بررسی روایت داستان اسکندر و دارا در دو گزارش ابن مقفّع و فردوسی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 45، شماره 1 - شماره پیاپی 176، خرداد 1391، صفحه 1-35   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v45i1.15988

نویسندگان

سیّد حسین فاطمی؛ محمّدجعفر یاحقّی؛ مه دخت پورخالقی چترودی؛ رقیّه شیبانی‌فر^*

فردوسی مشهد

چکیده

نهایة الارب فی اخبار الفرس و العرب کتابی است که نام نویسنده/ نویسندگان و زمان تألیف آن مبهم است. در فراهم آمدن این کتاب، نویسندگانی همچون عامر شعبی، ایّوب بن قریّه، عبدالله بن مقفّع، اصمعی و ابوالبختری سهمی داشته اند و سه دورة زمانی (سال 75هـ . ، پیش از سال 142هـ . و حدود سال های 170-193ه.) را می توان برای تألیف آن درنظر گرفت. به هر روی این کتاب - به ویژه بخش هایی که از زبان ابن مقفّع روایت شده است - مهم ترین منبع در شناخت سیرالملوک وی و به تبع آن خدای نامة دورة ساسانی است. از آن جا که شاهنامة فردوسی نیز با واسطة شاهنامة ابومنصوری به خدای نامه می‌رسد، داستان دارا و اسکندر از نهایة الارب و شاهنامه برگزیده شده تا بتوان به سرچشمة اصلی این دو روایت پی برد. با بررسی تطبیقی داستان اسکندر و دارا در این دو کتاب می توان دریافت که روایت فردوسی در هستة اصلی داستان، دقیقا همان روایت ابن مقفّع است، اما فردوسی با نگرش داستانی مطالبی را که به کار وی نمی آمده، حذف کرده و در عوض جزئیاتی را به آن افزوده است.

کلیدواژه‌ها

نهایة الارب؛ شاهنامه؛ خدای نامه؛ سیرالملوک؛ فردوسی؛ ابن مقفّع؛ اسکندر؛ دارا