الگوی تحلیلی اثربخشی سازمان های محلی اجتماع محور بر سرمایه اجتماعی نواحی روستایی بخش بندپی شرقی شهرستان بابل

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 4، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 71-94   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.57959

نویسندگان

فرامرز بریمانی¹؛ حمید جلالیان²؛ وحید ریاحی²؛ مرتضی مهرعلی تبار فیروزجائی^{* 2}

¹دانشگاه مازندران

²دانشگاه خوارزمی

چکیده

اهداف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل جایگاه سازمان‌های‌ محلی اجتماع‌محور بر سرمایة اجتماعی، تأثیر انجمن‌های اعتبار و پس‌انداز را بر مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی در ناحیة روستایی بخش بندپی‌شرقی شهرستان بابل بررسی کرده است.
روش: پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازحیث گردآوری داده‌ها، توصیفی – پیمایشی و ازلحاظ نوع داده، کمی است. اعضای انجمن‌ها جامعة آماری پژوهش هستند که مطابق ‌با فرمول کوکران، 215 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و داده‌ها ازطریق پرسش‌نامه گردآوری شده است. داده‌ها با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی مرتبة اول و دوم و آزمون‌ آماری فریدمن در چهارچوب نرم‌افزارهای بسته آماری برای داده‌های اجتماعی و مدل-سازی معادلات ساختاری تجزیه‌وتحلیل شده‌ است.
یافته‌ها/ نتایج: بیشترین تأثیر انجمن‌ها بر سرمایة اجتماعی مربوط به بعد حمایت می‌شود که نمرة میانگین آن برابر با 38/4 است. پس از آن، ابعاد آگاهی، مشارکت، انسجام و اعتماد به‌ترتیب با نمرات میانگین 2/4، 1/4، 91/3، 83/3 به‌ترتیب در رتبه‌های دوم تا پنجم قرار گرفته‌اند. همچنین، یافته‌ها نشان می‌دهد که الگوی نظری تأییدشده قابلیت تبیین 69 درصد از تغییرات متغیر مشارکت، 70 درصد از تغییرات متغیر انسجام، 59 درصد از متغیر آگاهی، 68 درصد از متغیر حمایت و 80 درصد از تغییرات متغیر اعتماد را دارا است.
نتیجه‌گیری: سازمان‌های محلی اجتماع‌محور الگوی مناسبی برای تولید سرمایة اجتماعی در نواحی روستایی‌ هستند. آنان با ایجاد بستر ارتباط جمعی عینی، بر مصادیق سرمایة اجتماعی همچون آگاهی، حمایت، اعتماد، مشارکت و انسجام جامة‌عمل پوشانده‌اند. درنهایت، پیشنهاد می‌شود که با توجه به تأکید رویکردهای اجتماع‌محور در برنامه‌ریزی-های توسعة روستایی، این نهادها ‌می‌توانند ابزار مناسبی برای تقویت سرمایة اجتماعی باشند.

کلیدواژه‌ها

سازمان اجتماع محور؛ انجمن اعتبار و پس انداز؛ سرمایه اجتماعی؛ بندپی شرقی؛ شهرستان بابل

مراجع

1. احمدی‌فیروزجایی، ع.، صدیقی، ح.، و محمدی، م. (1385). مقایسة مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی کشاورزان عضو و غیرعضو تعاونی‌های تولید روستایی. فصلنامة علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 6(23)، 111-93.

2. افراخته، ح.، عزیزی، ا.، و مهرعلی‌تبار فیروزجایی، م. (1393). نقش سرمایة اجتماعی بر توسعة روستایی دهستان چهاردانگه. نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(34)، 45–27.

3. آریان‌پور، ل. (1387). تبیین نقش سازمان‌های غیردولتی جوانان به‌عنوان حاملان اصلی سرمایة اجتماعی در توسعة اجتماعی. پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، 2(3)، 174– 153.

