تدوین مدل ارتباطی مطلوبیت کاربران پایگاه‌های اطلاعاتی در ایران

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 9، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، شهریور 1396، صفحه 174-191   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i1.58199

نویسندگان

مهشید التماسی^{* 1}؛ فاطمه فهیم نیا¹؛ مریم ناخدا¹؛ محمد حسن زاده²

¹دانشگاه تهران

²تربیت مدرس

چکیده

مقدمه:
هدف این مقاله دستیابی به مدل ارتباطی مؤلفه‌های مؤثر بر افزایش مطلوبیت مصرف‌کنندگان پایگاه‌های اطلاعاتی ایران است که مقصود از مطلوبیت در واقع همان رضایت مصرف‌کننده البته از دیدگاه اقتصادی آن است.
روش‌شناسی:
از روش آمیخته در دو مرحله تحلیل متون، و پیمایش با ابزار پرسشنامه استفاده شده است، جامعه تحقیق، کاربرانی بوده‌اند که برای استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی پول پرداخت می‌کردند. همچنین برای متون نیز متون مرتبط با مطلوبیت طی 5 سال 2011-2015 در پایگاه‌های اطلاعاتی ساینس دایرک، پروکوئست، و ابسکو مدنظر بودند. برای پیمایش از روش نمونه‌گیری تصادفی از میان کاربران پایگاه‌های اطلاعاتی مراجعه‌کننده به دو مرکز ارائه‌دهنده خدمات پولی به کاربران بیرونی یعنی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران و کتابخانه سازمان مدیریت صنعتی صورت گرفته است؛ دلیل انتخاب این دو مرکز دسترس‌پذیری آنها برای محقق بوده است؛ نمونه پژوهش 200 نفر بودند که براساس حداقل مورد نیاز برای معادلات ساختاری انتخاب شدند.
یافته ها:
در ارتباط با سئوال اول، مقوله‌های اصلی که موجب افزایش مطلوبیت کاربران در استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی براساس پرداخت وجه می‌شوند، عبارتند از: نیاز اطلاعاتی، کیفیت، مشوق‌ها، اطلاعات افزوده و در نهایت ویژگی‌ها فردی و اجتماعی؛ و در سئوال دوم، مدل مطلوبیت کاربران پایگاه‌های اطلاعاتی در ایران براساس بار عاملی هریک از مقوله‌ها در ارتباط با مطلوبیت استفاده کنندگان ترسیم شده است.
بحث و نتیجه‌گیری:
مدل ارائه شده ترتیب اثرگذاری چهار مقوله کیفیت، مشوق‌ها، اطلاعات افزوده، و نیاز اطلاعاتی، را که عوامل افزایش مطلوبیت استفاده کنندگان پایگاه های اطلاعاتی هستند را نشان می دهد، و مقوله پنجم یعنی ویژگی‌ها فردی و اجتماعی را به عنوان عاملی با تاثیر به مراتب کمتر از چهار مورد قبلی در افزایش مطلوبیت مطرح می کند، این مدل اولین مدل موجود برای مطلوبیت استفاده کنندگان پایگاه های اطلاعاتی است که با رویکرد غیر محاسباتی ترسیم شده است، لذا می تواند به عنوان مدل پایه برای پژوهش های مشابه مورد استفاده، نقد و احتمالا تکامل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد اطلاعات؛ مطلوبیت؛ پایگاه‌های اطلاعاتی؛ کاربران؛ کالای اطلاعاتی

مراجع

ابراهیمی خاکباز، هادی (1390). بررسی ارتباط بین مطلوبیت درک شده و امکان‌پذیری درک شده با گرایش به کارآفرینی دانشجویان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران.

امامی، مریم و میرطاهری، لیلی (1394). تحلیل هزینه-سودمندی پایگاه‌های اطلاعاتی دانشگاه تهران و تأثیر استفاده از پایگاه‌ها در تولیدات علمی. فصلنامه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 6 (2): 109-131.

داورپناه، محمدرضا و دادخواه، نیره (1390). سنجش الگوی استفاده و تحلیل هزینه-سودمندی منابع اطلاعاتی الکترونیکی کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد براساس شاخص‌های ای-متریک. فصلنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 27(3): 777-797.

غفاری، سعید و صدیقی‌فر، سپیده (1391). تحلیل هزینه-سودمندی منابع اطلاعاتی کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه. فصلنامه دانش‌شناسی، 5(18): 69-86.

فرج‌پهلو، عبدالحسین و مکی‌زاده، فاطمه (1389). بررسی هزینه-سودمندی پایگاه‌های اطلاعاتی دانشگاه یزد در سال 2009. نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 44 (54): 59-80.

کینگما، بروس. آر (1380). اقتصاد اطلاعات. ترجمه محمدحسین دیانی و کبری سقاء پیرمرد. مشهد: کتابخانه الکترونیکی.

محتشم دولت‌شاهی، طهماسب (1390). مبانی علم اقتصاد: اقتصاد خرد، اقتصاد کلان. تهران: خجسته.

Crawford, Gregory A; Gray W. white (1998). Cost-benefit analysis of electronic information: a case study. College and research libraries, 2(1), 502-509.

Gee, M. )2015(. Rationality and Expected Utility. A PhD dissertation, in the Graduate Division of the University of California, Berkeley.

Ikefuji, M & Laeven, R. J. A., Magnus, J. R., & Muris, C. (2015). Expected utility and catastrophic consumption risk. Insurance: Mathematics and Economics. 64:306-312

Jubb, M., Cook, J., Hulls, D., Jones, D., & Ware, M. (2011). Costs, risks and benefits in improving access to journal articles. Learned Publishing, 24, 247-260.

Lakishyk, K. (2012). Manufacturer Product Line Decisions In Growing Consumer Technology Markets: A Case of Digital Cameras. A Dissertation for Doctor of Philosophy, Business Administaration, Washington University.

Linn, M. (2011). Cost- benefit analysis: Examples. Bottom Line. The Managing Library Finances, 24(1): 68-72

Lindsay, L. )2013(. The arguments of utility: Preference reversals in expected utility of income models. Journal of Risk Uncertain (46),175-189.

Lorkowski, J. and Vladik K. (2015). Why Awe Makes People More Generous: Utility Theory Can Explain Recent Experiments. Retrieved 20 Nov, 2015, form http://digitalcommons.utep.edu/cs_techrep/927/

Luo, R. (2015). Essay on Network Effects, Consumer Demand, and Firms’ Dynamic Pricing. A Phd Dissertation, Department of Economics of Pennsylvania State University.

Myklebust, T.G.J, M.A. Sharpe and L. Tuncel (2016). Efficient heuristic algorithms for maximum utility product pricing problems. Computers & Operations Research , (69), 25-39.

Pan, D., & Fong, Y. (2010). Return on investment for collaborative collection development. Collaborative Librarianship, 2(4): 183-192.

Paurom, F. (2012). Consumer Utility Function: Initial Findings Through Lagrange Optimization Method. International Peer Reviewed Journal, 1(1), 25-41.

Zeng, D. (2015). The Two Envelopes Problem and Utility Theory. Retrieved 20 Nov, 2015, from https://www.math.washington.edu/~morrow/336_15/papers/david.pdf