شناسایی پهنه های مناسب جهت ایجاد مراکز اقامتی- سیاحتی در شهر بجنورد (با استفاده از مدل ANP)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 6، دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 25، اسفند 1394، صفحه 201-225   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v13i2.44037

نویسندگان

علی اصغر کدیور¹؛ جمیله محمدزاده الهوردیخانی^{* 2}

¹دانشگاه پیام ‌نور فریمان

²دانشگاه پیام نور مشهد

چکیده

اهداف: جریان گردشگری براساس عرضة محصول گردشگری شکل می‌گیرد و توسعه می‌یابد. مراکز اقامتی و استراحتگاهی یکی از عوامل اصلی تسهیل کنندة جذب گردشگر برای استفاده از محصول گردشگری بک ناحیه است. مکان‌یابی بهینة مراکز اقامتی به‌ویژه در شهرها و نواحی که گذرگاه گردشگران محسوب می شوند، نقش مهمّی در استفادة گردشگران از این مراکز دارد. شهر بجنورد و نواحی پیرامون آن به دلایل مختلف از جمله گذرگاه اتّصال نواحی شرقی و شمال‌شرق، طبیعت زیبا و همچنین جاذبه‌های فرهنگی، ظرفیّت بالایی برای عرضة محصول گردشگری به طبقات مختلف اجتماعی در سطح ملّی و بین المللی دارد. مسأله ای اساسی که تاکنون کمتر به آن توجّه شده است، استفادة بسیار محدود از ظرفیّت های اقتصادی خیل عظیم گردشگران برای ایجاد توسعه و رونق اقتصادی در شهر بجنورد و حومه به دلیل کمبود مراکز اقامتی و تسهیلاتی است.
روش: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی است که به کمک مطالعات اسنادی - میدانی و از طریق فرایند تحلیل شبکه‌ای و استفاده از نرم‌افزار (GIS) صورت گرفته است.
یافته‌‌ها/ نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد معیارهای اقتصادی با ضریب اهمّیت 252/0 بیشترین و معیارهای اجتماعی با میزان 067/0 کمترین تأثیر را در مکان‌یابی مراکز اقامتی به خود اختصاص داده اند که بر این اساس چهار پهنة مناسب شامل قسمتی از محدودة مرکز شهر، موقعیّت هایی در محدودة گردشگری باباامان، پهنه‌ای در منطقة توریستی بش‌قارداش و قسمتی از محدودة غربی شهر در مسیر جادة شمال، جهت ساخت مراکز اقامتی شناسایی و معرّفی شده است.
نتیجه‌گیری: در نظام برنامه‌ریزی به منظور جذب گردشگران و افزایش زمان اقامت آن ها شهر باید به معیارهایی همچون دسترسی آسان مسافران، نزدیکی به مراکز خرید، نزدیکی به جاذبه های طبیعی و تاریخی و غیره توجّه ویژه‌ای مبذول داشت که این مهم با مکان‌گزینی بهینة مراکز اقامتی محقّق خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ مکان‌یابی مراکز اقامتی؛ تحلیل شبکه‌ای؛ شهر بجنورد

مراجع

1. ارمغان، س. (1386). توریسم و نقش آن در جغرافیا. اسلامشهر: انتشارات دانشگاه آزد اسلامی

2. پاپلی‌یزدی، م. ح.، سقایی، م. (1385). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). تهران: انتشارات سمت

3. تقوایی، م.، اکبری، م. (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی و مدیریت گردشگری شهری. اصفهان: انتشارات پیام علوی

4. حسینی، س.، کاشف، س.، سید عامری، م. (1392). مکان‌یابی اماکن ورزشی با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی(GIS)، مطالعة موردی شهر سقز. مجلة پژوهش‌های کاربردی در مدیریت ورزش 2(1)، 73-55

5. دیاری، ا. (1389). گردشگری شهری در ایران و جهان. تهران: انتشارات واژگان خرید

6. رفیعیان، م.، محمودی، م. (1393). ارزیابی الگوی مکان‌گزینی شهرهای جدید منطقة شهری تهران با استفاده از روش ارزیابی چند متغیره. فصل‌نامة جغرافیا و توسعه، 36، 50-25

