ارزیابی ظرفیت تحمل زیست‌محیطی شهر شاندیز

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 2، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 1-20   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.33472

نویسندگان

محمد رحیم رهنما؛ فروزان طاهری^*

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهداف: هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی ظرفیت تحمل زیست‌محیطی شهر شاندیز است. این شهر با جمعیت حدود 13297 هزار نفر و تنوع اکوسیستم‌های مناسب و مساعد برای زیست انسانی و تنوع جاذبه‌های طبیعی، چشم‌اندازها و مناظر با ارزش زیست‌محیطی، از مهم‌ترین نقاط گردشگری نزدیک کلان‌شهر مشهد است.
روش: روش تحقیق، توصیفی– تحلیلی است. عوامل تعیین‌کنندة ظرفیت تحمل اکوسیستم شهر شاندیز عبارت‌اند از: فضای سبز، منابع و ذخایر آب‌وفاضلاب، دفن و بازیافت زباله، مصرف و بهره‌وری انرژی (شبکة گاز)، منابع و ذخایر انرژی الکتریسیته. در نرم‌افزار جی.آی.اس. میزان مصرف عوامل ذکرشده با توجه به سرانة جمعیت، اختلاف مصرف نسبت به استاندارد و اثرهای ناشی از مصرف بی‌رویه و تأثیرگذاری بر اکوسیستم طبیعی در شهر شاندیز، مدنظر قرار گرفته است.
یافته‌ها/ نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که میزان مصرف آب نسبت به استاندارد 08/3 برابر، گاز 83/2 برابر، برق 45/45%، میزان تولید زباله 5/1 برابر و وسعت فضای سبز 12/32 برابر است. تخصیص خدمات در شهر شاندیز که منطبق‌بر ظرفیت تحمل اکوسیستم بستر باشد، انجام نشده است.
نتیجه‌گیری: آمار به‌دست‌آمده درمورد هر متغیر بیانگر این است که برای ساکنان و گردشگران شهر شاندیز، بخش زیرساخت‌ها و خدمات وضعیت نامناسب دارند و مصرف بیش از استاندارد تعیین‌شده باعث فشار بر اکوسیستم بستر می‌شود که خارج از ظرفیت تحمل محیط است که درنتیجه، سبب آلودگی زیست محیطی شده است؛ بنابراین، پیشنهاد می‌شود که برنامه‌ریزی دقیق برای حفظ محیط‌زیست و کاهش اثرهای منفی ساکنان و گردشگران با ارائة آگاهی‌های بیشتر، رعایت استانداردهای فضایی، شعاع دسترسی در تأمین خدمات لازم، رعایت آستانة شکنندگی و برهم‌نخوردن توازن اکولوژیک طبیعت درمقابل فشارهای واردشده انجام شود و در فرایند مدیریت و برنامه‌ریزی شهرها و به‌ویژه شهرهای گردشگری به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها

ظرفیت تحمل؛ آلودگی زیست محیطی؛ فشار جمعیت؛ استاندارد؛ شهر شاندیز

مراجع

1. افراخته، ح.، و خدائی، ب .(1390). سامان‌دهی گردشگری در تفرج‌گاه‌های پیراشهری هماهنگ با ظرفیت تحمل محیطی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(20) ،80-65.

2. پالمر، د. (1382). آموزش محیطی در قرن بیست‌ویکم. (آ. م. خورشیددست، مترجم). تهران: سمت.

3. پورمحمدی، م. (1388). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری. تهران. انتشارات سمت.

4. صنایع گلدوز ،س.، و مخدوم، م. (1388). ظرفیت برد اجتماعی- روانی گردشگری در مکان‌های مقدس و پرانرژی (مطالعة موردی: تخت سلیمان ایران. محیط‌شناسی، 51، 44-37.

