تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد طوفان‌های حوضه آبریز ارمند

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 8، دوره 7، شماره 4 - شماره پیاپی 28، بهمن 1397، صفحه 131-146   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.50623

نویسندگان

علیرضا دهقانپور^* ؛ زینب عاشوری

دانشگاه پیام نور مرکز یزد

چکیده

در این پژوهش به تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد طوفان­های حوضه آبریز ارمند با بهره­گیری از رویکرد محیطی به گردشی پرداخته شده است. در این راستا، از پایگاه داده بارش روزانه ایستگاه­­های سینوپتیک چهارمحال و بختیاری استفاده شده است، طی سال­های 1352-1383 (طی 11315 روز) روی یاخته­هایی به ابعاد 14*14 کیلومتر، به روش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد و فراگیرترین بارش‌های منطقه بر اساس شاخص پایه صدک 99 ام، برای تحلیل گزینش شد. فراوانی رودبادها و موقعیت آنها در محدوده وسیعی از صفر تا 120 درجه شرقی و صفر تا 80 درجه شمالی در 2 تراز 250 و 300 هکتوپاسکال طی 4 دیده‌بانی همدید در ساعت­های 00:00، 06:00، 12:00 و 18:00 گرینویچ بررسی گردید. نتایج نشان می­دهد که رودبادها از نظر زمانی در تراز 250 هکتوپاسکال در ساعت 06:00 فراوانی بالایی را نشان می­دهد؛ در تراز 300 هکتوپاسکال عمدتاً در ساعت 18:00 بر روی منطقه مطالعاتی نمودی آشکار دارند. درعین‌حال، میانگین سرعت رودبادها روی نقشه­ها در این ساعت­ها که از یک سو منطبق بر رخداد بیشینه فراوانی رودبادها و از دیگر سو مقارن با وقوع بیشینه سرعت رودبادها در پهنه مطالعاتی است؛ بیانگر قرارگیری ربع چهارم هسته رودباد (که باافزایش تاوایی مثبت و همچنین واگرایی سطوح فوقانی و همگرایی سطوح پایین جو همراه است) بر روی حوضه آبریز ارمند است. به‌طورکلی، کشیدگی رودباد در تراز 300 هکتوپاسکال در اغلب موارد در ساعت 18:00 نشان از ضخامت لایه ناپایدار دارد که می­تواند بارش‌های حدی و فراگیر را در حوضه آبریز ارمند ایجاد نماید.

کلیدواژه‌ها

تحلیل فراوانی؛ ناپایداری؛ رودباد؛ بارشهای حدی؛ همگرایی؛ واگرایی؛ حوضه آبریز ارمند

مراجع

بابائیان، ایمان و همکاران؛1380)، بررسی الگوی سینوپتیکی سیل تابستان 1380 استان‌های گلستان و شمال خراسان، بولتن علمی مرکز ملی اقلیم‌شناسی، سال اول، شماره پنجم، تهران.

حلبیان، امیرحسین؛ حسینعلی پور جزی، فرشته؛ 1393. تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با بارش‌های حدی و فراگیر در کرانه‌های غربی خزر، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شماره اول، بهار 1393، صص 220- 205.

خسروی، محمود؛ 1380. ((تأثیر پدیده انسو بر ناهنجاریهای بارش تابستانی و پاییزی منطقه جنوب شرق ایران))، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره پیاپی 62، پاییز، صص 174-141.

خوشحال دستجردی، جواد؛ 1376. تحلیل و ارائه مدل‌های سینوپتیک کلیماتولوژی برای بارش‌های بیش از صد میلی‌متر در سواحل جنوبی دریای خزر، پایان نامه دکتری جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، بهار.

علیجانی، بهلول؛ 1381. اقلیم شناسی سینوپتیک، تهران: سمت، 257.

فرج زاده اصل، منوچهر، لشکری، حسن و خورانی، اسدالله؛ 1384. ((تحلیل موقعیت رودباد در رابطه با سامانه‌های بارشی غرب کشور))، فصلنامه مدرس علوم انسانی ویژه جغرافیا، بهار 1386، صص 256- 239.

کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول؛ 1379. مبانی آب وهواشناسی، تهران: انتشارات سمت، 576.

مارتین، جاناتان ای. ترجمه سید ابوالفضل مسعودیان؛ 1388. دینامیک جو در عرض میانه، تهران: انتشارات سمت و دانشگاه اصفهان، 426.

مسعودیان، سیدابوالفضل و محمدی، بختیار؛ 1390. ((تحلیل فراوانی رودبادهای مرتبط با رخداد بارش‌های ابر سنگین ایران))، مجله تحقیقات منابع آب ایران، سال هفتم، ش 2، صص 91- 80.

