بررسی حکم فقهی اخراج متاع از حرز در حال هیپنوتیزم

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 1، دوره 51، شماره 1 - شماره پیاپی 116، اردیبهشت 1398، صفحه 9-30   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v51i1.47052

نویسندگان

علی اکبر ایزدی فرد^{* 1}؛ سید مجتبی حسین نژاد²؛ حسین شکریان³

¹استاد دانشگاه مازندران

²استادیار مؤسسه آموزش عالی پارسا – بابلسر

³دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

از جمله شرائط اجماعی سرقت موجب حد، علاوه بر محرز بودن اموال مسروقه، آن است که سارق به تنهایی یا به مشارکت دیگری مال را از حرز خارج کند. یکی از مهم‌ترین مصادیق مشتبه اخراج متاع از حرز سرقت‌های هیپنوتیزمی است. نگارندگان پس از تحلیل و بررسی با مد نظر قرار دادن ضابطه اخراج متاع از حرز به این نتیجه رسیده‌اند که اخراج متاع از حرز به نحو هیپنوتیزم در بعضی از صورت‌ها بر هیپنوتیزور (هیپنوتیزم کننده) صادق است و آن در صورتی است که هیپنوتیزور صلاحیت اسناد عمل اخراج متاع از حرز به خود را دارا باشد و عمل وی از مصادیق اخراج تسبیبی شمرده شود و در بعضی از صورت‌ها نیز حد قطع بر سوژه (هیپنوتیزم شده) اجرا می‌شود و آن در صورتی که سوژه صلاحیت اسناد عمل اخراج متاع از حرز به خود را داشته باشد و اگر احیاناً در تحقق اخراج متاع از حرز شک حاصل شود؛ اگرچه شبهه مفهومیه و امر ُدائر بین اقل و اکثر است؛ منتها شرطیت اخراج متاع از حرز نیز مانند محرز بودن اموال با توجه به روایت صحیحه محمد بن مسلم، داخل در مفهوم سرقت است و به تبع آن آیه سرقت، عموم خود را از دست می‌دهد و دیگر تمسک به آن جایز نیست. لذا در این صورت به خاطر حیرت و سرگردانی با تمسک جستن به مقتضای قاعده درء، حد قطع از سارق ساقط می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اخراج مباشرتی؛ اخراج تسبیبی؛ قصد سرقت؛ حرز؛ قاعده درء؛ سرقت هیپنوتیزمی

مراجع

آخوند خراسانى، محمد کاظم‌بن حسین، کفایة الأصول، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409 ق.

 

ابن اثیر، مبارک بن محمّد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، بی‌تا.

 

ابن إدریس، محمد بن أحمد، السرائر، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1406 ق.

 

ابن بابویه، محمّد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین، بی‌تا.

 

ابن بابویه، محمّد بن علی ، کتاب من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413 ق.

 

ابن براج، عبدالعزیز بن نحریر، المهذّب، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1406 ق.

 

ابن حمزه، محمد بن علی، الوسیلة، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1408 ق.

 

ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1417 ق.

 

ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1404 ق.

 

ابن قدامه المقدسی، عبد الرحمن بن محمد، شرح کبیر المغنی، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.

 

ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.

 

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.

 

اورماند، مک گیل، دائرة المعارف هیپنوتیزم، ترجمه رضا جمالیان، تهران، انتشارات جمال الحق، چاپ اول، 1372.

 

بجنوردی، حسن، منتهی الاصول، قم، مکتبة بصیرتی، چاپ اول، بی‌تا.

 

برقی، احمد بن ‌محمّد، الرجال، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1383.

 

بروجردی، حسین، الحاشیة علی الکفایة، بی‌جا، انتشارات انصاریان، چاپ اول، 1412 ق.

 

بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین، اصباح الشیعة، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، چاپ اول، 1416 ق.

 

تبریزی، جواد، درس خارج فقه الحدود، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.

 

تبریزی، غلامحسین، اصول المهذبه، بی‌جا، چاپ طوس، چاپ اول، بی‌تا.

 

تقی‌الدین حلی، حسن بن علی، الرجال، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1383 ق.

 

جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعة، بیروت، دارالثقلین، چاپ اول، 1419 ق.

 

حّر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، چاپ اول، 1409 ق.

 

خامنه‌ای، علی، أجوبة الاستفتاءات (فارسی)، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، 1424 ق.

 

خمینی، روح الله، استفتاءات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1۳۶۶.

