بررسی میزان سازگاری قواعد آر.دی.ای. با آثار وابسته فارسی (مطالعه موردی: شاهنامه)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 17، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، شهریور 1396، صفحه 335-351   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v7i1.47029

نویسندگان

سپیده باقری فر^{* 1}؛ افشین موسوی چلک²

¹دانشگاه پیام نور مشهد

²دانشگاه پیام نور

چکیده

مقدمه:
یکی از هدف های عمده سازماندهی و فهرستنویسی آثار، بازیابی آثار وابسته به یک اثر می‌باشد. ازآن‌جا که آثار ادبی فارسی دارای آثار وابسته زیادی در کتابشناسی ملّی ایران می‌باشند، بنابراین فهرستنویسی این آثار، حائز اهمیت است. از طرفی، آر.دی.ای. استاندارد جدید فهرستنویسی است که جایگزین قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن، ویرایش دوم می شود. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از پیشینه های کتابشناختی آثار وابسته فارسی، میزان سازگاری قواعد آر.دی.ای. را با این آثار بررسی نماید. هدف پژوهش، تعیین میزان انطباق قواعد آر.دی.ای. با آثار وابسته فارسی (مطالعه موردی: شاهنامه) می باشد.
روش‌شناسی:
پژوهش حاضر پیمایشی است و با استفاده از روش تطبیقی و بصورت ارزیابانه انجام گرفته است. جامعه پژوهش حاضر، متشکل از 1125 پیشینه کتابشناختی آثار وابسته به شاهنامه در فهرست پیوسته کتابشناسی ملی ایران است که از میان تمام پیشینه ها، 4 گروه اثر وابسته که از نظر کاربرد پرتعداد بودند و کاملترین عناصر کتابشناختی را در خود داشتند انتخاب و مورد مطالعه و انطباق قرار گرفتند. برای پاسخ به پرسش پژوهش، چهار پیشینه کتابشناختی از آثار وابسته به شاهنامه (برگزیده، برگزیده – شرح، شرح، و برگزیده – ترجمه) که دارای فهرستنویسی انگلوامریکن، ویرایش دوم است انتخاب شده و قواعد آر.دی.ای. بر آن اعمال شده و انطباق و عدم انطباق این قواعد با آن در جداول نشان داده شده است.
یافته ها:
قواعد آر.دی.ای. به میزان 66/91 درصد با آثار وابسته برگزیده و برگزیده-شرح شاهنامه و به‌میزان 90/90 درصد با آثار وابسته شرح و برگزیده-ترجمه شاهنامه سازگار می‌باشد. بدین ترتیب قواعد آر.دی.ای. با پیشینه‌های مورد بررسی بیش از 90 درصد انطباق دارند.
بحث و نتیجه‌گیری:
پژوهش حاضر، روش تطبیقی را شیوه مناسب برای پیاده سازی قواعد توصیف و دسترسی منبع (آر.دی.ای.) دانسته است، یعنی پیشینه هایی که هم اکنون در کتابشناسی ملی ایران موجود است حفظ شده و مورد مطابقت با قواعد آر.دی.ای. قرار داده شود و این قواعد بر روی آن پیاده سازی شود. البته پیاده سازی آر.دی.ای. مستلزم وجود بستری مناسب در پیشینه های تولید شده قبلی است. پیشنه هایی که در حال حاضر در کتابشناسی ملی ایران موجود است کامل نمی باشند و دارای نواقص و کاستی هایی است که جهت پیاده سازی آر.دی.ای. باید بررسی و تکمیل شود و نواقص برطرف گردد. با توجه به اینکه آثار وابسته در حوزه های مختلف به خوبی سازماندهی و فهرست نشده اند و در فرایند جستجوی آن، امکان بازیابی منابع نامرتبط وجود دارد پیشنهاد می گردد ضمن پژوهشی به شناسایی آثار وابسته و نحوه سازماندهی این آثار اقدام گردد. همچنین پیشنهاد می گردد تا طی پژوهشی میزان انطباق آثار سایر حوزه ها که دارای آثار وابسته زیادی هستند مانند تاریخ، حقوق و ... با قواعد توصیف و دسترسی منبع (آر.دی.ای.) مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن ویرایش دوم؛ استاندارد توصیف و دسترسی منبع (آر.دی.ای.)؛ آثار وابسته

مراجع

باقری‌فر، سکینه (سپیده) (1393). بررسی میزان سازگاری قواعد آر.دی.ای. با آثار وابسته اسلامی و ایرانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی. دانشگاه پیام نور، واحد مرکز، مشهد.

