مکان‌یابی سایت های اسکان موقت با استفاده از فرایند مثلث فولر فازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعۀ موردی: شهر چابهار)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 12، دوره 15، شماره 2 - شماره پیاپی 29، اسفند 1396، صفحه 269-287   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v15i2.44675

نویسندگان

غلامعلی خمر^* ؛ عبدالرشید نمازی

دانشگاه زابل

چکیده

اهداف: در مدیریت بحران زلزله، موضوع اسکان موقت اهمیت فراوانی دارد؛ بهطوری‌که استفاده از آن می‌تواند باعث کاهش چشمگیری در تلفات جانی ناشی از زلزله شود. در برهة زمانی خاص، این شیوه از سکونت مطرح است و با گذر زمان کارکرد اصلی خود را ازدست می‌دهد؛ اما، فرایند مکان‌گزینی آن بسیار دارای اهمیت است؛ براین‌اساس، هدف پژوهش حاضر این است که مکان‌های بهینة اسکان موقت آسیبدیدگان زلزلة احتمالی شهر چابهار را پیش‌بینی کند و با تلفیق برنامه‌ریزی صحیح و علمی، مدیریت بحران زلزله را با ایجاد تسهیلات لازم برای شناخت مکان‌های مناسب اسکان موقت یاری کند.
روش: در این مقاله، با استفاده از 11 معیار و از روش مثلثی فولر و فازی‌سازی آن در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، به مکان‌یابی مناطق اسکان موقت در شهر چابهار پرداخته شده است.
یافته‌ها/ نتایج: در فرایند گزینش سایت‌های اسکان موقت، معیارهای تراکم جمعیت و فضاهای باز (پارک‌ها)، بیشترین میزان اهمیت و معیارهای شیب زمین و آبراهه، کمترین میزان اهمیت را از دیدگاه برنامه‌ریزان در حوزة تصمیم‌گیری داشتند.
نتیجه‌گیری: مطالعة حاضر حاکی از آن است که در فرایند گزینش سایت‌های اسکان موقت، ازمنظر برنامه‌ریزان، معیارهای چون تراکم جمعیت و فضاهای باز (پارک‌ها)، بیشترین میزان اهمیت و معیارهای شیب زمین و آبراهه، کمترین میزان اهمیت را در حوزة تصمیم‌گیری دارند.

کلیدواژه‌ها

اسکان موقت؛ فرایند مثلثی فولر فازی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)؛ چابهار

مراجع

1. احدی‌نژاد روشتی، م.، جلیلی، م.، جلیلی، ک.، و زلفی، ع. (1390). مکان‌یابی بهینة محل‌های اسکان موقت آسیب‌دیدگان ناشی از زلزله در مناطق شهری با استفاده از روش چندمعیاری و GIS (مطالعة موردی شهر زنجان). نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 23، 61-46.

2. احمدی‌زاده، س. س. ر.، حاجی‌زاده، ف.، و ضیائی، م. (1390). ارائة مدل جدید تلفیقی مکانیابی مبتنی بر منطق فازی و تحلیل سلسلهمراتبی در محیط GIS (نمونة موردی: شهرک صنعتی بیرجند). پژوهش‌های محیط زیست، 4، 74-62.

3. آذری، م. (1390). اجرای پدافند غیرعامل شهری و کاهش مخاطرات زلزله با توجه به اصول مدیریت بحران و بررسی شریان‌های حیاتی آسیب‌پذیر. اولین کنفرانس ملی مدریریت بحران، زلزله و آسیب‌پذیری اماکن و شریان‌های حیاتی، تهران.

4. آیسان، ی.، و دیویس، ی. (1382). معماری و برنامه‌ریزی بازسازی (ع. ر. افخمی، مترجم). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

5. بهنام مرشدی، ح. (1391). برنامه‌ریزی فضایی خدمات گردشگری (نمونة موردی محورهای اصلی استان فارس). (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

6. بینش، ن. (1386). فرایند تأمین سرپناه (اضطراری تا دایم) پس از زلزلة فروردین 85 لرستان (مطالعة موردی: روستاهای منطقة آسیب‌دیده). (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسیارشد)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

7. حسینی، م. (1387). مدیریت بحران، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران. تهران: نشر شهر.

