بررسی بسامد مکرر در روایت‌های زادن زال در شاهنامه

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 46، شماره 3 - شماره پیاپی 182، آبان 1392، صفحه 139-166   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v46i3.25275

نویسنده

مصطفی صدیقی^*

دانشگاه شیراز/دانشگاه هرمزگان

چکیده

روایت و روایت پردازی جدا از پیشینۀ کهن آن، در دهه های اخیر با نظریه های کسانی مانند ژنت، تودوروف و بارت قلمروهای جدیدی را در تحلیل متون گشوده است. ژنت معتقد است نسبت میان زمان متن و زمان داستان وضعیت های گونه گونی را فراهم می آورد که بسامد مکرر یکی از زیرشاخه های آن است. بسامد مکرر نقل چندین بارۀ حادثه ای است که یک بار اتفاق افتاده است. زادن زال، طرد از سوی پدر و پرورش یافتن نزد سیمرغ پس از روایت فردوسی نُه بار دیگر از زبان سام، زال و اسفندیار تکرار می شود اما به شکل ها و نیات مختلف. این موضوع بر پایۀ زمان روایت تحلیل شده، در کنار آن، جهت تبیین دقیق‌تر، مباحثی نظیر سطوح روایی و موثق یا ناموثق بودن راوی نیز طرح و بررسی شده است. فردوسی به عنوان راوی تاریخی در روایت گذشته‌نگر خود به شکل های مختلف مداخله می کند. سپس راویانی که خود شخصیت های روایت هستند، آن روایت را با حذف یا اضافه هایی هدفمند تکرار می کنند که در این میان جدا از روایت سام و زال، روایت اسفندیار تفاوتی بنیادی با بقیه دارد.

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ فردوسی؛ زال؛ سام؛ اسفندیار؛ زمان روایت؛ بسامد مکرر