4. باقری، ل. (1385). تأثیر استفاده از تکنولوژی اطلاعات (اینترنت) بر میزان سرمایة اجتماعی و سرمایة انسانی. (پایان‌نامة کارشناسی ارشد)، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

5. پاتنام، ر. (1380). دمکراسی و سنت‌های مدنی (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: نشر غدیر.

6. خانی، ف.، قدیری‌معصوم، م.، و ملکان، ا. (1392). تأثیر مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی بر توسعة نواحی روستایی (مورد مطالعه: دهستان کودین، شهرستان کنگاور). جغرافیا (فصلنامة بین‌المللی انجمن‌ جغرافیای ایران)، 11(38)، 43 - 21.

7. رحیمی، ف.، اسماعیلی، م.، نوری، ا.، و مهدوی، ع. (1390). بررسی سرمایة اجتماعی با تأکید بر نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در پیشگیری از اعتیاد. پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، 1(4)، 62 – 45.

8. رستمی، ف.، علی‌آبادی، و.، و بقایی، س. (1393). نقش عضویت در تشکل‌های روستایی بر سطح سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی. فصلنامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، (4)، 14 – 1.

9. رفیعیان، ا.، درویش‌صفت، ع.، و نمیرانیان، م. (1385). تعیین تغییرات گستردة جنگل‌های شمال کشور بین سال‌های 73 تا 80 با استفاده از تصاویر سنجندۀ ETM+ (مطالعة موردی در جنگل-های بابل). علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 10(3)، 277-286.

10. سپهردوست، ح.؛ زمانی‌شبخانه، ص. (1392). نقش سرمایة اجتماعی در توزیع درآمد در مناطق روستایی کشور. فصلنامة روستا و توسعه، 16(1)، 148 – 129.

11. سلمانی، م.، تقی‌پور، ف.، رمضان‌زاده لسبویی، م.، و جلیلی‌پروانه، ز. (1387). بررسی ابعاد سرمایة اجتماعی (مشارکت مدنی، تعامل اجتماعی و اعتماد) در توسعة روستایی (مطالعة موردی: روستاهای باغستان و شهرستان فردوس). مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 4(12)، 45 – 23.

12. شادی طلب، ژ.، و کرمانی، ح. (1387). فقر و سرمایة اجتماعی در جامعة روستایی. فصلنامة علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 7(28)، 65 – 35.

13. شارع‌پور، م. (1380). فرسایش سرمایة اجتماعی و پیامدهای آن. نامة انجمن جامعه‌شناسی ایران، 1(3)، 112 – 101.

14. شیروانیان، ع.، و نجفی، ب. (1390). بررسی نقش سرمایة اجتماعی بر رفاه و کاهش فقر روستایی (مطالعة موردی: محدودة شبکة آبیاری و زه‌کشی درودزن). مجلة اقتصاد کشاورزی، 5(3)، 53 - 25.

15. شیری، ح.، و مرشدی، ا. (1389). کانون‌های فرهنگی – هنری و توسعة سرمایة اجتماعی (بررسی میزان و اشکال سرمایة اجتماعی کانون‌های فرهنگی و هنری دانشگاه‌های تهران). جامعه‌شناسی کاربردی،40(4)، 176–145.

16. علی‌بیگی، ا.، و جعفری‌نیا، م. (1390). تأثیر تعاونی‌های تولیدی بر میزان سرمایة اجتماعی: مطالعة تعاونی‌های بخش طیور شهرستان کرمانشاه. مجلة تحقیقات اقتصاد و توسعة کشاورزی ایران، 42– 43(3)، 472–461.

17. فوکویاما، ف. (1379). پایان نظم (غ. ع. توسلی، مترجم). تهران: انتشارات جامعة ایرانیان.

18. فیروزآبادی، ا. (1384). بررسی سرمایة اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در شهر تهران. (رسالة دکتری جامعه‌شناسی)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

19. کلانتری، خ.، اسدی، ع.، رحیمیان، م.، محمدی، ی.، انصاری‌اردلی، ع.، و طرفی، ع. (1388). وضعیت سرمایة اجتماعی در تعاونی‌های تولید روستایی شهرستان کوهدشت و عوامل مرتبط با آن. فصلنامة علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 11(42)، 152–129.

