پردازش مفهوم هیدروپلیتیک

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 4، دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 13، آذر 1398، صفحه 15-26   

نوع مقاله: مفهومی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v6i2.75117

نویسندگان

حسین مختاری هشی^{* 1}؛ مراد کاویانی راد²

¹دانشگاه اصفهان

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

مصرف آب به‌واسطه رشد فزایندۀ جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعۀ بخش‌های کشاورزی و صنعت، دگرگونی‌های اقلیمی، تغییر الگوی بارش، ناکارآمدی سامانه توزیع و الگوی مصرف آب، موجب پیشی گرفتن مصرف آب بر حجم موجودی(رو و زیرزمینی) در بسیاری از بخش‌های جهان شده است. این وضعیت موجب بروز طیفی از مناسبات قدرت از همکاری تا رقابت میان کشورها و ذی‌نفعان واقع در حوضه‌های آبی مشترک و در مقیاس‌های فراملی و فروملی شده است. در این‌میان، کشورهای واقع بر نوار خشک جهان، وضعیت نگران‏‌کننده‌‏تری دارند. یافته‌ها گویای آن هستند که بحران آب دیرگاهی است که آغاز شده و در آینده نیز فزایندگی و گستردگی بیشتری خواهد داشت. در این میان، دانش جغرافیای سیاسی در قالب گرایش هیدروپلیتیک این وضعیت را در طیفی از مناسبات قدرت واحدهای سیاسی- فضایی از مقیاس فروملی تا جهانی (از همکاری تا هماوردی) واکاوی می‌کند. آب به مرور زمان، هرچه بیشتر به‌عنوان موضوعی ژئوپلیتیک در حوزه مسائل سیاسی و امنیتی در کانون مناسبات قدرت و سیاستگذاری‌ها قرار می‌گیرد و جُستار بحران آب، از این پس، یکی از مسائل مهم در همۀ رویکردهای توسعه‌ای، امنیتی و رفاهی بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای واقع بر کمربند خشک جهان خواهد بود. بر بنیاد رویکرد هیدروپلیتیک، در آینده قلمروسازی واحدهای سیاسی- فضایی سرشتی آب پایه خواهد داشت که این مهم نیز از راه همزیستی و تعامل ممکن است. ‌

کلیدواژه‌ها

ژئوپلیتیک؛ هیدروپلیتیک؛ بحران آب؛ تغییر اقلیم؛ رودخانه‌های بین‌المللی

مراجع

بای، ی. 1384. هیدروپلیتیک رودهای مرزی ایران، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.

جداری عیوضی، ج. 1389. جغرافیای آب‌ها، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ سوم.

عساکره، ح. و رزمی، ر.1390. تغییر رژیم بارش شمال غرب ایران، پژوهش‌های اقلیم‌شناسی، 2(7-8): 91- 114.

علیزاده، ج. 1383. هیدروپلیتیک هیرمند و تأثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

کاویانی‌راد، م. 1390. امنیت زیست‌محیطی از نظر ژئوپلیتیک، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 20، شماره 23، صص 106-85.

کاویانی‌راد، م. 1394. رویکردی نو در بازتعریف جغرافیای سیاسی، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 47(3): 543-556.

Bernauer T. and Kalbhenn A. 2009. The Politics of International Freshwater Resources. In: Nayef R.F. Al-Rodhan (ed), Potential Global Strategic Catastrophes: Balancing Transnational Responsibilities and Burden-sharing with Sovereignty and Human Dignity (Berlin: LIT, 2009).

Barnetta J. and Adger N. 2007. Climate change, human security and violent conflict, Political Geography vol. 26, pp 639-655.

Calzolaio V. 2009. Integrated Policies for fighting Water Scarcity and combating Desertification, UNCCD Consultant Report, march 2009. Bonn, Germany.

Carius A. Geofferey D.D. Wolf A.T. 2004. Water, Conflict, and Cooperation. Background paper prepared for the UN Secretary-General’s High Level Panel on Threats, Challenges, and Change. Washington: United Nations Foundation. Published in Environmental Change and Security Project Report 10.

