ارزیابی توانمندی‌های ژئومورفوتوریستی میراث‌های‌ ژئومورفیک با رویکرد توسعۀ اقتصادی و پایداری محیط (مورد: چشمه‌های باداب سورت)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 3، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 31، اسفند 1397، صفحه 51-71   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v16i2.48486

نویسندگان

امیر صفاری^{* 1}؛ سعید رحیمی‌ هرآبادی¹؛ هادی کریمی¹؛ محمد علیزاده²

¹دانشگاه خوارزمی

²دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

 اهداف: رویکرد اصلی دانش ژئوتوریسم و ژئومورفوتوریسم رویکردی‌ است توسعه ­گرا، حفاظتی و علمی در ارزیابی توانمندی میراث‌های ژئومورفیک که امروزه با گسترش مطالعات خود زیرشاخه‌های متعددی از قبیل ژئودایورسیتی (تنوع)، ژئوکانسرویشن (حفاظت‌)، ژئواینترپرتیشن(تفسیر) و غیره را در این شاخه از علوم زمین و همسوگری آن با سیستم‌های گردشگری پدیدار ساخته است که هدف تمامی آن‌ها  پایداری و توسعة ناحیه‌ای در عرصه‌های زیست­محیطی، اقتصادی- اجتماعی جامعۀ انسانی به ویژه جامعۀ بومی است. بر این اساس، هدف نوشتار حاضر را ارزیابی توانمندی‌های میراث زمین و در نهایت دستیابی به ارتقای علمی، توسعۀ ناحیه‌ای و حفاظت از میراث‌های ژئومورفیک در منطقه مورد مطالعه تشکیل می‌دهد.  
روش: از نظر روش شناسی نوشتار حاضر می‌کوشد به کمک مدلی تلفیقی از مدل‌های رایج ارزیابی توانمندی‌های ژئومورفوسایت‌ها و پیمایش های میدانی به بررسی جامعی از ادراک میراث زمین بپردازد. ساختار این مدل مبتنی بر معیارها و مؤلفه‌های تاثیرگذار (با امتیاز 10- 0) متناسب با رفتارشناسی چشمه‌های باداب‌سورت، قابلیت‌های این سایت را مبتنی بر سه موضوع کلان 1- دانش‌افزایی ژئومورفولوژی؛ 2- زیرساخت‌‎های گردشگری و 3- حفاظت میراث زمین مورد ارزیابی قرار گرفت تا بر اساس الگوی پیشنهادی بتوان به طور سازماندهی ­شده، در بهره ­برداری از این نوع میراث قدم برداشت.
یافته‌ها/ نتایج: یافته‌های حاصل از ارزیابی‎های میدانی، مطالعات دفتری، تحلیل نقشه وغیره از منطقه بیانگر استعداد بالای ابعاد علمی و دانش ژئومورفولوژی با کسب مجموع امتیاز5/51 (از حداکثر60) است. در مقابل زیرساخت‌های گردشگری با کسب مجموع امتیاز 5/25 (از حداکثر70) و موضوع حفاظت با کسب مجموع امتیاز 5/27 نمره (از حداکثر70) در حال حاضر مراحل ابتدایی خود را می‎گذراند. قابل ذکر است مجموع امتیازات از جمع­بندی نمره‌های اخذشده در بازدید میدانی و دفتری از معیارهای طراحی شده بدست آمد.
نتیجه­ گیری: نتایج نهایی از ارزیابی صورت ­گرفته نمایان گر توانمندی­های بالای علمی در کنار ضعف زیرساختی از نوع بهره برداری و حفاظتی است که عدم  برنامه ­ریزی در منطقۀ مورد مطالعه در این عرصه را به نمایش می­ گذارد.  این در حالی است که جامعۀ بومی به­ ویژه روستاها (از جمله روستای اروست مجاور باداب سورت) قادر است با بهره برداری سازمان­ یافته به کمک رویکردهای علمی، آگاهانه و احداث زیرساخت‌های گردشگری نه چندان پرهزینه (سرویس بهداشتی عمومی، خانه‌های دوم روستایی، تابلوهای راهنما، بروشور و غیره) توسعۀ پایدار روستاها و نواحی را به­ ویژه در زمینۀ اشتغال­زایی و تثبیت جمعیت روستایی به ارمغان آورد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: ژئومورفوتوریسم؛ ژئومورفوسایت؛ توسعه اقتصادی؛ حفاظت میراث زمین؛ باداب سورت

مراجع

1. امری‌کاظمی، ع. (۱۳۹۱). اطلس میراث زمین‌شناختی ایران. تهران: انتشارات ماه ‌و ما.

2. صفاری، ا؛ رحیمی‌هرآبادی، س؛ هدائی‌آرانی، م؛ احمدی، م. (1393). ارزیابی ‌توانمندی ژئومورفوسایت‌های گردشگری در پایداری و مدیریت مناطق‌‌کارستیک‌ (مطالعة ‎‌موردی: غار چال ‌نخجیر، استان ‌مرکزی). آمایش جغرافیایی فضا، 14، 36- 19.

3. قربانی، ر؛ آستین‌چیده. م؛ مهری، م. (1389). ژئوتوریسم: بهره‌گیری از جاذبه‌های‌ ژئومور-فیک و زمین‌شناختی دره‌های کوهستانی، نمونة ‌موردی: درة سیمین در جنوب همدان. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 14 (4)، 22-1.