20. کلمن، ج. (1377). بنیادهای نظریه اجتماعی. (م. صبوری، مترجم). تهران: نشر نی.

21. ماجدی، س. م.، و لهسایی‌زاده، ع. (1385). بررسی رابطة بین متغیرهای زمینه‌ای، سرمایة اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی (مطالعة موردی در روستاهای استان فارس). فصلنامة روستا و توسعه، 9(4)، 40 - 25.

22. ماجدی، س. م.، و لهسایی‌زاده، ع. (1388). رابطة سرمایة اجتماعی با کنش جمعی در مناطق روستایی. فصلنامة علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی، 10(38) ، 191 - 171.

23. موسوی، م. (1385). مشارکت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های سرمایة اجتماعی. فصلنامة علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 6(23)، 92 – 67.

24. میری، غ.، جوان، ج.، افراخته، ح.، ولایتی، س.، و شایان، ح. (1389). نقش سرمایة اجتماعی در توسعة روستایی (نمونة موردی: منطقة پشت‌آب سیستان). مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، 9(14)، 49 - 29.

25. Collins, D., Morduch, J., Rutherford, S., & Ruthven, O. (2009). Portfolios of the poor: How the world's poor live on $2 a day. United States: Princeton University Press.

26. Cramb, A. R. (2004). Social capital and soil conservation: Evidence from the Philippines. Paper presented at the 48th Annual Conference on Australian Agricultural and Resource Economics Society, Melbourne, Australia.

27. Grootaert, C., & Thierry, V. (2002). Understanding and measuring social capital: A synthesis of findings and recommendations from the social capital initiative [IRIS discussion paper No. 02/01]. Retrieved from http: //www. iris. umd. Edu/download. aspx

28. Herath, D. (2008). Rural development through social capital. Goteborg: Goteborg University.

29. Hong, G., & Sporleder, T. (2007). Social capital in agricultural cooperatives: Application and measurement of agricultural, environmental and developmental economics. Retrieved from http://www. Usaskstudise. Coop/socileconomy/files/ congresso7/hong- Sporleder.pdf

30. Lehto, E. (2001). Social capital in rural development: How can rural communities compete effectively in the global economy?. Finland: University of Joensuu.

31. O’Brien, D. (2000). Social capital and community development in rural Russia. Retrieved from http://poverty.worldbank.org

32. Poomkaew, P. (2006). Leadership, social capital and community development in rural Thailand (Unpublished doctoral dissertation). University of York, UK.

33. Premchander, S. & Prameela, V. (2007). Empowering women through microfinance: A policy and programme review. Delhi: CARE India.

34. Putnam, R. D. (1993). Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. Princeton: Princeton University Press.

35. Rathinam, U., & Natchimuthu, K. (2010). Women empowerment in Indian context: An impact of self-help groups on women livelihoods in Pondicherry. Dehli: Lambert Academic Publishing.

36. Simons, R., & Birchall, T. (2008). The role of cooperatives in poverty reduction network perspectives. Journal of Socio–Economics, 37(6), 2131–2140.

37. Winter, L. (2000). Towards a theorized understanding of family life and social capital [Working paper, No. 21]. Australia: Australian Institute of Family Studies.

38. Woolcoch, M., & Narayan, D(a). (2000). Social capital implication for development theory. Research and Policy, 15(2), 225-249.

39. Woolcock, M., & Narayan, D(b). (2000). Social capital: Implications for development theory. Research and Policy. Retrieved March 6, 2014, http://www.deepanarayan.com/pdf/papers/woolcock.pdf

40. Yusuf, N., Ijaiya, G. T., & Ijaiya, M. A. (2009). Informal financial institutions and poverty reduction in the informal sector of Offa town, Kwara state: A case study of rotating savings and credit associations (ROSCAs). Journal of Socio–Economics , 20(1), 71-81.