5. طبیبیان، م.، ستوده، ا.، شایسته، ک. و چلبیا نلو، ر. (1386). جستاری بر مفاهیم و روش‌های برآورد کمی ظرفیت برد (نمونة کاربردی برپایة تجربة برنامه‌ریزی راهبردی توسعة گردشگری درة عباس آباد- گنج‌نامة همدان). نشر هنرهای زیبا، (29)، 28-17.

6. عباس‌زاده تهرانی، ن. (1387). تلفیق مفاهیم ظرفیت برد در فرایند برنامه‌ریزی و مدیریت شهری (مطالعة موردی: تدوین شاخص‌های فضایی تولید زباله در کلا‌‌ن‌شهر تهران). مجلة علوم محیطی، (2)، 104-87.

7. مهندسین مشاور فرنهاد. (1389). طرح راهبردی توسعه و عمران شهر شاندیز. وزارت مسکن و شهرسازی خراسان رضوی.

8. Bernadette, O. R., John, M., Waltr, F., & Richard, M. (2009). The relationship between settlement population size and sustainable development measured by two sustainability metrics. Environmental Impact Assessment Review, (29), 169-178.

9. Godschalk, D. R., & Parker, F. H. (1975). Carrying capacity: A key to environmental planning. Soil Water Conserve, 3(30), 160-175.

10. Hall, P., & Pfeiffer, U. (2000). Urban future 21: A global agenda for twenty-first century cities. Abingdon, England: Routledge

11. Kang, P., & Xu, L. (2010). The urban ecological regulation based on ecological carrying capacity. Procedia Environmental Sciences, 2, 1692-1700.

12. Kialh, H. (2002). Healthy city guidance assessment (A case study: Rey city). (Unpublished doctoral dissertation). Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. Kuchelmeister, G., & Braatz, S. (1993). Urban forestry revisited. Unasylva, 173, 3-12.

13. Li, F., Liu, X., Hu, D., Wang, R., Yang, W., Li, D., & Zhao, D. (2009). Measurement indicators and an evaluation approach for assessing urban sustainable development: A case study for China's Jining City. Landscape and Urban Planning, 90(3), 134-142.

14. O’Regan, B., Morrissey, J., Foley, W., & Moles, R. (2009). The relationship between settlement population size and sustainable development measured by two sustainability metrics. Environmental Impact Assessment Review, 29(3), 169-178.

15. Oh, K., Jeong, Y., Lee, D., Lee, W., & Choi, J. (2005). Determining development density using the Urban Carrying Capacity Assessment System. Landscape and Urban Planning, 73(1), 1-15.

16. Prato, T. (2009). Fuzzy adaptive management of social and ecological carrying capacities for protected areas. Journal of Environmental Management, 90(8), 2551-2557.

17. Rodrigues, A. S. L., Andelman, S.J., Bakarr, M.I., Boitani, L., Brooks, T.M., Cowling, R.M., Fishpool, L.D.C., Fonseca,, G.A.B., G., K.J., Hoffman, M., Long, J., Marquet, P.A., Pilgrim, J.D., Pressey, R.L., Schipper, J., Sechrest, W., Stuart, S.N., Underhill,, & L.G., W., R.W., Watts, M.E.J., Xie Y. (2003). Global Gap Analysis: Towards a representative network of protected areas. Washington, DC: Conservation International, Center for Applied Biodiversity Science

18. Schneider, D. M., Godschalk, D. R., & Axler, N. (1978). The carrying capacity concept as a planning tool. Retrieved from https:// searchworks. stanford. edu/ view/1428049:

19. Telfer, D. J., & Sharpley, R. (2008). Tourism and development in the developing world (Vol. Abingdon, England): Routledge.

20. Xu, L., Kang, P., & Wei, J. (2010). Evaluation of urban ecological carrying capacity: A case study of Beijing, China. Procedia Environmental Sciences, 2, 1873-1880.

21. Xu, L., Yang, Z., & Li, W. (2008). Modelling the carrying capacity of urban ecosystem. The 2nd international conference on bioinformatics and biomedical engineering (pp. 4400-4404). Shanghai, China.