بررسی دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی نسبت به یادگیری‌های قصدنشده (برنامه درسی پنهان) در مؤسسات آموزش زبان انگلیسی

مطالعات زبان و ترجمه

مقاله 2، دوره 53، شماره 3، مهر 1399، صفحه 33-69   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/lts.v53i3.85815

نویسندگان

زینب سازگار؛ حمید اشرف^* ؛ خلیل مطلب زاده

گروه زبان انگلیسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

چکیده

برنامه درسی پنهان در فرایند تعلیم و تربیت نقش ویژه‌ای دارد به‌طوری که حتی اهداف برنامه درسی آشکار (صریح) تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد. در همین راستا پژوهش پیشِ‌رو به بررسی دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی نسبت به یادگیری‌های قصدنشده (برنامه درسی پنهان) آموزش زبان انگلیسی در فراگیران پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش شامل 164 مدرس زبان انگلیسی است که در سطوح زبانی متوسط و بالاتر در سال 96-97 در مؤسسات آموزش زبان انگلیسی در تهران، مشهد، کرمان، اصفهان، سمنان، زنجان، همدان، بیرجند، گرگان، تربت حیدریه، طبس، گرمسار، بوشهر، کرمانشاه، اراک، اردبیل، ملایر، تبریز و تربت‌جام مشغول به تدریس بودند و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در این پژوهش پرسش‌نامه محقق‌ساخته با 40 گویه پنج‌گزینه‌ای بر مبنای فرمت لیکرت که شامل سه زیرسازه (مؤلفه‌های) جو اجتماعی، ساختار سازمانی و تعامل میان معلم و زبان‌آموزان می‌باشد، تدوین شده است. پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 87/0 برآورد گردید؛ روایی محتوایی پرسش‌نامه با استفاده از نظر متخصصان و اساتید و روایی سازه‌ای با استفاده از الگوی رَش محاسبه شد. نتایج پژوهش نشان داد که از دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی جو اجتماعی، ساختار سازمانی مؤسسات آموزش زبان انگلیسی و تعاملات میان معلم و زبان‌آموزان در محیط کلاس می‌تواند به‌طور معنادار و تا حد زیادی به یادگیری‌های قصدنشده در فراگیران منجر شود. علاوه بر این، بیشترین یادگیری‌های قصدنشده برای فراگیران از دیدگاه مدرسان زبان انگلیسی به‌ترتیب از طریق تعاملات میان معلم و زبان‌آموزان، ساختار سازمانی و جو اجتماعی مؤسسات به‌دست می‌آید.

کلیدواژه‌ها

یادگیری های قصدنشده؛ برنامه درسی پنهان؛ مدرّسان زبان انگلیسی؛ جواجتماعی؛ ساختار سازمانی؛ تعامل معلم و زبان آموزان

مراجع

ایزدی، ص.، شارع‌پور، م.، و قربانی قهرمان، ر. (1388). بررسی نقش برنامة درسی پنهان در ایجاد نگرش به اقتدار، تقویت هویت ملی و جهانی شدن (مورد مطالعه: دانش‌آموزان مدارس متوسطه). مطالعات ملی، 39(3)، 109-136.

بحیرایی، ش.، شاه‌محمدی، ن.، و عموئی، خ. (1396). نقش برنامة درسی پنهان در یادگیری درس زبان انگلیسی از دیدگاه دبیران دبیرستان‌های دخترانة شهر دماوند در سال تحصیلی93-94. علوم رفتاری (ابهر)، 32(1)، 29-62.

بروغنی، ا.، مهرام، ب.، امین‌یزدی، ا.، و سعیدی‌رضوانی، م. (1390). بررسی تأثیر برنامة درسی پنهان بر عواطف دانش‌آموزان مقطع ابتدایی، (پایاننامة کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

بزرگ، ح. (1390). شناسایی برنامة درسی پنهان متأثر از محیط فیزیکی دانشگاه، (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی، ایران.

بهمنی، م.، جوادی‌پور، م.، حکیم‌زاده، ر.، صالحی، ک.، و علوی‌مقدم، س. ب. (1396). بررسی میزان مشارکت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی با استفاده از روش آموزش کلاس معکوس. پژوهش‌های کاربردی روانشناختی، ۸(2)، ۳۵-49.

بیان‌فر، ف.، ملکی، ح.، سیف، ع.، و دلاور، ع. (1389). تبیین اثر برنامة درسی پنهان مدارس بر بازده‌های عاطفی یادگیری در دانش‌آموزان دورة راهنمایی به‌منظور ارائة مدل. مطالعات برنامة درسی ایران، 17(5)، 57-85.

