اثر قصد در قتل عمد

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 3، دوره 50، شماره 3 - شماره پیاپی 114، آذر 1397، صفحه 71-82   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i3.48957

نویسندگان

فاطمه رضایی زارچی^{* 1}؛ سید احمد میر خلیلی²

¹دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا، دانشگاه میبد

²استادیار دانشگاه میبد

چکیده

قتل عمد یکی از شدیدترین جرائم جامعه بشری است که روزبروز گستردگی بیشتری می‌یابد. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر قصد در تحقق قتل عمد به واکاوی مستندات فقهی پرداخته است؛ و چون عمده دلیل در مباحث کیفری ادله نقلی است و جنبه تعبدی بر سایر جنبه‌ها غلبه دارد؛ ادله روایی بصورت خاص مدنظر قرارگرفته است. براساس یافته‌های پژوهش حاضر در صورت اثبات قصد قتل، عمد خاص صورت می‌گیرد که علاوه بر تقصیر عامد، محکومیت او به قصاص قطعی است؛ ولی درصورتی‌که قصد قتل برای قاضی احراز نگردد و تنها نشانه عمد بودن، استفاده از آلت قتاله باشد؛ هرچند تقصیر به جهت استفاده از آلت قتاله ثابت است ولی این عمدِ عام حکم قصاص درپی ندارد و روایتی که مستند حکم به قصاص واقع شده، اضافه بر ضعف سندی از نظر دلالت نیز معارض دارد؛ و با سایر روایات و اصل احتیاط حاکم بر دماء مغایر است. بنابراین نمی‌توان در مورد عمد عام، حکم قصاص را اثبات کرد هرچند تقصیر و مجرم بودن فاعل، قطعی است.

کلیدواژه‌ها

عنصر روانی جرم؛ قصد قتل؛ تقصیر جزایی؛ قتل عمد؛ قصاص

مراجع

ابن ادریس، محمد بن احمد، السرائر، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1423 ق.

 

ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413 ق.

 

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذب، قم، مؤسسه نشر اسلامی، 1406 ق.

 

ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، مطبعة الخیام، 1408 ق.

 

ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر المنافع، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1407 ق.

 

آزمایش، علی، تقریرات حقوق جزای اختصاصی 1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.

 

آقایی نیا، حسین، جرائم علیه اشخاص، تهران، نشر میزان، چاپ دوم، 1385.

 

بروجردی، حسین، جامع الاحادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، چاپ اول، 1429 ق.

 

تبریزی، جواد علی، تنقیح مبانی الاحکام، قم، دار الصدیقة الشهیدة، چاپ اول، 1428 ق.

 

حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1409 ق.

 

خامنه‌ای، علی، درس خارج فقه، سایت تالار گفتمان داد پرور، ضابطه قتل عمد، 1392.

 

خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1405 ق.

 

خویی، ابو القاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، نشر مدینه العلم، 1410 ق.

 

راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قران، لبنان، انتشارات دار العلم، چاپ اول، 1412 ق.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شرح سید محمد کلانتر، قم، کتابفروشی داوری، 1410 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1428 ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، بی‌تا.

 

طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417 ق.

 

طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1377 ق.

 

طبرسی، فضل بن حسن ، مجمع البیان فی تفسیر القران، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.

 

عابدینی، احمد، جزوه درسی فقه جزایی دوره دکتری، دانشگاه علوم تحقیقات اصفهان، 1392.

 

عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تهران، انتشارات صدوق، 1360 ق.

 

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، نضد القواعد الفقهیه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1403 ق.

 

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1416ق.

 

گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای اختصاصی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، 1380.

 

گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعاده، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1408 ق.

 

لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر لاهیجی، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373.

 

مجلسی، محمدتقی بن مقصودعلی، روضة المتقین، قم، مؤسسه فرهنگی کوشانپور، چاپ دوم، 1406 ق.

 

نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت، چاپ اول، 1408ق.