سرمایة اجتماعی در تاریخ بیهقی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 8، دوره 41، شماره 4 - شماره پیاپی 163، بهمن 1387، صفحه 151-173   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v41i1.13187

نویسنده

خلیلی خلیلی^*

چکیده

سرمایة اجتماعی، مجموعه ای دستگاهمند از پیوندهای ساخت یافته میان کنشگران یک گروه یا جامعه است که مبتنی بر هنجارها و قاعده‌های خاص است و سبب دست یابی به هدفهای فردی و گروهی می‌شود. مقولة سرمایة اجتماعی با مفهوم رایج سر مایه در جامعه شناسی، حقوق و اقتصاد متفاوت است؛ بهره گیری از آن حالت استعاری دارد واز عینیّت کمتری برخوردار است. ویژگیهایی چون همکاری، اعتماد، آگاهی، نگرانی دربارة دیگران، مشارکت در مسائل عمومی، انسجام، تحمّل دیگری و همبستگی گروهی، نوعی سرمایه گذاری غیر عمدی است که مالک فردی ندارد، از پیشینیان به ارث می‌رسد، ریشه‌های آن در گذشته پنهان است، با مراقبت و نه مهندسی پرورش می‌یابد و استحصال آن نه تنها موجب کاهش نمی‌شود بلکه حتی افزایش نیز می‌یابد. بیهقی در گزارش تاریخ نگرانه خود از رخدادهای روزگار مدعی شده است که: «بنایی بزرگ افراشته چنان که ذکر آن تا آخر روزگار باقی بماند»؛ بر این نمط قلم زده است تا ذکری از تلخکامی و دردمندی تاریخ در سراشیب زوال قرار گرفته ایران را روایت کند. در این زمینه که آیا شکلهای خوب یا بد سرمایه اجتماعی وجود دارد یا نه می‌توان پاسخها و باورهای گوناگون ارائه نمود و حتی سخن از نهادینه‌سازی بی‌اعتمادی، بی‌همکاری، بی آگاهی، بی نگرانی و بی انسجامی به میان آورد. کوشش نگارنده آن است که از متن گزارش تاریخی «فرزانه بیهق»، آنچه را که سبب و نشانه زوال است، بازسازی؛ و دلیل و نشانة دوران صعود وظهور را باز فهمی کند.