مطالعه نشانه شناسانه اشعار وطنی شوقیات

زبان و ادبیات عربی

مقاله 11، دوره 11، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 279-297   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v11i20.71214

نویسندگان

علی رضا محمدرضایی^* ؛ سیده سکینه حسینی

پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

 
 چشم‌انداز گسترده و گوناگون شعر احمد شوقی، نشان از قدرت تخیّل و میزان پویایی آن دارد. نشانه­ های خودنما، آرزوهای قلبی شاعر را به نمایش می­گذارد و عاطفه ­ی خواننده را بر می­انگیزد. این نشانه­ ها همراه با تصویرهایی آکنده از دل‌تنگی، برای القای پیام وطن‌دوستی و ملی­گرایی و در بیان تأثرات ذهنی شوقی به مخاطبان پویانمایی می­کنند. پژوهش حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی، جلوه ­هایی از حس ملی­گرایی شاعر را در چهار محور نشانه­ های زیبایی ­شناختی کلام، نشانه­ های زمانی و مکانی، نشانه­ های مربوط به هنجار گریزی نحوی و تحلیل متن به اعتبار محور افقی و عمودی بررسی کند. این نشانه­ ها نه‌ تنها به‌ قصد هنرنمایی ادبی و آفرینش تصاویر شعری، بلکه در جهت تولید معنا، برجسته ­سازی افکار و تجارب روحی و عاطفی شاعر به کار گرفته شده­اند. این نشانه ­های معنایی باعث افزایش عاطفه در کلام، تصویر آفرینی، جلوه­گری کلام و برانگیختن حس نوستالژی، و درنتیجه باعث ایجاد خوانش­های متعدد در ذهن مخاطب خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

نشانه شناسی؛ احمد شوقی؛ اشعار وطنی؛ لایه های معنایی

مراجع

الف- کتاب ها

1. احمدی، بابک. (1386). از نشانه های تصویری تا متن. چاپ هفتم. تهران: نشر مرکز.

2. الأحمر، فیصل. (2010). معجم السیمیائیات. الطبعة الأولی. بیروت: الدار العربیة للعلوم.

3. امامی، نصرالله. (1382). ساخت گرایی و نقد ساختاری. چاپ اول. اهواز: رسش.

4. تشاندلر، دانیال. (2008). أسس السیمیائیة. ترجمه طلال وهبة. مراجعة میشال زکریا. الطبعة الأولی. بیروت: المنظمة العربیة للترجمة.

5. جحا، میشال خلیل. (1999 م). أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش. الطبعة الأولی. بیروت: دارالعودة.

6. جیرو، بییر. (2016). السیمیائیات. ترجمة منذر عیاشی. الطبعة الأولی. دمشق: دار نینوی.

7. الحوفی، أحمد محمد. (1978). وطنیة شوقی دراسة أدبیة تاریخیة مقارنة. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

8. دی سوسیر، فردینان. (2014). فصول فی علم اللغة العام. ترجمه أحمد نعیم الکراعین. الإسکندریة: دار المعرفة الجامعیة.

9. سجودی، فرزان. (1387). نشانه شناسی کاربردی. چاپ اول. تهران: نشر علم.

10. سیبیاک، تامس آلبرت. (1391). درآمدی بر نشانه‌شناسی. ترجمه محسن نوبخت. تهران: نشر علمی.

11. شوقی، أحمد. (2004 م). الشوقیات لأمیرالشعراء أحمد شوقی. راجعه و ضبطه یوسف الشیخ محمد البقاعی. الطبعة الأولی. بیروت: دار الکتاب العربی.

12. صفوی، کورش. (1383). از زبان شناسی به ادبیات. چاپ دوم. تهران: شرکت انتشارات سوره.

13. الطریفی، یوسف عطا. (2009). أمیر الشعراء أحمد شوقی حیاته وشعره. الطبعة الأولی. بیروت: الأهلیة للنشر والتوزیع.

14. عطوات، محمد عبد عبدالله. (2004). أحمد شوقی. الطبعة الأولی. بیروت: دار المناهل.

15. الفاخوری، حنا. (1986 م). الجامع فی تاریخ الأدب العربی. الطبعة الأولی. بیروت: دار الجیل.

16. فضیلت، محمود. (1385). معنا شناسی و معانی در زبان و ادبیات. چاپ اول. کرمانشاه: انتشارات طاق بستان.

17. مبارک، زکی. (2013 م). أحمد شوقی. الطبعة الأولی. القاهرة: شرکة نوابغ الفکر.

ب- مقالات

1. اناری، ابراهیم؛ سمیرا فراهانی. (1390). "نشانه شناسی قصیده "سفر ایوب" بدر شاکر السیاب". مجلۀ ادب عربی. دوره 3. شمارۀ 3. صفحات 157-180.

2. حسینی معصوم، محمد؛ شیرین آزموده. (1391). "بررسی نشانه شناسی ساختارگرای شعر"ارغنون" هوشنگ ابتهاج". نشریۀ پژوهش‌های ادبی و بلاغی. شمارۀ 1. صفحات21-31.

3. حق شناس، علی محمد؛ لطیف عطاری. (1386). "نشانه شناسی شعر". مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. دورۀ 58. شمارۀ 3. صفحات 19-45.

4. زارعی کفایت، حشمت الله؛ ناصر محسنی نیا. (1392). "صورت گرایی و آشنایی زدایی در شعر ابوالقاسم شابی". مجلۀ نقد ادب معاصر عربی. سال 3. شمارۀ 7. صفحات 153-157.

5. فرهنگی، سهیلا؛ محمد کاظم یوسف پور. (1389). "نشانه شناسی شعر الفبای درد سرودۀ قیصر امین پور". فصلنامه علمی پژوهشی کاوش نامه. دوره 11. شمارۀ 21. صفحات 143-166.

6. کمال‌جو، مصطفی و دیگران. (1395) "بررسی مفهوم زمان در شعر محمود درویش و قیصر امین پور". فصلنامه پژوهش های ادبیات تطبیقی. دورۀ 4. شمارۀ 2. صفحات 109-132.

ج. پایان نامه‌ها

1. نصرتی، شعبان. (1394). معناشناسی شناختی قلب در قرآن کریم. قم: دانشگاه قرآن و حدیث.