بررسی اشکالات چهارگانه بر دیدگاه عدم نفوذ تصرفات اعتباری منافی با تعهد قراردادی

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 4، دوره 50، شماره 2 - شماره پیاپی 113، شهریور 1397، صفحه 83-97   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i2.63919

نویسندگان

جلیل قنواتی^{* 1}؛ سید علی علوی قزوینی¹؛ عبدالرضا علیزاده²؛ اسفندیار صفری³

¹دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

²استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

³دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، پردیس فارابی داتشگاه تهران

چکیده

در مواردی که شخصی طبق یک قرارداد متعهد به ترک یک تصرف اعتباری می‌شود، بعضی از فقیهان به استناد قاعده اصولی دلالت نهی بر فساد، بر این باورند که تصرفات منافی صحیح نیست، در برابر دیدگاه مذکور، تعداد زیادی از فقیهان و دانشیان اصول فقه در مجموع با استناد به چهار دلیل ادعا کرده‌اند حکم وضعی تصرفات منافی با تعهد قراردادی صحت است. در این مقاله هر چهار دلیل مذکور به صورت تحلیلی بررسی و ردّ شده است.

کلیدواژه‌ها

نهی؛ بطلان؛ عدم نفوذ؛ معامله؛ تصرفات منافی؛ قرارداد

مراجع

آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ هفتم، 1423 ق.

 

آیتی، سید محمد رضا و هوشنگ گل‌محمدی، «بررسی ملازمه بین حرمت و بطلان»، فصلنامه علمی-پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال نهم، شماره 28، تابستان 1395.

 

اصفهانی، محمد حسین، بحوث فی الفقه: کتاب الإجارة، قم، مؤسسة النشر إلاسلامی، چاپ دوم، 1409 ق.

 

اصفهانی، محمد حسین، حاشیة کتاب المکاسب، قم، أنوار الهدی، چاپ سوم، 1431 ق.

 

افتخاری، جواد، حقوق مدنی (3)، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول، 1382.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، فرائد الاصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1422 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1422 ق.

 

انصاری، مرتضی بن محمد امین، مطارح الانظار، مُقرِّر: ابوالقاسم کلانتری طهرانی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1428 ق.

 

بجنوردی، حسن، القواعد الفقهیة، قم، دار الهادی، چاپ اول، 1419 ق.

 

تونی، عبدالله بن محمد، الوافیة فی أصول الفقه، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ دوم، 1415 ق.

 

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ ششم، 1380.

 

حکیم، محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، مؤسسه دار التفسیر، چاپ اول، 1416 ق.

 

خمینی، روح الله، کتاب البیع، تهران، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی، چاپ اول، 1379.

 

خوئی، ابوالقاسم، التنقیح فی شرح المکاسب، مُقرِّر: علی تبریزی غروی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، چاپ اول، 1425 ق.

 

خوئی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، مُقرِّر: محمد اسحاق فیاض، قم، مؤسسه انصاریان، چاپ چهارم، 1375.

 

خوئی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، مُقرِّر: محمد علی توحیدی، قم، مطبعه سیدالشهداء (ع)، چاپ دوم، بی‌تا.

 

زراعت، عباس، «دلالت نهی بر فساد منهی‌عنه و نظریه بطلان»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره پیوسته 12، زمستان 1384.

 

زلمی، مصطفی ابراهیم، خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه: حسین صابری، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1375.

 

سیدمرتضی (علم‌الهدی)، علی بن حسین، الانتصار فی انفرادات الإمامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1415 ق.

 

سیدمرتضی (علم‌الهدی)، الذریعة إلی أصول الشریعة، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی‌چا، 1346.

 

شبیری زنجانی، موسی، درس خارج فقه، کتاب البیع، ارائه شده در تاریخ 17/10/1393؛ (قابل دسترسی در سایت مدرسه فقاهت).

 

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیه المکاسب، قم، نشر طلیعه نور، چاپ دوم، 1429 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، العُدة فی أصول الفقه، قم، بی‌نا، چاپ اول، 1417 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1414 ق.

 

علیدوست، ابوالقاسم، «ادله عمومی قراردادها»، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره 66 و 67، تابستان و پاییز 1390.

 

علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1388.

 

فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، قم، انتشارات فیضیه، چاپ دوم، زمستان 1384.

 

کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریر المجلة، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، چاپ اول، 1422 ق.

 

محقق داماد، مصطفی و همکاران، حقوق قراردادها در فقه امامیه، چاپ اول، تهران، سمت، 1389.

 

مشکینی، علی، اصطلاحات الأصول، قم، انتشارات یاسر، چاپ دوم، 1348.

 

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، بوستان کتاب قم، چاپ سوم، 1384.

 

مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، 1362.

 

مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الاصول، مُقرِّر: احمد قدسی، قم، مدرسة الامام أمیرالمؤمنین (ع)، چاپ دوم، 1428ق.

 

مکارم شیرازی، ناصر، أنوار الفقاهة - کتاب التجارة (المکاسب المحرمة)، قم، مدرسة الامام أمیرالمؤمنین (ع)، چاپ اول، 1415 ق.

 

منتظری، حسین‌علی، دراسات فی المکاسب المحرمة، قم، نشر تفکر، چاپ اول، 1415 ق.

 

میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، القوانین المحکمة فی الاصول المتقنة، بیروت، دار المرتضی، چاپ اول، 1430 ق.

نائینی، محمد حسین، فوائد الاصول، مُقرِّر: محمد علی کاظمی خراسانی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، بی‌چا، 1404 ق.

 

نائینی، محمد حسین، منیة الطالب، مُقرِّر: موسی کاظمی نجفی خوانساری، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ سوم، 1433 ق.

 

نراقی، احمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1415 ق.

 

نورمفیدی، مجتبی، حکم: حقیقت، اقسام، قلمرو، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم السلام)، چاپ اول، 1394.