واکاوی مستند قرآنی حکم فقهی تغییر خلقت خداوند در مسائل نوپیدای پزشکی

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 2، دوره 49، شماره 1 - شماره پیاپی 108، تیر 1396، صفحه 65-86   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/fiqh.v0i0.34676

نویسندگان

مریم صباغی ندوشن^{* 1}؛ عباسعلی سلطانی²

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رخداد پدیده‌هایی نو‌بنیاد و بی‌سابقه در عرصه‌های گوناگون پزشکی پرسمان‌هایی را پیرامون قانونی یا غیر‌قانونی بودن آن‌ها برانگیخته است. با وجود آنکه یکی از مهم‌ترین ادله فقیهان در این خصوص، آیه تغییر خلقت است که به دلیل ذمّ مطلق تغییر الهی زمینه اولیه حرمت را فراهم آورده است، برخی اما با تصرف در اطلاق آیه، تغییر محرم را به تغییرات تشریعی اختصاص داده‌اند و در نتیجه به دلیل خروج آن‌ها از مدلول آیه، معتقد به حلیت شده‌اند. در حالی‌که دلیلی برای خروج تغییرات تکوینی از مدلول آیه وجود ندارد. در مقابل بسیاری از فقیهان عامه به طور کلی حکم به حرمت چنین پدیده‌هایی داده‌اند که ناشی از عدم تصور دقیق موضوع و برداشت ناصحیح مفهوم تغییر خلقت است. این درحالی است که می‌توان در ضمن تحفظ براطلاق به حلیت گرایید. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با استفاده از تفاسیر و روایات به هدف بازشناسی دقیق یکی از مفاهیم کلیدی قرآن، در صدد است با احتراز از هرگونه افراط و تفریط از طریق حفظ ظهور اطلاقی آیه در حد امکان، به تحلیل و بررسی موضوع و متعلق حرمت مذکور در آیه بپردازد، تا با تعیین مناط تحریم، موارد فاقد ملاک از مدلول آیه خارج شوند. زیرا با وجود اطلاق آیه موضوع تحریم نه تغییر «بما هو تغیر» بلکه تغییر «خلق الله» به لحاظ انتساب آن‌ها به خداوند از حیث جنبه صدور است و چون فعل صادر از خداوند مشتمل بر ویژگی کمال‌طلبی و مصلحت‌سنجی و دارای حسن بلکه أحسن است؛ هر تغییری مخالف خصوصیات مذکور باشد ممنوع؛ و مابقی خارج از ملاک تحریم خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

تبدیل خلق الله؛ تغییر دین الله؛ تغییر خلقت؛ مسائل مستحدثه؛ مسائل نوپیدای پزشکی

مراجع

قرآن کریم.

 

ابن اثیر، علی بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.

 

ابن عاشور، محمد طاهر، التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

 

ابن عطیة، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز، بیروت، 1422 ق.

 

ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.

 

آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، دمشق، مطبعه الترقی، 1382 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.

 

بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1416 ق.

 

بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1418 ق.

 

جصاص، احمد، احکام القرآن، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، 1405 ق.

 

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 1409 ق.

 

حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم، بیروت، دار الفکر، 1420 ق.

 

خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، نشر هجرت، 1410 ق.

 

خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه دار العلم، بی‌تا.

 

خویی، ابو القاسم، مصباح الفقاهه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، لبنان ـ سوریه، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.

 

زحیلی، وهبه، التفسیر المنیر، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1418 ق.

 

زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ق.

 

سبزواری، عبد الأعلی، الاستنساخ بین التقنیه و التشریع، قم، دفتر حضرت آیت الله، 1423 ق.

 

سلطان‌علیشاه، سلطان‌محمد بن حیدر، بیان السعاده، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، 1408 ق.

 

سند، محمد، فقه الطب و التضخم النقدی، بیروت، مؤسسه ‌ام القری للتحقیق و النشر، 1423 ق.

 

سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، 1404 ق.

 

شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنا عشری، تهران، انتشارات میقات، 1363.

 

شهید اول، محمد بن مکی، البیان، قم، محقق، 1412 ق.

 

شیرازی، صادق، المسائل الطبیه، قم، یاس الزهراء علیها السلام، 1428 ق.

 

صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغه، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1414 ق.

 

صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگی اسلامی، 1365.

 

طباطبایی قمی، تقی، عمده المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم، کتابفروشی محلاتی، 1413 ق.

 

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.

 

طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، 1377.

 

طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372.

 

طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1412 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

عبد الناصر، ابوالنصل، دراسات فقهیه فی قضایا طیبه معاصره، اردن، دار النفائس، 1421 ق.

 

عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، المطبعه العلمیه، 1380.

 

فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420 ق.

 

فضل الله، محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه والنشر،1419 ق.

 

فضل الله، محمد حسین، فقه الحیاه، بیروت، بی‌نا، بی‌تا.

 

فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، قم، منشورات دار الرضی، بی‌تا.

 

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1418 ق.

 

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی علیه السلام،1406 ق.

 

فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر، 1415 ق.

 

قرطبی، محمد بن محمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1364.

 

قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، 1412 ق.

 

قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب،1367.

 

قندهاری، محمد آصف، الفقه و مسائل طبیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1424 ق.

 

کاشانی، فتح‌الله بن شکرالله، منهج الصادقین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی 1336.

 

کیا هراسی، ابو الحسن، احکام القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1405 ق.

 

محمدی، علی، شبیه سازی انسان، قم، دفتر نشر معارف، 1389.

 

مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر، 1414 ق.

 

مصطفوی، حسن، التحقیق، تهران، مرکز الکتاب و الترجمه و النشر، 1402 ق

 

مغنیه، محمد جواد، التفسیر المبین، قم، بنیاد بعثت، بی‌تا.

 

مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1374.

 

موسوی بجنوردی، کاظم، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، 1387.

 

موسوی سبزواری، عبد الأعلی، مواهب الرحمان، بیروت، مؤسسه اهل البیت (ع)، 1409 ق.

 

مؤمن، محمد، کلمات سدیده فی مسائل جدیده، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1415 ق.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، رسائل و مسائل، قم، کنگره نراقیین ملأ مهدی و ملأ احمد، 1422 ق.

 

تسخیری، محمدعلی، پژوهشی تکثیر نسل انسانی با بهره گیری از تکنولوژی جدید، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله محمد علی تسخیری، 1390 ش، قابل دسترسی در سایت: www.taskhiri.ir

 

قرضاوی، یوسف، پژوهشی الاستنساخ البشری و تداعیاته، 2001 و 2003 م، قابل دسترسی در سایت: www.qaradawi.net