روان تحلیل گری کهن الگوهای رشد در تائیّۀ کبرای ابن فارض

زبان و ادبیات عربی

مقاله 2، دوره 9، شماره 17، شهریور 1396، صفحه 1-25   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v8i17.61747

نویسندگان

علی احمدزاده^* ؛ خلیل پروینی

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ناخودآگاه جمعی، دربردارنده احساسات، اندیشه ها و رفتارهایی است که حاصل اندوخته های اجداد کهن انسان به شمار می رود. این اندوخته ها و تجارب فراشخصی، در شکل کهن الگو ظاهر می شود. برخی از کهن الگوها که یونگ با نام کهن الگوهای رشد از آنها یاد می کند، از چنان اهمیتی برخوردارند که می توانند با داده های فراشخصی خود، فرد را در مسیر رشد و خود شکوفایی یاری دهند. شعر عرفانی به عنوان یک محصول روانی، عناصر و تصاویری دارد که فراتر از قلمرو تجارب شخصی شاعر بوده و ترجمان ناخودآگاه جمعی اوست. در چکامه عرفانی تائیه کبرای ابن فارض نیز که از خودکاوی های شاعر در ناخودآگاه جمعی اش تراوش نموده، کهن الگوهای رشد به خوبی نمایان است. جستار کنونی بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر مکتب روانشناسی تحلیلی یونگ، شخصیت ابن فارض را با توجه به کارکرد این کهن الگوها، روانکاوی نماید. کهن الگوهای رشد مانند «سایه»، «آنیما» و «خویشتن» شخصیت ابن فارض را به دلیل «همانندسازی»، «فرافکنی» و... تحت تأثیر قرار داده اند؛ اما ابن فارض به وسیله فرایند «فردیت» و توجه آگاهانه به ارزش این انگاره ها، از آنها در مسیر تمامیت و خودشکوفایی بهره جسته است.

کلیدواژه‌ها

کهن الگوهای رشد؛ همانندسازی؛ تفرد؛ تائیه کبری؛ ابن فارض

مراجع

1. ابن تغری، جمال الدین یوسف. (1355 هـ ق). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة. الجلد الخامس. الطبعة الأولی. دارالکتب، القاهرة.

2. ابن خلکان، وفیات الأعیان. (1397 هـ ق). جلد سوم، چاپ اول. دار صادر. بیروت.

3. ابن خلکان، وفیات الأعیان. (1275 هـ ق). ج1. القاهره.

4. ابن عماد، عبدالحی. (1410 هـ ق). شذرات الذهب فی أخبار من الذهب، الجلد الخامس. الطبعة الأولی. دارالکتب العلمیة، بیروت.

5. ابن الفارض. (1990). دیوان ابن الفارض، شرحه و قدم له مهدی محمد ناصر الدین، بیروت، دارالکتب العلمیة.

6. احمد بن ایاس، محمد. (1311 هـ ق). بدائع الزهور فی وقائع الدهور، الجلد الاول، الطبعة الأولی، بولاق، القاهره.

7. احمدوند، محمدعلی. (1368). مکانیسم‌های دفاعی روانی، تهران: انتشارات بامداد، 1368.

8. بلکمن، جروم اس. (1393). مکانیسم دفاع روانی، مترجم، غلامرضا جواد‌زاده، چاپ دوم، تهران: ارجمند.

9. بیلسکر، ریچارد. (1384). یونگ، مترجم حسین پاینده، تهران: نشر طرح نو.

10. پشت دار، علی محمد و دیگران. (1389). «کرامت از دیدگاه عرفان اسلامی و نظریه روان شناختی یونگ»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناسی. شماره 16. صص 59 ـ 84.

11. حلمی، محمد مصطفی. (1985). ابن الفارض و الحب الإلهی، دارالمعارف، مصر.

12. رابرتسون، رابین. (1395). یونگ شناسی کاربردی، مترجم، ساره سرگلزایی، بنیاد فرهنگ زندگی.

13. الدحداح، رشید بن الغالب. (1853 م). شرح دیوان ابن فارض، الطبعة الأولی، ارنود و شرکاء، مرسیلیة.

14. سیوطی، جلال الدین. (1292 هـ ق). حسن المحاضرة فی ملوک مصر و القاهرة، الجلد الأول، الطبعة الأولی، بولاق، القاهرة.

