واکاوی روند تاوۀ قطبی در نیمکرۀ شمالی تحت شرایط تغییر اقلیم

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 4، دوره 6، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آبان 1396، صفحه 181-197   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v6i3.62149

نویسنده

عبدالرضا کاشکی^*

دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

تغییر روند سامانه‌های کلان مقیاس اقلیمی همچون تاوه قطبی، نقش بسزایی در تغییر اقلیم سطح زمین دارد. در این پژوهش برای نیل به این هدف، از داده‌های دوباره واکاوی شده ارتفاع ‌ژئوپتانسیل تراز میانی جو از مرکز ملی جو و اقیانوس‌شناسی ایالات‌متحده آمریکا استفاده شده است. این داده‌ها دارای تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی و به صورت میانگین روزانه برداشت گردیده است. دوره آماری این پژوهش از سال 1948 تا 2007 میلادی برای نیمکره شمالی بوده و شامل 144×36 یاخته است. برای مقایسه میانگین‌ها، از آزمون تی- تست برای دو گروه وابسته و جهت بررسی روند تاوه قطبی از آزمون روند کندال تاو استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که تاوه قطبی در ماه‌های اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور و اسفندماه، دارای روند کاهشی (منفی) در سطح معنی‌داری 01/0 است. البته علل کاهش سطح تاوه قطبی در نیمه سرد سال و به‌ویژه در بهمن‌ماه و اسفندماه نیز قابل تأمل است. همچنین در تمام ماه‌های مورد بررسی، سطح تاوه قطبی کاهش یافته و سیر نزولی داشته که عموماً این سیر کاهشی، در نیمۀ گرم سال بیشتر از نیمه‌سرد سال است. این تغییرات باعث ناهنجاری در الگوهای آب‌وهوایی مناطق می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

قطبی؛ تحلیل روند؛ تغییر اقلیم؛ نیمکره شمالی

مراجع

حجازی‌زاده، زهرا؛ 1376. بررسی سینوپتیکی نرمال پرفشار جنب حاره‌. مجله رشد آموزش جغرافیا. شماره 45. 20-25.

علیجانی، بهلول؛ 1378. بررسی سینوپتیک الگوهای سطح 500 هکتوپاسکال خاورمیانه در دوره 1990-1961. مجله نیوار. شماره45-44. 29-7.

علی‌دادی، معصومه؛ 1389. تاوه قطبی و نقش آن در تعیین نوع و مقدار بارش در غرب میانی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی. دانشگاه تهران.

مرادی، حمیدرضا و محمد خیراندیش؛ 1379. تاوه قطبی و تطبیق الگوهای سینوپتیکی با شرایط ترسالی و خشکسالی در کشور. اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی. کرمان. دانشگاه باهنر کرمان.

مهدوی، مسعود و طاهرخانی، مهدی؛ 1383. کاربرد آمار در جغرافیا. انتشارات قومس. صفحه 367.

میر رکنی، سید مجید و محب الحجه، علیرضا؛ 1390. تحلیل چرخه‌های نوسان تاوه قطبی در یک مدل آب کم عمق برای پوش‌سپهر با استفاده از فرایافت‌های اویلری. مجلة فیزیک زمین و فضا. دوره 37. شماره 2. صفحه 223-211.

Ahrens, C.D., (1999). Meteorology Today: An introduction to weather, climate and the environment. Pacific Grove, USA: Brooks/ Cole-Thomson Learning.

Angell, J. K. (1998). Contraction of the 300 mbar north circumpolar vortex during 1963– 1997 and its movement into the Eastern Hemisphere, J. Geophysics. Res., 103, 25,887-893.

Angell, J. K.)1992(. Relation between 300-mb north polar vortex and equatorial SST, QBO, and sunspot number and the record contraction of the vortex in 1988– 89, J. Climatology., 5, 22–29.

Angell, J. K.)1997( . Stratospheric warming due to Agung, El Chi chon, and Pinatubo taking into account the quasi-biennial oscillation, J. Geophysics. Res., 102, 979–985.

Burnett, A. W., and A. R. McNicoll, (2000). Inter annual variations in the Southern Hemisphere winter circumpolar vortex: Relationships with the semiannual oscillation, J. Climatology. 13, 991– 999.

Choi, G, Robinson, D. A, and Kwon, Won-Tae. (2009). Recent changes in the northern hemisphere circumpolar vortex. Association of American Geographers, Las Vegas, USA.

Davis, R. E., and S. R. Benkovic, (1994). Spatial and temporal variations of the January circumpolar vortex over the Northern Hemisphere. Int. J.Climatology. 14, 415– 428.

Davis, R. E., and S. R. Benkovic. (1992). Climatological variations in the Northern Hemisphere circumpolar vortex in January. Theor. Appl. Climatology., 46, 63– 74.

Frauenfeld, O. W. and Davis, R. E. (2003). Northern Hemisphere circumpolar vortex trends and climate change implications. Journal Geophysical Research, VOL. 108, NO. D14, 7-13.

Frauenfeld, O. W. and R. E. Davis. (2000). The influence of El Nin˜o-Southern Oscillation events on the Northern Hemisphere 500 hpa circumpolar vortex. Geophysics. Res. Letter., 27, 537–540.

Frauenfeld, O. W., and R. E. Davis. (2002). Mid latitude circulation patterns associated with decadal and inter annual Pacific Ocean variability. Geophysics. Res. Letter., 29(24), 2221.

Levitus, S., J. I. Antonov, T. P. Boyer, and C. Stephens. (2000). Warming of the world ocean. Science, 287, 2225– 2229.

Markham, C. G. (1985). A quick and direct method of estimating mean monthly global temperatures from 500 Mb data. Prof. Geography. 37, 72– 74.

Miller, A. J., D. R. Cayan, T. P. Barnett, N. E. Graham, and J. M. Oberhuber. (1994). The 1976–77 climate shift of the Pacific Ocean. Oceanography, 7, 21– 26.

Minobe, S. (1999). Resonance in bidecadal and pent decadal climate oscillations over the North Pacific: Role in climatic regime shifts. Geophysics. Res. Letter., 26, 855–858.

Rong, P. P. and Waugh, D. W. (2004). Vacillations in a shallow water model of the stratosphere. J. Atmos. Sci. 61, 1174–1185.

Salby, M. and Callaghan, P. (2004) Evidence of the Solar Cycle in the General Circulation of the Stratosphere. J. Climate. 17, 34–46.

Scott, R. K. and Polvani, L. M. (2008) Internal variability of the stratospheric polar vortex. Part II: Time-dependent forcing, J. Atmos. Sci., 65, 2375–2388.

Thompson, D. W. J., and J. M. Wallace. (2001). Annular modes in the extra tropical circulation. part II, Trends, J. Climatology. 13, 1018–1036.

Waugh, D. W. (1993). Subtropical stratospheric mixing linked to disturbances in the polar vortices. Nature, 365, 535–537.

Wrona, K. M. (2005). Long-Term change and variability in northern hemisphere circumpolar vortex. A Thesis, B.S. Northern Illinois University, The Department of Geography and Anthropology, May 2005, 1-104.