کنترل سیل با استفاده از روش ترکیبی بند تأخیری و دیوار ساحلی (مطالعه موردی: حوضۀ رودخانه کن)

مهندسی عمران فردوسی

مقاله 7، دوره 32، شماره 4 - شماره پیاپی 28، آبان 1398، صفحه 105-118   

نوع مقاله: یادداشت پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/civil.v32i4.67932

نویسندگان

اعظم صفایی؛ سعید رضا خداشناس^* ؛ کامران داوری

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در تحقیق حاضر به‌منظور کاهش خطرات سیل گرفتگی مناطق پایین‌دست حوضۀ آبریز کن، یک روش ترکیبی از بندهای تأخیری به اضافه دیوار سیل‌بند در محدودۀ مناطق مسکونی مورد بررسی قرار گرفت، با توجّه به آن‌که محل و تعداد سدهای تأخیری بر هیدروگراف سیلاب و درنتیجه ارتفاع و طول دیوار سیل‌بند تأثیر مستقیم داشتند، لازم بود که ترکیب‌های مختلف از بند و دیوار سیل‌بند مورد ارزیابی قرار گیرد تا بهترین ترکیب که هزینۀ احداث سازه‌ها حداقل و کاهش دبی اوج سیلاب خروجی، حداکثر شود به دست آید. بدین منظور 8 مکان مختلف در سطح حوضۀ آبریز رودخانه کن برای احداث بندهای تأخیری شناسایی شدند. با جاگذاری 8 بند، 19 بازه به وجود آمد و درمجموع 256 گزینه مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. برای مدل‌سازی هیدرولیکی- هیدرولوژیکی سیلاب از مدل HEC-HMS و برای طراحی بندهای تأخیری از نرم‌افزار  CADAM استفاده شد. برای تعیین بهترین ترکیب از روش تصمیم‌گیری چند معیاره TOPSIS استفاده شد. این تحقیق نشان داد که احداث سه سد تأخیری در مکان‌های مناسب به همراه دیوار سیل‌بند، نسبت به سایر گزینه‌ها برتری دارد و می‌تواند دبی پیک سیلاب خروجی از حوضه را (نسبت به عدم وجود سدهای تأخیری) 31.5% کاهش دهد. علاوه بر این، زمان تمرکز سیلاب نیز بیشتر از سایر گزینه‌ها بود.

کلیدواژه‌ها

بند تأخیری؛ تصمیم‌گیری چند معیاره؛ حوضه آبریز کن؛ کنترل سیل

مراجع

1. Al-Weshah.R., El-Khoury, F., "Flood analysis and mitigation for Petra area in Jordan", Journal of Water Resources Planning and Management, Vol. 125, No. 3, pp 170- 177, (1999).

2. Simonovic, S.P. ,Carson, R. W., "Flooding in the Red River Basin– Lessons from Post Flood", Activities Natural Hazards, Vol. 28, No. 2-3, pp 345-365, (2003).

3. نامقی ، ه.، رجایی، ن. ، "کنترل سیلاب رودخانة گرگانرود بوسیلة سدهای تأخیری"، هفتمین سمینار مهندسی رودخانه، اهواز (1385).

4. شکوهی، ع. دانشور ، ش. "بررسی تأثیر احداث مخازن تأخیری در حوضه های آبریز در مقایسه با عملیات موضعی مهندسی رودخانه برای کنترل سیل در محدودۀ شهر"، (گزارش فنی) مجله تحقیقات منابع آب ایران، سال سوم ، شماره 1، صفحات 80- 83، (1386).

5. هلیلی، م. ، سعدالدین،ا.، مساعدی، ا.،ماهیتی، ع. "تصمیم‌گیری چند معیاره فازی به‌منظور مدیریت منابع آب سطحی به کمک سدهای مخزنی در آبخیز سد بوستان - استان گلستان"، پنجمین همایش ملّی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان (1388).

6. Lee G. Jun., K. S, Chung E.-S. "Integrated multi-criteria flood vulnerability approach using fuzzy TOPSIS and Delphi technique", National Hazards Earth System Science, Vol. 13, No. 3, pp 1293–1312, (2013).

7. Jun, K. S., Chung, E. S., Kim, Y. G., & Kim, Y. "A fuzzy multi-criteria approach to flood risk vulnerability in South Korea by considering climate change impacts". Expert Systems with Applications, Vol. 40, No.4, pp. 1003-1013, (2013).

8. Radmehr A, Araghinejad S., "Developing strategies for urban flood management of Tehran city using SMCDM and ANN". Journal of Compute Civil Engineering, Vol. 28, No. 6, doi: 10.1061/(ASCE)CP.1943-5487.0000360, (2014).

9. RadmehrA., Araghinejad, S. "Flood Vulnerability Analysis by Fuzzy Spatial Multi Criteria Decision Making", Water Resources Management, Vol. 29, No. 12, pp. 4427-4445, (2015).

10. قهرودی، م.، مجیدی، آ. عبدلی، ا. "آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب شهری )مطالعه موردی: تهران، درکه تاکن(، جغرافیا و مخاطرات محیطی"، شماره هفدهم، بهار 1395، ص 21- 35، (1395).

11. هوشیاری پور، ف.، یزدی، ج.، افتخاری، م.، جوادی، ف.، شش انگشت، س، "مدیریت سیلاب حوضۀ رودخانه کن را با رویکرد شبیه‌سازی و بهینه‌سازی"، پژوهش های تجربی در مهندسی عمران، جلد 3، شماره 1، ص: 73-89، (1395).