بررسی مشارکت بهره‌‏برداران در مدیریت بهینه مصرف آب (مطالعه موردی: شبکه‌‏های آبیاری دشت قزوین)

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 13، دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 12، شهریور 1398، صفحه 85-94   

نوع مقاله: مطالعه موردی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v6i1.70039

نویسنده

امیر مرادی نژاد^*

دانشگاه لرستان- مرکز آموزش جهاد کشاورزی اراک

چکیده

سازماندهی بهره‏ برداران و تولیدکنندگان دارای حقابه در تشکل‌های آب‏بران، یکی از راهبردهای اساسی بهره‌برداری آب می‌باشد. در این تحقیق انتقال مدیریت بهره‏‌برداری آب و نگهداری از تأسیسات آبی در دشت قزوین که دارای شبکه‌‏های آبیاری مدرن می‏‌باشد تجزیه و تحلیل شد. نقاط مثبت و منفی انتقال مدیریت، مشکلات و نارسایی‏‌های موجود در واگذاری، راهکارها و پیشنهادها به ‏صورت فنی و کارشناسی از طریق بازدید صحرایی و نظرسنجی از نمایندگان کشاورزان و کارشناسان کانون آب‌‏بران شناسایی و ارائه شده است. با توسعه مدیریت مشارکتی آبیاری در این شبکه نتایجی همچون: ساده‏‌سازی امور اداری و اجرایی، کاهش تصدّی‏‌گری دولت، صرفه‌‏جویی در وقت، اعمال مدیریت محلی، کاهش تلفات انتقال و توزیع آب و ایجاد اشتغال حاصل شد. مشکلاتی همچون نبود همگرایی بین نهادهای دولتی، وجود انحصار در بدنه برخی تشکل‏‌ها، عدم شفافیت در نحوه وصول آب‌‏بهاء، عدم ارتباط صحیح بین کشاورزان و کانون، عدم شفافیت و تعامل بین زارعین و سازمان‏های دولتی، نبود برخی ظرفیت‏‌های قانونی روشن و گویا، کافی نبودن اعتبار، عدم تعیین مشوق‌‏های لازم در کاهش هزینه‏‌های بهره‌‏برداران، عدم انجام امور ترویجی و آموزشی بررسی شد.

کلیدواژه‌ها

مدیریت آبیاری؛ تشکل آب بران؛ شبکه های آبیاری قزوین؛ نظام های بهره برداری؛ مشارکت بهره برداران

مراجع

باقری، ه.، سروستانی، م.، کردانی، م.، ابراهیم، پ. و جهانفر، م. 1389. ضرورت ایجاد تشکل‏‌های آب‏بران و انتقال مدیریت آبیاری با رویکرد مشارکت بهره‌‏برداران. سومین سمینار ملی توسعه پایدار روش‏‌های آبیاری تحت‏‌فشار، کرج.

تبریزی‏دخت‏فرد، ا.، شمس، ع. و هوشمندان مقدم‏فرد، ز. 1395. عوامل موثر بر میزان رضایت بهره‌‏برداران از تشکل‏‌های آب‏بران در حوضه سد سهند هشترود. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 30(3): 31-43.

حیاتی، د. و نجفی‏‌قرقانی، ز. 1394. واکاوی سازه‌‏های موثر بر دیدگاه اعضای اتحادیه تشکل‌‏های آب‏بران درباره توسعه مسئولیت‏‌های تشکل (حوزه پایاب سد درودزن فارس). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی، 46: 143-155.

حیدریان، س.ا. 1383. تحلیلی بر تجربه داخلی در انتقال مدیریت آبیاری.اولین همایش بررسی مشکلات شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی، تهران.

صالحی، ص. و امام‏قلی، ل. 1391. بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‏محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). مجله جامعه‏‌شناختی ایران،13(4): 90-115.

عربی، ع. و محبی، م. 1387. فرآیند ایجاد تشکل‏‌های آب‏‌بران و چالش‌‏های مربوطه در شبکه آبیاری و زهکشی دشت‏‌عباس. پنجمین کارگاه فنی مشارکت آب‏بران در مدیریت شبکه‌‏های آبیاری و زهکشی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، شهر تهران.

غنیان، م.، برادران، م.، علی میرزایی، ع.، سلیمانی هارونی، خ. و پاشا سردار. ه. 1392. مدیریت مشارکتی منابع آب کشاورزی و مولفه‌‏های موثر بر آن. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 27(2): 181-190.

فراهانی، ح.، عینالی، ج. و عبدلی، س. 1392. ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی (مطالعه موردی؛ دهستان مشهد میقان شهرستان اراک). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 13(29): 27-50.

قاسمی، ع. 1383. طرح انتقال مدیریت خدمات آبیاری. گزارش سازمان آب منطقه‌‏ای تهران.

قدرتی، م. و ضاهرپور، ج. 1388. ایجاد تشکل‏‌های آب‏‌بران آب زیرزمینی و نقش آن‏ها در مدیریت منابع آب. همایش ملی الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آب. مشهد.

گل‏شیری اصفهانی، ز.، خادمی، خ.، صدیقی، ر. و تازه، م. 1388. تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان (مطالعه موردی: بخش گندمان شهرستان بروجن). فصلنامه روستا و توسعه، 12(1): 147-167.

محسنی‏تبریزی، ع.، و آقامحسنی، م. 1388. بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری. مورد پژوهی: شهر محلات. دو فصلنامه مدیریت شهری، 26: 147-161.

مرتضی‏نژاد، م.، یعقوبی، ج.، داغستانی، م. و ستوده‌نژاد، ع. 1391. بررسی عوامل موثر در انتقال امور بهره‌‏برداری از شبکه آبیاری دشت قزوین به تشکل‌‏های آب‌‏بران. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار. تهران.

صالحی، ن.، کوپاهی، م. و نظری، م. 1389. بررسی عملکرد مدیریت مشارکتی آبیاری در ایران "مطالعه موردی تجن". مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 24(2): 205-216.

Aydogdu M., Karli B., Yenigun K and Aydogdu M. 2015. The farmers’ views and expectations to the water users associations; GAP-Harran plain sampling, turkey. Global Advanced Research Journal of Agricultural Science, 4(1): 33-41.

Huhe N., Chen J. and Tang M. 2015. Social trust and grassroots governance in rural China. Journal of Social Science Research, 53: 351–363.

Koutsou S. and Partalidou M. 2014.Young farmers’ social capital in Greece: Trust levels and collective actions. Journal of Rural Studies, 34: 204-211.

Maghsoudi T., Davodi H. and Momen Gharib M. 2012. Factor analysis of satisfaction in Water User Associations (WUAs) members in Iran.Annals of Biological Research. 3(6): 2688-2693.

Nummela O., Sulander T., Rahkonen O., Karisto A and Uutela A. 2008. Social participation, trust and self-rated health: A study among ageing people in urban, semi-urban and rural settings. Journal of Health & Place, 14: 243–253.

Omid M.H., Akbari M., Zarafshani K., Eskandari G.H. and Fami H.S. 2011. Factors influencing the success of water user associations in Iran: a case of Moqan, Tajan, and Varamin. Journal of Agricultural Science and Technology, 14(1): 27-36.

Prabhakaran S., Nair V. and Chandran S. 2014. Community participation in rural tourism: Towards a conceptual framework. Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences, 144: 290–295.