تعیین پهنه سیل گیر با استفاده از GIS و مدل هیدرولیکی HEC-RAS (مطالعه موردی: رودخانه گوهررود در محدوده شهر رشت)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 3، دوره 7، شماره 3 - شماره پیاپی 27، مهر 1397، صفحه 41-56   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.69052

نویسنده

پرویز رضائی^*

آزاد اسلامی - واحد رشت

چکیده

یکی از مسائل مهم در مدیریت شهری طراحی درست کانال‌ ها، زهکش­ ها و تخلیه آب ‌های سطحی است. محدوده مورد مطالعه در این تحقیق بازه­ای از رودخانه گوهررود در غرب شهر رشت با جهت جنوب به شمال (حدفاصل لاکانشهر تا نزدیکی محل تقاطع با رودخانه سیاهرود) به طول 15 کیلومتر در شمال ایران در استان گیلان است. عدم رعایت حریم رودخانه به همراه بالا آمدن سطح آب، مسدود شدن کانال­ های زهکشی و شیب کم رودخانه در مناطق شمالی شهر، باعث شده تا زهکشی رواناب ­های سطحی یکی از مشکلات مدیریت کلان‌شهر رشت باشد. بدین منظور داده­های تحقیق با استفاده از الحاقیه HECGeoRAS و نقشه­های پلان رودخانه، ژئومتری بستر و اراضی حاشیه رودخانه گوهررود جمع­آوری و شبیه­سازی شد. در ادامه با تجزیه‌وتحلیل داده­های آماری، دبی ایستگاه لاکان­ با دوره بازگشت­های 2 تا 200 ساله برآورد شده است. سپس با به‌کارگیری اطلاعات ژئومتری بستر و اراضی حاشیه رودخانه در مدل هیدرولیکی HECRAS رفتار هیدرولیکی رودخانه، شبیه­سازی شده و پس از انتقال مجدد به محیط GIS، پهنه سیل­گیر رودخانه ترسیم شده است. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق و با توجه به نوع کاربری اراضی، نواحی سیل­گیر محدوده مطالعاتی به سه ناحیه با خطرپذیری کم، متوسط و زیاد تقسیم شده­اند. نقشه­های سیلاب تهیه شده دبی با دوره بازگشت 50 ساله حاکی از طغیان رودخانه در یک بازه 500 متری در ناحیه شمالی شهر (سیاه­اسطلخ بعد از گذر رودخانه از بلوار شهدای گمنام) است.

کلیدواژه‌ها

رودخانه گوهروده؛ سیل؛ الحاقیهRAS-HECGeo؛ شهر رشت

مراجع

بشارتی، فاطمه؛ رهنما، محمدباقر؛ ذونعمت‌کرمانی، محمد؛ 1391. ارزیابی خسارت حاصل از سیلاب با دوره بازگشت‌های متفاوت در حاشیه رودخانه زرجوب (محدوده شهری رشت). سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب. ساری: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی.

تاجداری، خسرو؛ خان‌میرزایی، رسول؛ کوچک‌حق‌بین، ناصر؛ 1392. شبیه‌سازی پهنه سیل‌گیر رودخانه سیاهرود در محدوده شهر رشت با استفاده از GIS و مدل هیدرولیکی HEC-RAS. کنفرانس ملی مدیریت سیلاب. تهران.

تلوری، عبدالرسول؛ 1376. مدیریت مهار سیلاب و کاهش خسارت سیل. کارگاه آموزشی تخصصی مهار سیلاب رودخانه‌ها. همدان. 16-15 اردیبهشت 1376، 59-50.

حسینی، سید محمود؛ ابریشمی، جلیل؛ 1380. هیدرولیک کانال‌های باز. انتشارات آستان قدس رضوی.

حکمتی فر، حسین؛ نظری‌ها، مهرداد؛ گیوه‌چی، سعید؛ 1388. ارزیابی خسارات کشاورزی ناشی از سیلاب با استفاده از مدل سازی ARC View و HEC-RAS. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. سال 11 شماره 4. 108-95.

دانشفراز، رسول؛ قربان‌وطن، مرتضی؛ جهان‌پیما، محمدحسین؛ همتی‌گیگلو، الیار؛ 1392. بررسی پهنه سیلاب رودخانه سمبورچای با مدل GIS و HEC-RAS. اولین کنفرانس ملی هیدرولوژی مناطق نیمه خشک. سنندج: جهاد دانشگاهی استان کردستان.

درخشان، شهرام. غلامی، وحید. تقوی سلیمی، ادریس؛ 1389. شبیه‌سازی رفتار هیدرولیکی رودخانه گوهررود و سیاه‌رود با سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل هیدرولیکی HEC-RAS. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. شماره 19. 79-65.