پازوکی، فاطمه (1391). امکانسنجی به‌کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. مشهد: دانشگاه پیام نور، پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی.

خاصه، علی‌اکبر (1388). وداع با قواعد فهرست‌نویسی انگلوامریکن: آر.دی.ای. ابزاری برای فهرست‌نویسی منابع دیجیتالی. فصلنامه کتاب، شماره 79. 321-326.

دانش، فرشید؛ افشار، مینا؛ نوری، رسول (1389). آر.دی.ای. استانداردی نوین جهت توصیف و دسترسی به منابع دیجیتالی، در: مجموعه مقالات همایش رویکردها و راهکارهای نوین در سازماندهی اطلاعات انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، (تهران، 16-17 اسفند 1385). تهران: کتابدار. 535-520.

درخوش، ملیحه (1389). بررسی سازگاری آر.دی.ای. با طرح فرادادهای توصیف شیء (مودس) و ارائه الگوی پیشنهادی برای پیشینه های فارسی. پایاننامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاعرسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران.

درخوش، ملیحه؛ میرحسینی، زهره؛ موسوی چلک، افشین (1390). «بررسی سازگاری قواعد ثبت ویژگی‌های موجودیت‌های گروه اول و دوم اف.آر.بی.آر. در آر.دی.ای. با طرح فراداده‌ای توصیف شیء (مودس)». پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1 (2)، 119-134.

رخشانی، مریم (1391). «بررسی وضعیت توصیف منابع اینترنتی در آر.دی.ای. و مقایسه آن با قواعد فهرست‌نویسی انگلوامریکن». پایان نامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند.

رخشانی، مریم؛ نوکاریزی، محسن؛ حاجی زین‌العابدینی، محسن (1392). توصیف منابع اینترنتی در آر.دی.ای. در مقایسه با قواعد فهرست‌نویسی انگلوامریکن. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 24 (4)، 82-99.

کوهستانی، جمیله (1379). بررسی آثار وابسته و نوع وابستگی های آنها در متون فارسی از رویکرد فهرست‌نویسی. پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاعرسانی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی، مشهد.

مرادی، خدیجه (1389). بررسی عناصر توصیفی به کار رفته در پیشینه های کتابشناختی کتابخانه های دیجیتالی ایران براساس قواعد آر.دی.اِی. و ارائه الگوی پیشنهادی برای به‌کارگیری این قواعد. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی. دانشگاه پیام نور، مشهد.

مرادی، خدیجه، حاجی زین‌العابدینی، محسن (1390). تغییر قواعد فهرست‌نویسی: استاندارد توصیف و دسترسی به منابع آر. دی. ای، جایگزین قواعد فهرست‌نویسی انگلو امریکن. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. 14(1)، 269-296.

Admich, Tom (2008). Resource Description and Access (RDA): The New Way to Say AACR2. Knowledge, 36(4), 72-76.

Coyle, Karen, Hillman, Diane (2007). Resource Description and Access (RDA): Cataloging Rules for the 20th Century. D-Lib Magazine, 13(1/2).

Croissant, Charles (2012). FRBR and RDA: what they are and how they may affect future of libraries. Theological librarianship: an online journal of the American theological library association, 5( 2), 6-22.

Danskin, Alan (2013). Linked and open data: RDA and bibliographic control. JLIS.it, [S.l.], 4(1),147. ISSN 2038-1026. Available at: http://leo.cineca.it/index.php/jlis/article/view/5463.

Dunsire, Gordon. (2007). RDA and library systems. BID journal, number9. [Online] Available at: http://www.ub.edu/bid/19dunsir.htm.

Hart, A. (2010). The RDA primer: a guide for the occasional cataloger. California: Linworth.

Howarth, Lynne C.; Weihs, Jean (2008). Enigma variants: parsing the riddle of main entry and the “rule of three” from AACR to RDA". Cataloging & Classification Quarterly, 46(2), 201-220.

IFLA Study Group on the Functional Requirements for Bibliographic Records (2009): Functional Requirements for bibliographic Record, Final Report. Available at: http://www.ifla.org/VII/s13/frbr/.

Miksa, Shawne D. (2009). Resource description and Access (RDA) and New Research for Potentials". Bulletin of the American Society for Information Science and Technology, 35(5), 47-51.

Needleman, Mark (2008). The Resource Description and Access Standard". Serials Review,34(3), 233-23.

Oliver, Chris (2007). Changing to RDA. Feliciter, 53(7), 250-253.