8. داداش‌پور، ه.، خدابخش، ح .ر.، و رفیعیان، م. (1391). تحلیل فضایی و مکان‌یابی مراکز اسکان موقت با استفاده از تلفیق فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و سامانة اطلاعات جغرافیایی ((GIS. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 1، 131-112.

9. صادقی، آ. (1386). مکان‌یابی نیروگاه حرارتی براساس معیارهای محیطزیستی. (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشده)، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10. عرب امیری، م.، رفیع‌پور، م.، و سعدی مسگری، م. (1392). مکان‌یابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با استفاده از الگوریتم کلونی مورچه و GIS(مطالعة موردی: شهر تهران). فصلنامة آمایش محیط، 25، 48-23.

11. فلاحی، ع. (1386). معماری سکونتگاه‌های موقت پس از زلزله. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

12. قدیری، م. ع. (1381). کاربرد روش‌های برنامه‌ریزی شهری (کاربری زمین) در کاهش آسیب‌پذیری مناطق شهری دربرابر زلزله (مطالعة موردی: منطقة 17 تهران). (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسیارشد)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

13. قنبری، ا.، سالکی ملکی، م. ع.، و قاسمی، م. (1392). مکان‌یابی بهینة پایگاه اسکان موقت زلزله‌زدگان با رویکرد فازی (مطالعة موردی: شهر تبریز)، فصلنامة علمی- پژوهشی امداد و نجات، 2، 69-52.

14. کامروز خدایار، گ.، سعدی مسگری، م.، و کریمی، م. (1391). ارائة الگوریتم اجماع ذرات گسستة ابداعی (مطالعة موردی: بهینه‌سازی اسکان موقت پس از زلزله). مجله علمی- پژوهشی علوم و فنون نقشه‌برداری، 3، 58-47.

15. گیوه‌چی، س.، عطار، م. ا.، رشیدی، ا.، حصاری، ا.، و نصبی، ن. (1391). مکان‌یابی اسکان موقت پس از زلزله با استفاده از GIS و تکنیک AHP (مطالعة موردی: منطقة 6 شهر شیراز). مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 17، 118-110.

16. منزوی، م.، سلیمانی، م.، تولایی، س.، و چاوشی، ا. (1389). آسیب‌پذیری بافت فرسودة بخش مرکزی شهر تهران دربرابر زلزله (موردی: منطقة 12). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 73، 18-1.

17. یغفوری، ح.، کاشفی، د.، و قادرمرزی، ج. (1393). تحلیلی بر الگوی پراکنش و توزیع مراکز درمانی و مکان‌یابی بهینة درمانگاه‌های جدید (مطالعة موردی: پیرانشهر). فصلنامة آمایش محیط، 25، 148-130.

18. Behzadfar, M. (2004). The first step in planning: The reconstruction, deployment strategies and systems for temporary housing. Journal of Haft Shahr, (12), 18-19.

19. Bonham-Carter, G. F. (1994). Geographic information systems for geos cientists: Modelling with GIS. Oxford: Pergamo press.

20. Jifu, L., Yida, F., & Piejun, S. (2011). Response to a high-altitude earthquake: The Yushu earthquake example. International Journal of Disaster Rrisk Science, 2(1), 43-53.

21. Sule, T., & Nazan, D. Y. (2010). Preparation of land use planning model using GIS based on AHP (Case study: Adana-Turkey). Bull Eng Geology Environment, 69(2), 235-245.

22. UN-Habitat. (2006). A new start: The paradox of crisis. Journal of Habitat Debate, 12(4), 1-24.

23. United Nations Disaster Relief Organizatio. (1976). Guidelines for disaster prevention. Geneva, Switzerland: UNDRO.

24. Xu, W., Okada, N., Hatayama, M., & Takeduchi, Y. (2008). A Model analysis approach for reassessment of the publice shelter plan focusing both on accessibility and accommodation capacity for residents-case study of Nagata ward in Kobe city, Japan. Journal of Natural Disaster Science, 28(2), 85-90.