 

خمینی، روح الله ، تهذیب الأصول، مقرر: جعفر سبحانی، قم، دار الفکر، چاپ اول، 1367.

 

خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، تهران، مؤسسه نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، 1418 ق.

 

خوانساری، احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1405 ق.

 

خویی، ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.

 

خویی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، قم، نشر الفقاهة، چاپ اول، 1380.

 

رضایی مهر، حسین، «معجزه و پدیده‌های خارق العاده و فراروان‌شناختی»، نشریه معرفت، شماره 113، 1386، ص 9.

 

زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، 1409 ق.

 

زمخشری، محمود بن عمر، اساس البلاغة، بیروت، دار صادر، چاپ اول، 1979 م.

 

زمردیان، احمد، حقیقت روح، بی‌جا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1368.

 

سبحانی، جعفر، درس خارج اصول، مقرر: مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة با حاشیه کلانتر، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1412 ق.

 

شهید ثانی، زین الدین بن علی ، مسالک الافهام، قم، موسسة المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1413 ق.

 

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ق.

 

صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الأصول، بیروت، الدار الاسلامیه، چاپ اول، 1417 ق.

 

طباطبایی قمی، تقی، آراؤنا فی أصول الفقه، قم، محلاتی، چاپ اول، 1371.

 

طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1390 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن ، التبیان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.

 

طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن ، الرجال، قم، جامعه مدرسین، چاپ سوم، 1427 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن ، الفهرست، نجف اشرف، المکتبة الرضویة، چاپ اول، بی‌تا.

 

طوسی، محمد بن حسن ، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة، چاپ سوم، 1387.

 

طوسی، محمد بن حسن ، النهایة، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول، 1400 ق.

 

طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف، ارشاد الاذهان، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1410 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف ، خلاصة الاقوال، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة، چاپ دوم، 1381 ق.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف ، تحریر الاحکام، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.

 

علامه حلّی، حسن بن یوسف ، قواعد الاحکام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1413 ق.

 

علم‌الهدی، علی بن حسین، الذریعة الی اصول الشریعة، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1363.

 

عمر راشد، محمد، اصول التحقیق الجنائی فی الشریعة الاسلامیة دراسة فقهیة مقارنه، دمشق، دارالنوادر، چاپ اول، 1429 ق.

 

فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله (الحدود)، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، چاپ اول، 1422 ق.

 

فاضل لنکرانی، محمد ، درس خارج فقه الحدود، مقرر: مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.

 

فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1416 ق.

 

فرجی، جمال، آشنایی با هیپنوتیزم، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، 1393 ق.

 

فیروزآبادی، مرتضی، عنایة الأصول، قم، انتشارات فیروزآبادی، چاپ اول، 1400 ق.

 

فیّومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، قم، منشورات دارالرضی، چاپ اول، بی‌تا.

 

قربانی، علی‌اصغر، جرم شناسی و جرم‌یابی سرقت، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اوّل، 1371.

 

قطب، سید، فی ظلال القرآن، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.

 

کشّی، محمد بن عمر، الرجال، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، بی‌تا.

 

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.

 

گلپایگانی، محمد رضا، درس خارج فقه الحدود، مقرر: سید مجتبی حسین نژاد، نسخه خطی.

 

محدثی، قاسم، «آموزش هیپنوتیزم، القاء و تلقین در هیپنوتیزم»، تازه‌های روان درمانی، شماره 7 و 8، 1377 ش، ص 92 – 97.

 

محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ اول، 1408 ق.

 

مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا، چاپ اول، بی‌تا.

 

مصباح یزدی، محمد تقی، بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج البلاغه، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ پنجم، 1392.

 

مظفر، محمد رضا، أصول الفقه، قم، اسماعلیان، چاپ پنجم، 1375.

 

نائینی، محمد حسین، أجود التقریرات، قم، مطبعة العرفان، چاپ اول، 1352.

 

نائینی، محمد حسین ، فوائد الأصول، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1417 ق.

 

نجاشی، احمد بن علی، الرجال، قم، جامعه مدرسین، 1407 ق.

 

یحیی، بندر بن عبدالعزیز، التحقیق الجنائی فی الفقه الاسلامی، ریاض، دار کنوز اشبیلیا للنشر و التوزیع، 1427ق.

 

یزدی، محمد، فقه القرآن، قم، مؤسسه اسماعلیان، چاپ دوم، 1415 ق.

 

نرم‌افزارها:

 

نرم افزار پرسمان، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.