رضائی، پرویز؛ خسرو، تاجداری و سیداسماعیل، میرقاسمی؛ 1393. تعیین گستره سیل رودخانه مرغک در محیط HEC-GeoRAS. تحلیل فضائی مخاطرات محیطی. دانشگاه خوارزمی. سال اول شماره 2، 46-29.

زارع، جمال؛ 1371. علل و عوامل سیلاب و آب‌گرفتگی در مناطق شهری ایران و راه‌های پیشگیری از آن. اولین کنفرانس بین‌المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری. تهران.

شرکت آب منطقه‌ای گیلان؛ 1393. دفتر مطالعات پایه.

عزیزی، سیدایوب؛ عبقری، هیراد؛ 1392. ارزیابی مدل‌های خسارت سیلاب به‌منظور مدیریت سیلاب‌های آنی. اولین کنفرانس ملی هیدرولوژی مناطق نیمه خشک. سنندج: جهاد دانشگاهی استان کردستان.

غفاری، گلاله. امینی، عطااله؛ 1389. مدیریت دشت‌های سیلابی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) (مطالعه موردی رودخانه قزل اوزن. فضای جغرافیایی. سال 10. شماره 32، 134-117.

کرمی، مژگان؛ اردشیر، عبدالله؛ بهزادیان، کوروش؛ 1394. مدیریت خطرپذیری آب‌گرفتگی و آلودگی ناشی از سیلاب شهری با استفاده از راهکارهای بهینه متداول و نوین. نشریه تحقیقات منابع آب ایران. سال 11. شماره 3. 112-100.

مرادخانی، علی‌محمد؛ معاضد، هادی؛ اروانه، حجت‌اله؛ 1391. ارزیابی خسارات سیلاب رودخانه دویرج با استفاده ازتلفیق مدل‌های هیدرولیکی و سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. نهمین سمینار بین المللی مهندسی رودخانه. اهواز: دانشگاه شهید چمران اهواز.

مهدوی، محمد؛ 1378. هیدرولوژی کاربردی. جلد اول و دوم. انتشارات دانشگاه تهران.

وزارت نیرو؛ 1384. دفتر مهندسی رودخانه و سواحل.

یاسی، مهدی؛ نصیری، لعیا؛ احمدی، سلطان؛ 1396. شبیه سازی و ارزیابی جریان در رودخانه‌های با جریان دائمی با دو مدل HEC-RAS و RubarBE. نشریه دانش آب و خاک. سال 27 . شماره 2. 236-225.

یمانی، مجتبی؛ تورانی، مریم؛ چزغه، سمیرا؛ 1391. تعیین پهنه‌های سیل‌گیر با استفاده از مدل ( (HEC-RAS مطالعه موردی بالادست سد طالقان از پل‌گلینک تا پل‌وشته. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی. سال 1. شماره 1، 16-1.

Carson, E., 2006. Hydrologic modeling of flood conveyance and impacts of historic overbank sedimentation on West Fork Black s Fork. Vinta Mountains, Northeastern Utah, USA, Geomorphology. PP: 368-383.

Correia, E, N. Saraiva, M, G. Silva, F, N. Romos, I., 1999. Floodplain Management in Urban Development Area. Part II. Gis-Based Flood Analysis and Urban Growth Modeling.

Costas, A. Erin, X, D. Sowmya, N. Ravi, A, P. & Ying, Z., 2017. Flood Risk Assessment in Urban Areas Based on Spatial Analytics and Soci, all Factors. Geosciences. 7(123):1-15.

Hill, M. 2001. Flood Plain Delineation Using the HEC-geo-RAS Extension for Arc View. Brigham Young University, CeEn, 514.

Jingfen, Sheng. John, P. Wilson., 2009. Watershed urbanization and changing flood behavior across the Los Angeles metropolitan region. Nat Hazards. 48:41–57.

Joseph, E, A. Ryan Keath, L. De Leon, Judy Rose D. Hollite, Richard M. Logronio and Genelin Ruth James., 2017. Flood Modeling using Gis and LiDAR of Padada River in Southeastern Philippines. 3rd International Conference on Geographical Information Systems Theory, Applications and Management.PP:301-306.

Plate, E.J., 2002. Flood Risk and Flood Management, Journal of Hydrology. 267: 2-11.

Tate, E.C. Oliver, F. Madmen, D., 1999. Floodplain Mapping Using HEC-RAS and ArcView GIS. Center for Research in Water Resources (CRWR).Report, NO, PP: 1-99.

United Nations, ESCAP., 1984. Proceedings of the seminar on flood Vulnerability Analysis and on the Principles of flood Plain Management for flood Loss Prevention, W.R.S., No.58.