مسعودیان، سیدابوالفضل؛ 1390. آب و هوای ایران، مشهد: انتشارات شریعه توس، 277.

مسعودیان، سیدابوالفضل؛ کاویانی؛ محمدرضا؛ 1387. اقلیم شناسی ایران، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان، 168.

مفیدی، عباس؛ زرین، آذر و جانباز قبادی، غلامرضا؛ 1386. ((تعیین الگوی همدیدی بارش‌های شدید وحدی پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر))، مجله فیزیک زمین فضا، دوره 33، ش 3، صص 154- 131.

مفیدی، عباس، زرین، آذر، جانباز قبادی، غلامرضا؛ 1390. شناسایی الگوهای همدید بارش‌های شدید زمستانه در سواحل جنوبی دریای خزر، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22، شماره 24، تابستان 90، ص 40-23.

Alexandar; L.V., and 23Co- authors., 2006. Global Observed Changes in daily Climats extremes of temperature and precipitation, J.Geophys.Res., 111, D05109, doi: 10.1029/ 2005JD006290.

Andrew Hoell, Mathew Barlow, and Roop Saini., 2012. The Leading Pattern of Intraseasonal and Interannual Indian Ocean Precipitation Variability and its Relationship With Asian Circulation During the Boreal Cold Season AMS journals online, doi: 10.1175/JCLI- D- 11- 00572.1

Dayan. U, Abramski. R., 1983. Heavy Rain in the middle East related to Unusual Jet Stream Properties, Bulletin American Meteorological Society, Vo1. 64, No.10, October 1983, pp.1138-1140.

Degrimrndzic.J. and Wibig.J., 2007. Jet Stream Patterns Over Europe in The Period 1950- 2001 Classification and basic Statistical Properties, Theoretical and Applied Climatology, Volume 88, Numbers 3-4/March, 2007, pp.149- 167.

Eltantawy.A.I., 1960. Jet Stream Clouds in the Middle East, pure and Applied Geophysics, Volume 46, Number 11May, 1960,pp.352-359.

Farajzadeh. M; et al., 2008. the Relation Between Jet Stream Location and Cyclones Over the Western Iran, American Journal of Applied Sciences, 5(10):pp. 1308 -1312.

Geer, I.W; et al., 1996. Glossary of Weather and Climate, American Meteorological Society, Boston..272p.

Herron. T. j. and Tolstoy. I., 1968. Tracking Jet Stream Winds From ground Level Pressure Signals, Journal of the atmospheric Sciences. Vol 26, pp. 266-269.

Jhonson. D. H, Danials. S.M., 2006. Rainfall in Relation to the Jet Stream, Journal of the Royal Meteorological, Vo1 80, Issue 344, pp. 212-217.

Kalnay, E., et al., 1996. the NCEP/NCAR 40 year Reanalysis Project, Bulletin of American Metrological Society, vol. 77, No.3, pp.437-471.

Nicholls, No, Trewin, B. and Haylock, M., 2000. climate Extremes: Indicators for state of the Environment Monitoring, Australia: State of the Environment, Second Technical Paper Series (the Atmosphere), Department of the Environment and Heritage, Canberra, 20p.

Peterson, T. C. Folland, C., Gruza, G., Hogg, W., Mokssit, A., and plummer, N., 2001. Report on the activities of the working Group on climate Change Detection and Related Rapporteurs 1998-2001, word Meteorological organization Rep. WCDMP- 47, WMO- TD 1071, Geneva, Switzerland, 143p.

Prezerakos,N.G.& et al (2006. the Role of the Interaction Between Polar and Subtropical Jet in a Case of Depression Rejuvenation Over the Eastern Mediterranean, Meteorol. Atmos. Phys, 92:139-151.

Strong. C., and Davis. R.E., 2007. Variability in the Position and Strenght of Winter Jet Stream Cores Related to Northern Hemisphere Teleconnections, Journal of climate, Vol 21, pp 584-592.

Weinert. R. A., 1968. Statistics if the Subtropical jet Stream Over the Australian, Central office, Bureau of Meteorology, Melbourne, Manuscript Received November 1998.

WoolingsT, et al., 2009. Variability of the North Atlantic eddy-driven Jet Stream, Quarterly Journal of the royal Meterologycal Society, Published online in Wiley Interscience.

Yuan, Jiacan, Steven B. Feldstein, Sukyoung Lee, Benkui Tan., 2011. the Relationship between the North Atlantic Jet and Tropical convection Over the Indian and Western Pacific Oceans. J. Climate, 24, 6100-6113.

Zhang, X, and 23Co- authors., 2005. Trends in Middle East Climate extreme indices from 1950 to 2003, J, Geophys. Res, 110, D22104, doi:10.1029/2005JD006181.