Cascao A.E. and Zeitoun M. 2010. Power, Hegemony and Critical Hydropolitics. A Book Chapter in: Transboundary Water Management: Principles and Practice: pp 27-42. London: Earthscan.

Clarke R. and King J. 2004. The Atlas of Water. Earthscan Publications, London.

Cosgrove W.J. and Rijsberman F.R. 2000. World Water Vision: Making Water Everybody’s Business. Earthscan Publications, London.

Elmi A. 2002. Hydropolitics in The Horn of Africa: Conflicts and Cooperation in the Juba & Shabelle Rivers. A paper presented at the Horn of African Conference held in Lund, Sweden, 10 - 12 May 2002. Available at: http://www.somwe.com/hydropolitics.html.

FAO. 2003. Agriculture, food and water – a contribution to the World Water Development Report. Food and Agriculture Organization of the United Nations) FAO(. Rome, Italy.

Haftendorn H. 2000. Water and International Conflict. Third World Quarterly, 21(1): 51-68.

Khalid I. and Begum I. 2013. Hydro Politics in Pakistan: Perceptions and Misperceptions. A Research Journal of South Asian Studies, 28(1): 7-23.

Kirby R.M. Bartram J. Carr R. 2003. Water in food production and processing: quantity and quality concerns. Food control, 14(5): 283-299.

Lenntech. Use of water in food and agriculture. Availab;e at: www.lenntech.com/water-food-agriculture.Copyright 1998-2020. Lenntech B.V. All rights reserved.

McQuarrie P. 2003. Water Security in the Middle East: Growing Conflict Over Development in the Euphrates –Tigris Basin. Trinity College, Dublin.

Molen I.V. and Hildering A. 2005. Water: cause for conflict or co-operation?” ISYP Journal on Science and World Affairs, Vol. 1, No. 2, pp133-143.

Mollinga P.P. 2001. Water and politics, rational choice and south Indian canal irrigation, futures, Vol. 33, Issues 8–9, October, pp 733-752.

Ruth V. Ardakanian R. Hare M. Leentvaar J. Schaaf C.V.S. Wirkus L. 2010. Institutional capacity development in transboundary water management, Paris: Side Publications.

Schmeier S. 2010. Governing International Courses: Perspective from different Disciplines, Herties School of Governance. Working Papers. No. 53. Berlin.

Shiklomanov I.A. 1999. World Water Resources and Water Use: Present Assessment and Outlook for 2025. State Hydrological Institute, St Petersburg, Russia.

Towfique B and Espey M. 2002. International Water Treaties. A Paper submitted to American Agricultural Economics Association, Paper ID # 593, Clemson.

Turton A and Meissner R. 2002. Society: A South African case study, in Hydropolitics in the Developing World: A Southern African Perspective, Pretoria: African Water Issues Research Unit.

UN. 2008. UN-Water Thematic Paper: Transboundary Waters: Sharing Benefits, Sharing Responsibilities.

UN Water. 2013. UN-Water Technical Advisory Unit, Genève – Switzerland. Available at: https://www.unwater.org/publications/un-water-annual-report-2013/.

UN Water. 2014. UN-Water Technical Advisory Unit, Genève – Switzerland. Available at: http://www.unwater.org/statistics/statistics-detail/en/c/211814.

UNDP. 2006. Beyond Scarcity: Power, poverty and the global water crisis Human Development Report, New York USA. Available at: http://www.undp.org/content/undp/en/home/librarypage/hdr/human-development-report2006/Accessed 12, 7, 2013.

Warner J.F. and Zeitoun M. 2008. International relations theory and water do mix: A response to Furlong’s troubled waters, hydro-hegemony and international water relations. Political Geography, 27: 802-810.

WATERBURY J. 1979. Hydropolitics of the Nile Valley (Syracuse, Syr. University Press. P 68.

Wolf A.T. 2007. Shared Waters: Conflict and cooperation. Annual Review of Environment and Resources, 32: 241- 269.

Yaekob M. 20011. Conflict and Cooperation among the Nile Basin Countries with special emphasis on the Nile Basin Initiative(NBI). Thesis Presented to the Faculty of Development Studies of the International Institute of Studies, Hague.