برخی چالش‌‏های مرتبط با محاسبات بیلان حوضه‌آبریز (مطالعه موردی حوضه‌آبریز کل- مهران و حله)

فصلنامه آب و توسعه پایدار

مقاله 3، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 16، شهریور 1399، صفحه 13-22   

نوع مقاله: فنی و ترویجی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jwsd.v7i2.84260

نویسنده

سعیده سامانی^*

موسسه تحقیقات آب

چکیده

در کشور ایران با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، استفاده بهینه از منابع آب یک امر ضروری به شمار می‌رود. به دلیل افزایش روزافزون جمعیت از یک‌‌سو و کاهش منابع آب زیرزمینی از سوی دیگر، ارزیابی کمی و محاسبات بیلان حوضه‏های آبریز، اهمیت بالایی دارد. گزارش‌‏های بیلان منابع آب یکی از شاخص‌‏ترین پروژ‏ه‏‌های مطالعاتی در مدیریت منابع آب کشور هستند و با وجود اهمیت بالای این مطالعات، مواردی وجود دارند که منجر به بروز خطا در فرآیند تهیه بیلان و نیز نتایج آن می‌گردد. ﻫﺪف این مطالعه، بررسی چالش‏‌های محاسبات بیلان حوضه‌آبریز و شناسایی عواملی است که بیشترین عدم‌قطعیت و خطا را در محاسبات بیلان ایجاد می‏‌نمایند. در کل قابل‌اعتماد بودن برآورد بیلان با کاهش عدم قطعیت تصادفی و عدم قطعیت سیستماتیک همراه خواهد بود. کاهش عدم‌قطعیت تصادفی از طریق ایجاد یک بانک اطلاعاتی قابل‌اعتماد و تبدیل این بانک به یک ابزار مؤثر در ارزیابی بیلان صورت خواهد گرفت. همچنین کاهش عدم‌قطعیت سیستماتیک از طریق ایجاد دانش کافی در حیطه هیدروژئولوژی و هیدرولوژی در محدوده مورد مطالعه، کسب دانش کافی از شرایط مرزی، تفکیک مناسب زمانی-مکانی منطقه و محاسبات دقیق مؤلفه‌های ورودی بیلان از قبیل (بارندگی، تغذیه، تبخیر، برداشت و وضعیت آبیاری منطقه، محاسبه دقیق ضرایب نفوذ و..)، امکان‏‌پذیر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

چالش های محاسبات بیلان حوضه آبریز؛ عدم قطعیت تصادفی؛ عدم قطعیت سیستماتیک

مراجع

شرکت مهندسین مشاور فارساب صنعت. 1395 الف. انجام مطالعات بهنگام‌سازی بیلان منابع آب محدوده‌های مطالعاتی حوضه‌آبریز حله و مسیل‌های کوچک دو طرف آن منتهی به سال آبی 90-1389.
شرکت مهندسین مشاور فارساب صنعت. 1395ب. انجام مطالعات بهنگام‌سازی بیلان منابع آب محدوده‌های مطالعاتی حوضه‌آبریز رودخانه‌های کل- مهران و جزایر خلیج‌فارس منتهی به سال آبی 90-1389.
اندیشکده تدبیر آب ایران. 1391. پایداری منابع آب زیرزمینی: مطالعه موردی دشت رفسنجان با تأکید بر بررسی منابع عدم‌قطعیت در محاسبات بیلان آب زیرزمینی. اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان.
شفیعی، م.، قهرمان، ب. و ثقفیان، ب. 1398. مروری بر مفاهیم مدلسازی هیدرولوژی: بخش دوم، مبانی تحلیل عدم‌قطعیت. نشریه آب و توسعه پایدار، 6(1): 35-40.
شفیعی، م.، مجیدی، م.، جودوی، ع.، سلیمانیها، س. و پشتوان، ح. 1398. پیش‌درآمدی بر سپمپوزیوم ملی مسائل حل نشده بیلان آب کشور: لزوم مشارکت و هم‌افزایی در علاج‌بخشی مهم‌ترین مولفه برنامه‌ریزی منابع آب ایران. نشریه آب و توسعه پایدار، 6(2): 83-86.
علیزاده، امین. 1390. اصول هیدرولوژی کاربردی. چاپ سی و سوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
Eder G., Nachtnebel P., and Sivapalan M. 2005. Water balance modeling with fuzzy parameterizations: application to an Alpine catchment. John Wiley & Sons Ltd, Chichester, UK. 125-146.
Faybishenko B. 2010. Fuzzy-probabilistic calculations of water-balance uncertainty. Stochastic Environmental Research and Risk Assessment, 24(6): 939-952.
European Union (EU). 2015. Guidance document on the applicationof water balances for supporting the implementation of the WFD (P.126). Technical Report - 2015 – 090. ISBN 978-92-79-52021-1 doi: 10.2779/352735.
Tuinhof A., Foster S., Kemper K., Garduno H., Nanni M. 2006. Groundwater Monitoring Requirements - for managing aquifer response and quality threats. 10.13140/RG.2.1.4530.9529.
Kiang J. E. 2002. Water balance investigations of groundwater depletion in Asia: information needs and uncertainty analysis. Thesis (Ph. D.)-Massachusetts Institute of Technology, Dept. of Civil and Environmental Engineering.
Ordens C. M., Werner A. D., Post V. E. A., Hutson J. L., Simmons C. T., and Irvine B. M. 2011. Groundwater recharge to a sedimentary aquifer in the topographically closed Uley South basin, South Australia, Hydrogeology journal, 20(1): 61–72.
Rockhold M. L., Wachler S. R., Saunders D. L., Clayton R. E., and Strickland C. E. 2009. Soil Water Balance and Recharge Monitoring at the Hanford Site: FY09 Status Report, Rep., PNNL-18807, Pac. Northwest Natl. Lab., Richland, Wash.
Samani S, Moghaddam A. A, and Ye M. 2018. Investigating the effect of complexity on groundwater flow modeling uncertainty. Stochastic environmental research and risk assessment, 32: 643-659. https://doi.org/10.1007/s00477-017-1436-6.
Todd K. D. and Mays L. W. 2004. Groundwater Hydrology, 3rd ed. John Wiley & Sons, New York, USA.
Zhang X. 2002. Linking water balance to irrigation scheduling: A case study in the piedmont of Mount Taihang. Regional Water and Soil Assessment for Managing Sustainable Agriculture in China and Australia, ACIAR Monograph No. 84, 57–69.