بیجندی، م. ص. (1386). مقایسه تأثیر برنامة درسی پنهان برآموخته‌های دانشجویان دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی با دانشجویان دانشگاه علم و فرهنگ به‌عنوان یک دانشگاه غیر دولتی، (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، ایران.

پیش قدم، ر.، و مرادی‌مقدم، م. (1392). مطالعة اکولوژیک در آموزش زبان: نقش والدین در پیشرفت سطح یادگیری زبان انگلیسی. جستارهای زبانی، 4(4)، 31-54.

تقی‌پور، ح.، و غفاری، ه. (1388). بررسی نقش برنامة درسی پنهان، در رفتار انضباطی دانش‌آموزان از دیدگاه مدیران و معلمان مقاطع راهنمایی دخترانة شهرستان خلخال در سال تحصیلی88-89. علوم تربیتی، 7(2)، 33-65.

حداد علوی، ر.، عبداللهی، ا.، و احمدی، ا. (1386). برنامة درسی پنهان: پژوهشی در یادگیری‌های ضمنی مدرسه؛ مورد روحیة علمی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 23(2)، 33-66.

حسینی‌فاطمی، آ.، و بارانی، ق. (1396). بررسی رابطة بین فرهنگ یادگیری سازمانی و قصد تسهیم دانش با تأکید بر نقش میانجی تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در میان اساتید زبان انگلیسی و غیر زبان انگلیسی در دانشگاه‌های ایران. مطالعات زبان و ترجمه، ۵۰(۱)، 53-85.

حیدری، ر.، صمدی، پ.، و جوادی‌پور، م. (1392). بررسی تأثیر برنامة درسی پنهان بر رفتار هنرجویان هنرستان‌های تربیت بدنی و دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر زنجان، (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه الزهرا، ایران.

خیرآبادی، ر.، و علوی مقدم، س. ب. (1398). فرصت‌ها و چالش‌های فراروی آموزش زبان انگلیسی درنظام آموزش رسمی ایران. پژوهش‌های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، 9(1)، 53 -70.

دوانلو، م. (1386). برنامة درسی پنهان. ساری: شلفین.

رزمجو، س. ا. (1385). قابلیت اجرایی آموزش زبان ب‌ شیوة ارتباطی در دو حوزه از بافت در حال گسترش: مدارس عمومی و آموزشگاه‌های خصوصی زبان انگلیسی شهر شیراز، (رسالة منتشرنشدة دکتری). دانشگاه شیراز، ایران.

زارعی زوارکی، ا.، و قربانی، ح. ر. (1394). تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر یادگیری زبان انگلیسی دانش‌آموزان. فناوری آموزش و یادگیری، ۱(3) ، 23-36.

صفایی‌ موحد، س. (1390). تبیین تفاوت هنجارهای پنهان در انتخاب استاد راهنما در دانشکده‌های علوم تربیتی و ریاضی، (رسالة منتشرنشدۀ دکتری). دانشگاه تربیت معلم تهران، ایران.

عادل، س. م. ر.، حسینی‌فاطمی، ا.، و پیش‌قدم، ر. (1392). گفتمان و شکل‌گیری هویت‌های سیاسی: مطالعة موردی زبان‌آموزان و معلمان ایرانی در حوزة یادگیری زبان انگلیسی در آموزشگاه‌های زبان. مطالعات زبان و ترجمه، ۴۶(۲)، 75-108.

علیخانی، م. ح. (1382). بررسی پیامدهای قصدنشدة برنامة درسی پنهان (محیط اجتماعی مدارس دورة متوسط شهر اصفهان) و ارائة راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی آن، (رسالة منتشرنشدۀ دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.

علیخانی، م. ح.، و مهرمحمدی، م. (1383). بررسی پیامدهای قصدنشده (برنامة درسی پنهان) ناشی از محیط اجتماعی مدارس دورة متوسطة اصفهان. علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، 2(3)، 121-146.

قورچیان، ن. (1374). تحلیلی از برنامة درسی مستتر بحثی نو در ابعاد ناشناخته نظام آموزشی. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 2(1)، 47-69.

کریمی، ف. (1391). برنامة درسی پنهان؛ تأکید بر تربیت اجتماعی. راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۵(۲)، ۱۲۵-۱۳۰.

گای‌آر، ل. ( 1375). روان‌شناسی برای آموزش. ترجمة شهی ییلاق. تهران: رشد.

ملکی، ح. (1386). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل). تهران: پیام اندیشه.

مهرام، ب. (1384). ارزشیابی برنامة درسی پنهان در نظام آموزش عالی کشور، مطالعه موردی: دانشگاه فردوسی، (رسالة منتشرنشدۀ دکتری). دانشگاه شیراز، ایران.

