لایه‌های پنهان استعاره در دفتر شعر «إمراة بلا سواحل» اثر سعاد الصباح

زبان و ادبیات عربی

مقاله 9، دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 178، آذر 1398، صفحه 143-157   

نوع مقاله: علمی - پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jall.v11i20.75388

نویسندگان

علی پیرانی شال¹؛ صغری فلاحتی¹؛ زهره ناعمی²؛ فاطمه خرمیان^{* 3}

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

³دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

در زیباسازی شعر، چیزی شگفت‌آورتر از آن نیست که شاعر، با توجه به قوه خلاق و آفرینندگی خود، این قابلیت را داشته باشد که معنای دیگری را در پسِ لایه‌های کلام نهفته سازد. به‌کارگیری لفظ در این حالت به کلام برای درک معنای مقصود، معنایی عاریه­ای می­دهد. این کاربست، همان استعاره است؛ یکی از ویژگی‌های خاص ادبی در حوزه بلاغت که سبب تمایز بعضی از آثار ادبی از یکدیگر می­شود؛ آن چنانکه کاربرد این سبک برجستة بیانی در شعر سعاد الصباح، شاعر معاصر کویتی، نقش خیال‌انگیزتری به اشعار وی داده است. خاصه آنکه بدانیم، آنچه موجب شگفتی و غافلگیری خواننده می­شود؛ به‌ویژه در دفتر شعر«إمراة بلاسواحل»، معانی دیگری است که در ماورای کلام استعاری او نهفته است و خواننده با کشف معنای مقصود آن به لذت هنری می­رسد.
مقاله حاضر با تکیه‌بر شیوه توصیفی – تحلیلی، به بررسی استعاره در اشعار سعاد الصباح می­پردازد و به این سؤال اساسی پاسخ می­دهد که: مهم­ترین لایه­های پنهان و معانی نهفته در کلام استعاری شاعر چیست؟ چنین به نظر می‌آید که شاعر در بخش‌های متعددی، از انواع مختلف استعاره بهره برده است تا هدف­های نهفته گوناگونی همچون بیان اهمیت، تهکم ، شکوه ، بیان قدرت، حس‌آمیزی و... را در پس کلام خود جای دهد.

کلیدواژه‌ها

استعاره؛ لایه‌های پنهان؛ سعاد الصباح؛ امرأة بلا سواحل

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی خانم خرمیان .pdf

مراجع

 

1. قرآن کریم.

2. ابن اثیر، ضیاء الدین. (بلا تا). المثل السائر. تعلیق: أحمد الحوفی و بدوی طبانة. ط2. قاهرة: النهضة المصریة.

3. أنیس، ابراهیم و همکاران.( 2004). معجم الوسیط. مجمع  اللغة العربیة. ط الرابعة: مکتبة الشروق الدولیة.

4. ابن جنی، ابوالفتح. (2006). الخصائص. ج2، تحقیق محمد علی النجار. قاهره: الکتب المصریة.

5. ابن معتز،عبدالله. (1402). البدیع. ط الثالث. بیروت: دار المسیره.

6. بامیانی، محمدی. (2008). دروس فی البلاغة. ج4. ط الأولی. مؤسسة البلاغ.

7. تفتازانی، سعدالدین. (1388). شرح مختصر. ط الخامس. قم: نشر اسماعیلیان.

8. جرجانی، عبد القاهر. (1987). دلائل الإعجاز. ط. الأولی.  بیروت: دار المعرفة.   

9.ـــــــــــــ. (1988). اسرار البلاغة. ط. الأولی. بیروت: دار الکتب العلمیة.

10. حسینی، سید علی. (1388). ترجمه و توضیح تهذیب البلاغة. چاپ سوم. قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.

11. خطیب قزوینی، جلال الدین محمد عبد الرحمن. (1991). الإیضاح. قدم له علی بوملحم. بیروت: دار مکتبة الهلال.

12. شمیسا، سیروس. (1370). بیان. چاپ اول. تهران: انتشارات مجید.

13.الصباح، سعاد. (1372). فی البدء کانت الأنثی. ترجمه وحید امیری. چاپ اول. تهران: نشر علمی فرهنگی.

