ضرورت تصحیح دوبارة کیمیای سعادت

جستارهای نوین ادبی

مقاله 2، دوره 45، شماره 3 - شماره پیاپی 178، آبان 1391، صفحه 29-55   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v45i3.14560

نویسندگان

سلمان ساکت^{* 1}؛ محمّد جعفر یاحقّی¹؛ محمّد رضا راشد محصّل¹؛ محمود عابدی²

¹فردوسی مشهد

²تربیت معلم تهران

چکیده

کیمیای سعادت مهمترین اثر فارسی ابوحامد محمّد غزالی است که در ایران دو بار تصحیح و منتشر شده است: بار نخست در سال 1319 به اهتمام احمد آرام و بار دوم در سال 1361 به کوشش حسین خدیوجم که پیشتر هم در سال 1354 نیمة نخست کتاب را به چاپ رسانده بود. این مقاله بر آن است تا با بررسی این دو چاپ، بویژه تصحیح خدیوجم و مقایسة آنها با نسخ کهن کتاب، کاستیها و اشکالات این دو تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح دوبارة کیمیا را گوشزد نماید. در این راستا افزون بر نسخ اصلی مورد استفادة خدیوجم، از نسخة موزة ملک (مورّخ 605 ق.)، دو دستنویس موزة بریتانیا (مورّخ 644 ق. و 672 ق.) و نسخة نویافتة اوپسالا (مورّخ 614 ق.) بهره برده و نشان داده‌ایم که معرفی نکردن کامل نسخه‌ها، انتخاب نابجای نسخه / نسخ اساس، نامعلوم بودن شیوة تصحیح و انتقادی نبودن آن، افتادگیها، افزوده‌های بی‌پشتوانه و برخی اشتباهات فاحش در تصحیح واژه‌های غریب و نادر، مهمترین اشکالات این دو چاپ – بویژه چاپ خدیوجم – بوده است. این اشکالات به حدی است که گاه معنی و مفهوم عبارات دگرگون شده و به‌کلی با آنچه مؤلف در صدد بیان آن بوده، اختلاف پیدا کرده است.

کلیدواژه‌ها

کلید‌واژه‌ها: کیمیای سعادت؛ ابوحامد محمّد غزالی؛ خدیوجم؛ آرام؛ تصحیح متن؛ متن‌شناسی؛ نسخه‌شناسی