روانشناسی تطبیقی رنگ‌ها در «سقط الزند» معرّی و دیوان رودکی برپایه نظریه ماکس لوشر

زبان و ادبیات عربی

مقاله 1، دوره 11، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 1-24   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v11i2.45820

نویسندگان

عبدالباسط عرب یوسف آبادی^* ؛ فائزه عرب یوسف آبادی؛ سید باقر حسینی

دانشگاه زابل

چکیده

ابوالعلاء معری، شاعر نابینای عرب­ و رودکی، شاعر نابینای فارسی­زبان، در تصاویر شعری خود استفادة قابل ملاحظه‌ای از رنگ دارند. از آن‌جا که شعر آیینة تمام‌نمای روحیات روانی شاعر است؛ تحقیق در رنگ‌های به‌کار رفته در آن نیز می‌تواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد و به عنوان ابزاری مهم در شناسایی هنجارها، واکنش‌ها و رفتارهای شاعر قلمداد گردد. جستار پیش‌رو با هدف روان‌شناسی شخصیت معری و رودکی بر اساس آزمایش رنگ ماکس لوشر، و با فرض این‌که خصوصیات رفتاری این دو شاعر نابینا قرابت‌هایی بسیار زیادی با هم دارند، در تلاش است تا با روش توصیفی-تحلیلی رنگ‌های «سقط الزند» معری و دیوان رودکی را بررسی و تحلیل کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از میان چهار گروهِ رنگِ نظریة لوشر، گروه اول و دومِ رنگ­های اشعار هر دو شاعر دقیقاً مانند هم است. بر این اساس، معری و رودکی هر دو افرادی هستند که از تحریکات شدید که منجر به جدایی آن­ها از جامعه می‌گردد، رنج می‌برند و امیدوارند که بتوانند بر بسیاری از محدودیت‌های خود فائق آیند. با این تفاوت که ابوالعلاء علی‌رغم تمایلات درونی به ایجاد روابط صمیمی، روابط عاطفی خود را شدیداً کنترل می‌‌کند و فقط افرادی را به حیطة شخصی خود نزدیک می‌کند که نگرشی مشابه او دارند و همانند او می‌اندیشند؛ ولی رودکی تمایل به ایجاد روابط اجتماعی و مهرورزانة خویش را به­راحتی آشکار می­نماید و از این­که به نیاز او برای عشق­ورزی و درک محبت متقابل، پاسخی­داده نمی­شود، احساس ناشکیبایی می­کند.

کلیدواژه‌ها

روانشناسی رنگ؛ ماکس لوشر؛ سقط الزند؛ ابوالعلاء معری؛ رودکی

مراجع

الف) منابع فارسی

1. اپلی، ارنست. (1371ش). رؤیا و تعبیر رؤیا (از دیدگاه روان‌شناسی یونگ). ترجمه: قهرمان. دل‌آرا. چ1. تهران: میترا.

2. احمدیان، لیلا. (1381ش). «بررسی عنصر رنگ و جلوه‌های آن در شاهنامة فردوسی». پایان‌نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه یزد.

3. انصاری، نرگس؛ صیادانی، علی. (1391ش). «تحلیل ابعاد معناشناختی رنگ‌ها در مثنوی معنوی». فصلنامة دُرّ دَری. دانشگاه آزاد واحد نجف آبادی. سال 1. شماره 3. تابستان. صص 21-40.

4. انوشیروانی، علیرضا. (1389). «ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران». ادبیّات تطبیقی. دوره 1. شماره 1. صص: 7-38.

5. ایتن، یوهانس. (1365ش). کتاب رنگ‌ها. ترجمه: حلیمی. محمد حسین. چ1. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.

6. پناهی، مهین. (1385ش). «روانشناسی رنگ در مجموعه اشعار نیما». فصلنامة پژوهش‌های ادبی. سال3. شمارة12. صص49-82.

7. پورحسینی، مژده. (1384ش). معنای رنگ. تهران: هنر آبی. چ1.

8. خورسندی، محمود؛ دهقان‌ضاد، رسول. (1386ش). «تشاؤم در شعر ابوالعلاء معری». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شمارة 181. صص 99-118.

9. دبیرسیاقی، محمد. (1370ش). پیشاهنگان شعر پارسی. چ3. تهران: امیر کبیر.