14.ـــــــــــ . (1377). إمرأة بلاسواحل. ترجمه فرهاد فرامرزی. چاپ اول. تهران: انتشارات دستان.

15. عتیق، عبدالعزیز. (1985). البیان. ط. الأولی. بیروت: دار النهضة العربیة.

16. عرفان، حسن. (1389). کرانه‌ها (شرح فارسی مختصر). ج3. چاپ پنجم. قم: نشر هجرت.

17. عسکری، ابوهلال. (1437) الصناعتین. تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت.

18. عبد الغنی، أیمن الحسین. (بلاتا). الکافی فی البلاغة. ط الأولی. قاهرة: دار التوفیقیة للتراث.

19. الهاشمی، أحمد. (1999). جواهر البلاغة. ط الأولی: المکتبة العصریة.

20. پاشازانوس، احمد و معصومه جباری. (1389). «تجلی زیبایی های مجاز در نامه های نهج البلاغه». مجله پژوهش و تربیت اسلامی دانشگاه باهنر کرمان. شماره 6، صص 1-28.

21. پاک سرشت، مژده و نیلوفر  عباسی. (1388). «نشست انجمن زنان تهران». روزنامه کیهان، شماره19444، به تاریخ 2/6/88.

22. پاک سرشت، مژده. (1389). مقایسه اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ادبیات فارسی دانشگاه آزاد بابل.

23. جعفری، یعقوب. (1382). «استعاره در قرآن و دشواری ترجمه آن». مجله علوم قرآن و حدیث ترجمان وحی. سال هفتم. شماره دوم،صص39-51.

24. رسول نیا، امیرحسین و مهوش حسن پور. ( 1395). «بازتاب تکرار در سروده های سعاد الصباح و نادر نادرپور». مجله ادبیات تطبیقی، شماره 15،صص163-185.

25. ضامن، روان. (2008). مصاحبه الجزیره. تاریخ دسترسی: 18/8/89 .

26. طاهری، نجمه و محمدرضا صرفی (1393). «بررسی عناصر چند معنایی و دلایل اصلی آن در غزلیات دیوان مولوی». مجله شعر پژوهی دانشگاه شیراز. سال ششم، شماره22، صص127-152.

27. علوی مقدم، مهیار و همکاران. (2012). «بررسی تطبیقی درون مایه های شعری پروین اعتصامی و سعاد الصباح». مجله الدراسات الأدبیة. ش 79.80.81. صص194-220.

28. غزاری، محمود یاب محمد. (2012). «الاستعاره فی قصیدة المدیح بین ابن الحداد و ابن سهل». مجلة العلوم العربیة و الإنسانیة، ج5، العدد2، مصر، جامعة الفیوم:صص515-607.

29. فرهمند، مریم. (1378). پژوهشی در ادب سعاد الصباح. رساله کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی. گروه زبان و ادبیات عرب.استاد راهنما:حسین ناظری.

30. کزازی، میرجلال الدین. ( 1370). بیان، چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.

31. مسکوک، لیلا. (1387). «استعاره در اشعار نصرت رحمانی». پژوهش علوم انسانی دانشگاه بوعلی.ش24: صص149-162.

32. مشایخی، حمید رضا و فاطمه خدادی. (1391). «بررسی هنجار گریزی در بخشی از اشعار نزار قبانی». دو فصلنامه نقد ادب معاصر. سال دوم. شماره دوم: صص 51-79.

33. نورمحمدی، مهتاب و همکاران. (1391). «تحلیل مفهومی استعاره­های نهج البلاغه». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش 24: صص155-192.

34. یاسینی، حسین. (1381). «تأملی در مجاز، استعاره و تشخیص». مجله آموزش زبان و ادب فارسی. شماره69. صص12-35.

35. یوسف عبدالله هاشم، زینب. (1994). الإستعاره عند عبد القاهر جرجانی. رسالة الماجستیر. مکتبة العربیة السعودیة جامعة أم القری. کلیة اللغة العربیة. إشراف: علی المعماری.