4. مختاری، د. (1389). ارزیابی توانمندی اکوتوریستی مکان‌های ‌ژئومورفیکی حوضة ‌آبریز آسیاب ‌خرابه در شمال‎ غرب ‌ایران به روش پرالونگ. جغرافیا و توسعه، 18، 52-27.

5. مقیمی، ا؛ رحیمی‌هرآبادی، س؛ هدائی‌آرانی، م؛ علیزاده، م؛ اروجی. ح. ‌(1391). ژئومورفو-توریسم و قابلیت ‌‌‌سنجی ژئومورفوسایت‌های‌ جاده‌ای با بهره‌گیری ازروش‌پری‌یرا (مطالعة‌ ‌‌موردی: آزادراه‌ قم- کاشان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 27، 190-169.

6. نکویی‌صدری، ب. (1391). آغازی بر مطالعه‌ ژئومورفوسایت‌ها. مجموعه مقالات همایش ملی ژئومورفولوژی و زیستگاه انسان. دانشگاه تهران، دانشکدة جغرافیا، انجمن ایرانی ژئومورفولوژی. اسفند 1391. صص. 136-134.

7. یمانی، م؛ نگهبان، س؛ رحیمی‌هرآبادی، س؛ علیزاده، م. (1391). ژئومورفوتوریسم و مقایسة‌ روش‌های ارزیابی ژئومورفوسایت‌ها در توسعظ‌ گردشگری ‌(مطالعة موردی: استان‌ هرمزگان). ‌برنامه‌‌‌ریزی و توسعة ‌گردشگری، 1 (1)، 104-87.

8. Bruschi, V. M., Cendrero, A., & Cuesta Albertos, J. A. (2011). A Statistical approach to the validation and optimization of geoheritage assessment procedures. Geoheritage,3(3), 131-149.

9. Comanescu, L., Nedelea, A., & Dobre, R. (2011). The evaluation of geomorphosites in Vistea Valley (Fagaras Mountains-Carpathians, Romania). International Journal of Physical Sciences, 6(5), 1161-1168.

10. Fassoulas, Ch., Mouriki D., Dimitriou-Nikolakis P. G. I. (2011). Quantitative assessment of geotopes as an effective tool for geoheritage management. Geoheritage, 21(3), 245-264.

11. Fennell, D. A. (2009). Ecotourism: An introduction. London: Routledge.

12. Feuillet, T., & Sourp, E. (2011). Geomorphological heritage of the Pyrenees National Park (France): Assessment, clustering and promotion of geomorphosites. Geoheritage, 3(3), 151-162.

13. Joseli, M. P., Eliane, A. D., & Denise, D. (2011). Geoparks in Brazil-strategy of Geoconservation and Development. Geoheritage, 3(4), 289-298.

14. Lugeri, F. R., Amadio, V., Bagnaia, R., Cardillo, A., & Lugeri, N. (2011). Landscapes and wine production areas: A geomorphological heritage. Geoheritage, 5(3), 221–232.

15. Maran, A. (2011). Valuing the geological heritage of Serbia. Bulletin of the Natural History Museum, 5(3), 47-66.

16. May, V. (1993). Coastal, tourism, geomorphology and geological conservation: The example of South England, tourism vs. environment (The case for coastal areas). The Netherlands: Kluwer Academic Publishers.

17. Pereira, P., Pereira, D., Caetano, M., & Braga, A. (2007). Geomorphosite assessment in Montesinho Natural Park (Portugal). Geographica Helvetica Jg. 62 2007/Heft 3, 21(1) , 15-168.

18. Pralong, J. (2005). A method for assessing the tourist potential and the use of geomorphological sites, geomorphologie, Relief, Processes. Environment, 11(3), 189- 196.

19. Reynard, E., Fontana, G., Kozlik, L., & Scapozza, C. (2007). A method for assessing scientific and additional values of geomorphosites. Geographica Helvetica Jg. 62(3) 2007/ Heft 3. pp 148-158 Sai-Leung, N. G., Jiangfeng, L. I., Shiming, F., Young, C.Y. (2010). Geodiversity and geoconservation in Hong Kong. Asian Geographer,27(3), 1-11.

20. Sai-leung, N. G., Jiangfeng, L. I., Shiming, F., Young C.Y. NG.(2010). Geodiversity and Geoconservation in Hong Kong; Asian Geographer, 27, 1-11.

21. Warowna, J., Zgłobicki, W., Gajek, G., Telecka, M., Kołodyńska, R., & Zieliński, P. (2014). Geomorphosite assessment in the proposed Geopark Vistula River Gap (Poland). Quaestions Geographicae, 33(3), 173-181.

22. Zomorrodian, M. J. (2004, August). Geomorphotourism of the Caspian Sea’s southern coasts, challenges, and threatening factors. Paper presented at the 30th Congress of the International Geographical Union, Tourism, and Leisure Sessions, Glasgow, Scotland.

23. Zouros, N. C. (2007). Geomorphosite assessment and management in protected areas of Greece (Case study of the Lesvos Island-Coastal Geomorphosites. Geographica Helvetica, 5(62), 169-180.