ارزیابی مقایسه ای شاخص های تنوع زیستی کشاورزی در سامانه‏های زراعی، باغی و باغکشتی (مطالعه موردی: حوزه آبریز جاجرود)

بوم شناسی کشاورزی

مقاله 5، دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 16، تیر 1392، صفحه 161-168   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jag.v5i2.24495

نویسندگان

آرش قلعه گلاب بهبهانی^{* 1}؛ کوروس خوشبخت¹؛ لیلا تبریزی²؛ آگرین داوری¹؛ هادی ویسی¹

¹گروه اگرواکولوژی، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

²گروه مهندسی علوم باغبانی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

تنوع زیستی گستره وسیعی از تنوع ژنتیکی، تنوع گونه‏ای و تنوع بو‏م‏نظام‏ها می‏باشد. یکی از مهمترین مفاهیمی که امروزه در زمینه توسعه پایدار در بخش کشاورزی مطرح است، حفاظت از تنوع زیستی کشاورزی است. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی و مقایسه وضعیت تنوع زیستی کشاورزی در سامانه‏های زراعی، باغی و باغکشتی در روستا‏های حوزه آبریز جاجرود در بخش شرقی و شمال شرقی استان تهران بود. به علاوه در این مطالعه اهمیت باغکشت‏ها به عنوان محلی جهت حفاظت درون‏جا از گونه‏های مورد استفاده در بوم‏نظام‏های کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مورد استفاده در این پژوهش از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه‏هایی که به این منظور طراحی گردیده بود، توسط سرپرستان 30 درصد از کل خانوار کشاورزان روستا‏های مورد بررسی استخراج گردید. نتایج حاصل نشان داد که مقادیر شاخص غنای گونه‏ای و شاخص شانون تقریبا در باغکشت‏های تمام روستاهای مورد مطالعه بیشتر از سامانه‏های زراعی و باغی بود که این موضوع اهمیت سامانه‏های باغکشتی در حفاظت از تنوع زیستی گونه‌‌های کشاورزی را اثبات نمود، همچنین نتایج نشان داد که در روستاهایی مانند سیاهسنگ که به هر دلیل سامانه‏های زراعی و باغی در آنها از بین رفته است، باغکشت‏ها به تنهایی مسئول حفاظت از تنوع زیستی گونه‏های موجود در این سامانه‏ها می‏باشند. در این مطالعه روستای مرانک با شاخص غنای گونه‏ای هفت در سامانه‏های زراعی و روستای خسروآباد با شاخص غنای گونه‏ای 12 در سامانه‌های باغی، بالاترین سطوح تنوع را در هر یک از این سامانه‏های کشاورزی به خود اختصاص داده بودند.

کلیدواژه‌ها

بوم‌نظام؛ تنوع گونه‏ای؛ حفاظت درون‏جا؛ شاخص تنوع شانون؛ شاخص غنای گونه‏ای