مهرام، ب.، اسکندری، ح.، سعیدی رضوانی، م.، و مهرمحمدی، م. (1387). میزگرد تخصصی بازشناسی مفهوم و کاربرد برنامة درسی پنهان. مطالعات برنامة درسی، 3(8)، 156-171.

مهرمحمدی، م. (1383). برنامة درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها. مشهد: آستان قدس رضوی.

مهرمحمدی، م.، و علیخانی، ح. (1383). بررسی پیامدهای قصدنشده برنامة درسی پنهان (محیط اجتماعی مدارس دورة متوسط شهر اصفهان). علوم تربیتی و روان‌شناسی، 11(3)، 121-146.

ناصری آذر، ا. (1395). برنامة درسی پنهان درس زبان انگلیسی مدارس عادی و تیزهوشان. مقالة ارائه‌شده در سومین کنفرانس جهانی روان‌شناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم، شیراز.

هاشمی، ا. (1394). برنامه‌ریزی درسی (اصول و کاربرد). تهران: تایماز.

یمانی، ن.، لیاقتدار، م.، چنگیز، ط.، و ادیبی، پ. (1388). چگونه دانشجویان پزشکی حرفه‌ای‌گری را در بالین می‌آموزند: یک مطالعة کیفی از تجارب اساتید و کارورزان. آموزش در علوم پزشکی، 9(4)، 383-396.

Abdulsalam, A. (2008). Saudi students’ perspectives on their teachers’ transmission of negative messages: A hidden curriculum, (Unpublished doctoral dissertation). University of Kansas, USA.

Ahrentzen, S. (1981). The environmental and social context of distraction in the classroom. In E. Osterberg, C. P. Tieman, & R. A. Findlay (Eds.), Design research interaction (pp.241-250). Ames, IA: Environmental Design Research Association.

Anderson, C. S. (1982). The search for school climate: A review of the research. Review of Educational Research, 52(3), 368–420.

Anderson, T. (2002). Revealing the hidden curriculum of E-Learning. In C. Vrasidas & G. Glass (Eds.), Distance education and distributed learning (pp. 115-134). Greenwich, CT: Information Age.

Anderson, T. (2004) A second look at learning sciences classrooms, and technology: Issues of implementation: Making it works in the real world. In T. M. Duffy & J. R. Kirkley (Eds.), Learner-centered theory and practice in distance education: Cases from higher education (pp. 235-249). London, England: Lawrence Erlbaum Associates.

Ausbrooks, R. (2000). What is school hidden curriculum teaching your child? Retrieved from http://www.parentingteens.com.2000

Block, D. (2003). The social turn in second language acquisition. Washington, DC: Georgetown University Press.

Canagarajah, A. S. (2003). Resisting linguistic imperialism in English teaching. Oxford, England: Oxford University Press

Carvallo, O. R. (1995). Values in the hidden curriculum: an axiological reproduction. (Unpublished doctoral dissertation). The Ohio State University, Ohio, USA.

Doyle, K. M. (2007). The teacher, the tasks: Their role in students? mathematical literacy. In J. Watson & K. Beswick (Eds.), Proceedings of 30th annual conference of the mathematics education research group of Australasia -mathematics: Essential research, essential practice (pp. 246- 254). Hobart, Tasmania.

Eisner, E. W. (1994). The educational imagination: On the design and evaluation of school programs. New York, NY: Macmillan College Publishing.

Fathi Vajargah, K., & Vahed Choukdeh, S. (2007). Identifying damages of civil education in the hidden curriculum, the system of theoretical high school from the viewpoint of women teachers in the city of Tehran and proposing solutions for improvement of its situation. Quarterly of Educational Innovation, 17(5), 93-132.

Giroux, H. A. (1980). Critical theory and rationality in citizenship education. Curriculum Inquiry, 10(4), 329-366.

Giroux, H. A. (1983). Theory and resistance in education: A pedagogy for the opposition. New York, NY: Bergin and Garvey.

Jacobson, G. A. (2008). The gendered processes of hidden curriculum and cultural capital within two teacher preparation programs, (Unpublished doctoral dissertation). Arizona State University, USA.

Jackson, P. W. (1990). Preface. In P. W. Jackson (Ed.), Life in classrooms (p. xxi). New York, NY: Teachers College Press.

Jerald, C. D (2006). School culture: The hidden curriculum. The center for comprehensive school reform and improvement. Retrieved from: http://www.centerforcsri.org/files/Center_IB_Dec06_C.pdf

Kumaravadivelu, B. (2003). Beyond methods: Macrostrategies for language teaching. Connecticut , CT: Yale University Press.

Li, G., Sun, Z., & Jee, Y. (2019). The more technology the better? A comparison of teacher-student interaction in high and low technology use elementary EFL classrooms in China. System, 84(1), 24-40.