7. سلیمی، م.، سلطان حسینی، م. (1391). مکان‌گزینی اماکن ورزشی با استفاده از مدل‌های پیوسته و گسستة فضایی مبتنی بر ترکیب دو مدل TOPSIS و AHP. نشریة مطالعات مدیریت ورزشی، 13، 20-12

8. سقائی، م.، علیزاده، س. (1383). مناطق عشایری و فابلیت‌های گردشگر (دورنمای پساگردشگری انبوه). فصل‌نامة ذخایر انقلاب تهران، 4 (25)، 78-55

9. سقایی، م.،خواجه شکوهی، ع.، جوانبخت، ز. (1391). پهنه‌بندی مناطق مستعد ایجاد خدمات اقامتی در کلان شهر مشهد. مجلة پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی شهری، 11، 96-73

10. طاهری ‌دمنه، س. (1390). بررسی چالش‌های موجود در صنعت گردشگری شهر شیراز در ارتباط با محدودیت مراکز اقامتی. مجلة علمی پژوهشی مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای دانشگاه اصفهان، 2 (8)، 70 -56

11. فرج‌زاده اصل، م. (1387). سیستم اطّلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه‌ریزی توریسم. تهران: انتشارات سمت

12. موحد، ع. (1382). بررسی و تحلیل فضای الگوی توریسم شهری (مطالعة موردی: شهر اصفهان). (رسالة دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری‌)، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

13. موحد، ع. (1387). توزیع فضایی مراکز اقامتی در شهرهای تاریخی ‌(‌مطالعة موردی‌: شهر اصفهان‌). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 65، 60-42

14. وارثی، س،. رضائی، م. (1390). تحلیل فضایی و مکان‌یابی‌ مراکز اقامتگاهی در شهرهای تاریخی (مطالعة موردی: هتل‌های شهر شیراز)، مجلة مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه‌ای، 1، 80-63

15. وارثی، ح.، محمّدی، ج.، شاهیوندی، ا. (1387). مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطّلاعات جغرافیایی (نمونة موردی: شهر خرم‌آباد). مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 10، 103-83

16. Barrett, J. A. (1958). The seaside resort towns of England and Wales (Unpublished doctoral dissertation). University of London, London, England

17. Hunter, C. (1997). Sustainable tourism as an adaptive paradigm. Annals of Tourism Research, 24(4), 850-867

18. Hunter, C., & Green, H. (1995). Tourism and the environment: A sustainable relationship? Abingdon, England: Routledge

19. Huntle, M. (2010). Mapping cycling pathways and route selection using GIS and GPS (Unpublished doctoral dissertation). University of Southern Queensland, Australia

20. Garcia-Melon, M., Ferris-Oñate, J., Aznar-Bellver, J., Aragones-Beltran, P., & Poveda-Bautista, R. (2008). Farmland appraisal based on the analytic network process. Journal of Global Optimization, 42(2), 143-155.

21. Geneletti, D. (2008). Impact assessment of proposed ski area: GIS approach integrating biological physical and landscape indicators department of civil and environment engineering. Environmental Impact Assessment Review, 28(2), 116-130.

22. Inskeep, E. (1991). Tourism planning: An integrated and sustainable development approach. New York: Van Nostrand Reinhold.

23. Khurana, J. S. (1968). Hotel and city. Canadian Architect, 13(5), 34-48.

24. Law, C, M. (1996). Urban tourism: Attracting visitors to large cities. London, England: Mansell.

25. Shoval, N., McKercher, B., Ng, E., & Birenboim, A. (2011). Hotel location and tourist activity in cities. Annals of Tourism Research, 38(4), 1594-1612.

26. Oreski, D. (2012). Strategy development by using SWOT-AHP. TEM Journal-Technology, Education, Management, Informatics, 1(4), 283-291.

27. Saaty, T. L. (1999). Fundamentals of the analytic network process. In G. F. Cooper & S. Moral (eds.), Proceedings of the 5th International Symposium on the Analytic Hierarchy Process (pp. 12-14). Kobe International Conference Center, Kobe, Japan: Organizing Committee for the Symposium.

28. Timothy, D. J., & Wall, G. (1995). Tourist accommodation in an Asian historic city. Journal of Tourism Studies, 6(2), 63-73.