15. فروید، زیگموند. (1382). آنا، من و سازوکارهای دفاعی، مترجم، محمد علی خواه تهران: نشر مرکز.

16. فروید، زیگموند. (1387). مکانیزم های دفاع روانی، مترجم، سید حبیب گوهری راد و محمد جوادی، تهران: انتشارات رادمهر.

17. قائمی، فرزاد. (1389.). «پیشینه و بنیادهای نظری رویکرد نقد اسطوره ای و زمینه و شیوه کاربرد آن در خوانش متون ادبی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی نقد ادبی، سال 3، شماره 11 و 12، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، پاییز و زمستان

18. مرادی، محمد هادی. (1380). ترجمه و نقد و تحلیل پانصد بیت از دیوان ابن الفارض مصری، استاد راهنما سید امیر محمود انوار، رساله دکتری.

19. مورنو، آنتونیو. (1393). یونگ، خدایان و انسان مدرن، مترجم، داریوش مهرجویی، چاپ هشتم، تهران: نشر مرکز.

20. موکی‌یلی، آلکس. (1385). مکانیسم‌های دفاعی حیات روانی، مترجم، محمدرضا شجاع رضوی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

21. میرباقری فرد، سید علی اصغر و دیگران. (1387). «مقایسه تطبیقی سیر کمال‌جویی در عرفان و روان شناسی یونگ»، فصلنامه ادبیات عرفانی (علوم انسانی الزهراء)، شماره 3، صص 163 ـ 195.

22. والتر اوداینیک، ولودیمر. (1379). یونگ و سیاست: اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی کارل گوستاو یونگ، مترجم، علیرضا طیب، تهران: نشر نی.

23. عبدالغنی‌ نابلسی‌. (1918). الصوفیه‌ فی‌ شعر ابی‌الفارض‌، تحقیق‌ حامد الحاج‌ عبود،.

24. هال، کاولین‌اس، و دیگران. (1393). نظریه‌های تحلیل روان2، مقدمات روانشناسی یونگ، مترجم، دکتر شهریار شهیدی، قم: آینده درخشان.

25. یونگ ، کارل گوستاو. (1382الف). اصول نظری و شیوه روانشناسی تحلیلی یونگ، سخنرانی های کلینیک تاویستوک، مترجم، فرزین رضاعی، تهران: انتشارات ارجمند.

26. ـــــــــــــ. (1382 ب). ب، تحلیل رؤیا (گفتارهایی در تعبیر و تفسیر رؤیا)، مترجم، رضا رضایی، چاپ دوم، تهران: نشر افکار.

27. ــــــــــــــ. (1385). روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، مترجم، محمد علی امیری، چاپ 4، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

28. ــــــــــــــ. (1389). روح و زندگی، مترجم، دکتر لطیف صدقیانی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فراین.

29. ــــــــــــــ. (1391). یونگ پاسخ به ایوب، مترجم، فؤاد روحانی، چاپ چهارم، تهران: نشر دیبا.

30. ــــــــــــــ .. (1392 الف). انسان و سمبول‌هایش، مترجم، دکتر محمود سلطانیه، چاپ نهم، تهران: نشر نماد.

31. ــــــــــــــ .. (1392). روان‌شناسی و کیمیاگری (انسان و اسطوره‌هایش)، مترجم، محمود بهفروزی، چاپ دوم، تهران: چاپ نیل.

32. ـــــــــــــــ . (1392 ج). مشکلات روانی انسان مدرن، مترجم، محمود بهفروزی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دیبا.

33. ــــــــــــــ‌.. (1392د). انسان در جستجوی هویت خویشتن، مترجم، محمود بهفروزی، چاپ چهارم، تهران: نشر دالاهو.

34. ــــــــــــ . (1393 الف). خود ناشناخته (فرد در جامعه امروزی)، مترجم، مهدی قائنی، چاپ دوم، تهران: نشر فراین

35. ــــــــــــــ . (1393 ب). روانشناسی و شرق، مترجم، دکتر لطیف صدقیانی، چاپ سوم، تهران: نشر دیبا.

36. ــــــــــــــ . (1393ج). روانشناسی و تعلیم و تربیت، مترجم، دکتر علی محمد برادران رفیعی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دیبا