Lukman, L. (2019). Implementing the hidden curriculum in English as forieng language (EFL) classroom. IDEAS: Journal on English Language Teaching and Learning, Linguistics and Literature, 7(2), 287-297.

Lyster, R. (2002). Negotiation in immersion teacher–student interaction. International Journal of Educational Research, 37(3-4), 237-253.

Mackey, A. (1999). Input, interaction, and second language development: An empirical study of question formation in ESL. Studies in Second Language Acquisition, 21(4), 557-587.

Mackey, A. (2006). Epilogue: From introspections, brain scans, and memory tests to the role of social context: Advancing research on interaction and learning. Studies in Second Language Acquisition, 28(2), 369-379.

Mackey, A. (2007). Conversational interaction in second language acquisition: A series of empirical studies. Oxford, England: Oxford University Press.

Margolis, E. (2001). The hidden curriculum in higher education. New York, NY: Routledge.

Marlow, S., & Minehira, N. (2008). Principals as curriculum leaders: New perspectives for the 21st century. Honolulu: Hawaii School Leadership Academy.

Muluneh, T. K. (2019). Classroom interaction and communicative language teaching: Challenges of using authentic oral interaction in EFL context the case EFL learners of Ambo university. International Journal of Language and Linguistics, 7(6), 255-262.

Nami, Y., Marsooli, H., & Ashouri, M. (2014). Hidden curriculum effects on university students’ achievement. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 798-801.

Pitts, S. (2003). What do students learn when we teach music? An investigation of the ‘hidden’ curriculum in a university music department. Arts and Humanities in Higher Education, 2(3), 281-292.

Reinkowski, M. (1997). National identity in Lebanon since 1990. Orient, 38 (3), 493-515.

Rennert, A. (2008). The hidden curriculum of performance-based teacher education. Teachers College Record, 110(1), 105–138.

Saylor, J. G., Alexander, W. M., & Lewis, A. J. (1981). Curriculum planning for better teaching and learning (4th ed.). New York, NY: Holt, Rinehart & Winston.

Seedhouse, P. (2004). The interactional architecture of the language classroom: A conversation analysis perspective. Malden, MA: Blackwell.

Sert, O. (2015). Social interaction and L2 classroom discourse. Edinburgh, England: Edinburgh University Press.

Sert, O. (2019). Classroom interaction and language teacher education. In S. Walsh, & S. Mann (Eds.), The Routledge handbook of English language teacher education (pp. 216-238). London, England: Routledge.

Sheikhazade, M. (2011). Intended, applied and experienced null curriculum, (Unpublished master’s thesis). Islamic Azad University, Orumieh Branch, Iran.

Sullivan, P., Clarke, D., Clarke, B., & O`shea, H. (2010). Exploring the relationship between task, teacher actions, and student learning. PNA, 4(4), 133-142.

Swain, M. (1985). Communicative competence: Some roles of comprehensible input and comprehensible output in its development. In S. Gass & C. Madden (Eds.), Input in second language acquisition (pp. 235–253). Rowley, MA: Newbury House.

Swain, M. (1995). Three functions of output in second language learning. In H. G. Widdowson, G. Cook, & B. Seidlhofer (Eds.), Principles and practice in applied linguistics: Studies in honor of HG Widdowson (pp. 125-144). Oxford, England: Oxford University Press.

Swain, M., & Suzuki, W. (2008). Interaction, output, and communicative language learning. In B. Spolsky & F. M. Hult (Eds.), The handbook of educational linguistics (pp. 557-570). Oxford, England: Blackwell.

Vang, C. T. (2006). Minority parents should know more about school culture and its impact on their children’s education. Multicultural Education, 14(1), 20‐26.

Vrasidas, C. (2000). Constructivism versus objectivism: Implications for interaction, course design, and evaluation in distance education. International Journal of Educational Telecommunications, 6(4), 339-362.

Walsh, S. (2006). Investigating classroom discourse. New York, NY: Routledge.

Walsh, S. (2011). Exploring classroom discourse: Language in action. London, England: Routledge.

Wren, D. G. (1999). School culture: Exploring the hidden curriculum. Adolescence, 34(135), 593-596.

Wern, D. J. (1993). A comparison of the theories of adolescent moral development of law rencekohlberg and carol gilligan: alternative views of the hidden curriculum. (Unpublished doctoral dissertation). Lehigh University, USA

Ahola, S. (2000, January). Hidden curriculum in higher education: Something to fear for or comply to? Paper presented at the Innovation in Higher Education Conference, Helsinki, Finland.

Li, H. (2019, January). The significance and development approaches of hidden curriculum in college English teaching. In 3rd International Seminar on Education Innovation and Economic Management (SEIEM 2018). New York, NY: Atlantis Press.