معیار ادای حق در قرض و دین در شرایط افزایش قدرت خرید پول در سرسید تعهد

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 3، دوره 50، شماره 4 - شماره پیاپی 115، اسفند 1397، صفحه 45-58   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v50i4.43193

نویسندگان

سید رحمت اله دانش میر کهن¹؛ محمد حسن حائری^{* 2}؛ احمد علی یوسفی³

¹استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²استاد دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

ارزش پول اعتباری، در طول زمان غالباً رو به کاهش است؛ امّا به عللی نیز ممکن است افزایش یابد. در فرض کاهش ارزش پول، نظریات فقهی روشنی دربارة مبلغ بازپرداخت دین در سررسید، وجود دارد؛ امّا در فرض افزایش ارزش پول، مدیون باید چه مبلغی پرداخت کند؟ پاسخ به این پرسش مهمّ از سویی نیازمند بررسی دقیق ابعاد موضوع پول اعتباری و از دیگر سو، ارایه ادله فقهی روشن است.
فرضیه‌ای که این مقاله در پی تحقق آن است عبارت است از اینکه قدرت خرید پول در دین، معیار ادای حق در فرض افزایش و کاهش ارزش پول است. بنابراین در صورت افزایش شدید ارزش پول، پرداخت مبلغ اسمی کمتر از مبلغ دریافت شده، بلا مانع است؛ ولی در صورت افزایش خفیف ارزش پول، پرداخت مبلغ اسمی ادای کامل حق محسوب می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

پول اعتباری؛ دین؛ ادای حق؛ ارزش پول

مراجع

انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - الحدیثة)، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم - ایران، چاپ اول، 1415 ق.

 

بحر العلوم، محمد بن محمد تقی، بلغة الفقیه، منشورات مکتبة الصادق، تهران - ایران، چاپ چهارم، 1403 ق.

 

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - ایران، 1405 ق.

 

بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، قم - ایران، دفتر معظم‌له، چاپ دوم، 1426 ق.

 

تبریزی، جواد، پاسخ شماره 2528 مورخه 24/7/1375، به نامه شماره 13/619/56/د مورخ 24/7/1375 کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی.

 

توتونچیان، ایرج، پول و بانکداری و اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه‌داری، تهران- ایران، انتشارات توانگران، چاپ اول، 1379.

 

حکیم، محسن، نهج الفقاهة، قم - ایران، انتشارات 22 بهمن، چاپ اول، بی‌تا.

 

حلّی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم - ایران، مؤسسة سید الشهداء العلمیة، 1405 ق.

 

خمینی، روح اللّه، تحریر الوسیلة، قم - ایران، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، بی‌تا.

 

دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، پول در اقتصاد اسلامی، تهران- ایران، انتشارات سمت، چاپ اول، 1373.

 

سبحانی، جعفر، فصلنامه رهنمون، مدرسه عالی شهید مطهری، شماره 6، 1372.

 

سیستانی، پاسخ مورخ 7/ج 2/1417 ق، به نامه شماره 13/619/56/د مورخ 24/7/1375 کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم - ایران، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت - لبنان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.

 

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب (للیزدی)، قم - ایران، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1421 ق.

 

طباطبائی کربلایی، علی بن محمدعلی، ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، قم - ایران، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، 1418 ق.

 

علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (ط- الحدیثة)، محقق/ مصحح: ابراهیم بهادری، قم- ایران، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1420 ق.

 

قبادی، فرخ، و پرویز رئیس دانا، پول و تورم، انتشارات پیشبرد، چاپ اول، 1368.

 

محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم - ایران، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1414 ق.

 

مکارم شیرازی، ناصر، پاسخ به نامه شماره 5/619/56/د مورّخ 18/7/1375 کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی ایران.

 

مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح ، قم – ایران، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ اول، 1424 ق.

 

موسوی اردبیلی، پاسخ به نامه شماره 453، کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس، مورخ 18/7/1375.

 

نوری همدانی، پاسخ به نامه شماره 8/619/56/د کمیسیون امور قضایی و حقوقی مجلس.

 

یوسفی، احمد علی، ماهیت پول، قم- ایران، نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1377.

 

Ahearne, A., Gagnon, J., Haltmaier, J. & Kamin S., Preventing Deflation: Lessons from Japan’s Experience in the1990s., Washington: Board of Governors of the Federal Reserve System, (2002).

 

Bordo, M., & Haubrich, J. The Yield Curve, Recessions and the Credibility of the Monetary Regime: Long-run Evidence 1875-1997, Washington: NBER Working Paper No. 10431, Issued in April 2004.

 

Cargill, T. & Parker E. "Price deflation, Money Demand, and Monetary Policy Discontinuity: a Comparative View of Japan, China, and the United States." The North American Journal of Economics and Finance,, vol. 15, issue 1, pages 125-147. (2004).

Hetzel, Robert, Price Stability and Japanese Monetary Policy, Richmond: Federal Reserve Bank of Richmond, (2004).

 

Prechter, Robert, The Guide to Understanding Deflation, New York: Elliottwave, 2012.