10. دی، جاناتان؛ تایلو، لسلی. (1387ش). روان‌شناسی رنگ (رنگ درمانی). ترجمه: گنجی. مهدی. چ.1تهران: ساوالان.

11. رودکی، جعفر‌بن‌محمد. (1387ش). دیوان اشعار. تصحیح: نصرالله امامی. چ2. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعة علوم انسانی.

12. سان، داروتی؛ هوارد، سان. (1387ش). زندگی با رنگ (روان‌شناسی و درمان با رنگ‌ها). ترجمه: صفاریان‌پور، نغمه. چ2. تهران: حکایت.

13. سمتی، محمد مهدی؛ طهماسبی نگهداری، نرجس. (1390ش). «رنگ‌های نمادین در اشعار صلاح عبدالصبور». مجلة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شمارة2. صص 109-132.

14. سیفی، طیبه؛ انصاری نرگس. (1389ش). «دلالت‌های نمادین رنگ سبز در شعر عبدالمعطی حجازی». مجلة زبان و ادبیات عربی. شماره دوم. بهار و تابستان 1389ش. صص 49-71.

15. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1383ش). صور خیال در شعر فارسی. چ3. تهران: آگاه.

16. شوالیه، ژان ژاک؛ و دیگران. (1382ش). فرهنگ نمادها. ترجمه: فضائلی، سودابه. چ9. تهران: جیحون.

17. صفری، جهانگیر؛ زارعی، فخری. (1389ش). «بررسی عنصر رنگ در دیوان خاقانی». مطالعات زبانی بلاغی. شمارة2. صص 81-108.

18. علوی‌مقدم، مهیار؛ پورشهرام، سوسن. (1389ش). «کاربرد نظریة روان‌شناسی ماکس لوشر در نقد و تحلیل شعر فروغ فرخزاد». پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی. دورة 6. شمارة 2. صص 83-94.

19. علی‌اکبرزاده، مهدی. (1375ش). رنگ و تربیت. چ2. تهران: میشا.

20. نظامی عروضی، احمد بن عمر. (1386ش). چهار مقاله. تصحیح: محمد معین. چ13. تهران: صدای معاصر.

21. هانت، رول‌اند. (1378ش). هفت کلید رنگ درمانی. ترجمه: ایران‌نژاد. ناهید. چ1.تهران: جمال الحق.

ب) منابع عربی

1. ابن‌خلکان، شمس‌الدین أبوالعباس. (د.ت). وفیات الأعیان فی أبناء الزمان. ط6. بیروت: دارالثقافة.

2. جندی، محمد سلیم. (1992م). الجامع فی أخبار أبی‌العلاء و آثاره. ط2. بیروت: دارصادر.

3. الخطیب، عبدالکریم. (1399ق). «رهین المحبسین: أبوالعلاء المعری فی مواجهة الاتهام بالإلحاد و الزندقة». الوعی الإسلامی. العدد31. ربیع الثانی. صص 47-83.

4. سعفان، کامل. (1993م). فی صحبة أبی ‌العلاء بین التمرد و الانتماء. ط1. القاهرة: دارالأمین.

5. السقطی، رسیمة موسی. (1968م). أثر کفّ البصر علی الصورة. ط1. بغداد: أسعد.

6. طالو، محیی الدین. (1991م). الرسم و اللون. ط1. دمشق: دار دمشق للنشر.

7. غازی التدمری، محمد؛ الغزّی، کمال یاسین. (1996م). نظرات فی الأدب العربی الحدیث. ط1. مصر: دارالإرشاد.

8. فروخ، عمر. (1960م). أبوالعلاء المعری الشاعر الحکیم. ط2. بیروت: دارالشرق الجدید.

9. الفیفی، عبدالله. (1997م). الصورة البصریة لدی الشعراء العمیان. ط1. ریاض: النادی الأدبی.

10. المعری، أبوالعلاء. (1957م). سقط الزند. ط3. بیروت: دار بیروت.

ج) منابع لاتین

1. Allen,Graham. (2000) .Intertextuality . London: Routledge.

2. Luscher, Max.(1971).The Luscher Color Text: The Remarkable Test That Reveals Your Personality Through Color. Trans: Ian Scott.New York: WSP/Pocket Books.

3. Remak, Henry. (1961) . "Comparative Literature :It’s Definition and Function". Comparative Literature: Method and Perspective .Edited by Newton Phelps.Stallknecht and Horst Fernz. Carbondal: Illinois University Press, p.p:3-37