واکاوی زیست پذیری شهری با استفاده از مدل ELECTRE (مورد مطالعه: نواحی شهرگرگان)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 8، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 32، شهریور 1398، صفحه 223-248   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v17i1.66960

نویسندگان

ابوالفضل مشکینی¹؛ رباب ملکی²؛ ابراهیم معمری^{* 3}

¹دانشگاه تربیت مدرس

²دانشگاه تهران

³دانشگاه گلستان

چکیده

اهداف: امروزه فضاهای شهری دچار مسائلی چون کیفیت پایین محیط، زوال و فرسودگی محلات، محرومیت و نابرابری­های اجتماعی- اقتصادی و نابرابری در دسترسی به خدمات و امکانات شهری می­ باشند. از اواخر قرن بیستم این شرایط محققان و برنامه­ ریزان شهری را بر آن داشت تا بر مفهوم زیست­ پذیری به عنوان یکی از مهم­ترین رویکرد­های دستیابی به محیط شهری قابل زیست و با کیفیت تأکید کنند. در این راستا هدف پژوهش حاضر، سنجش و اولویت ­بندی میزان زیست ­پذیری در نواحی شهری گرگان بر اساس شاخص­های مؤثر در تعیین زیست­ پذیری می ­باشد.
روش: نوع تحقیق کاربردی بوده و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی است. با توجه به جدید بودن موضوع، ابعاد و شاخص­ها بر اساس ادبیات جهانی و
بومی ­سازی آن­ها با شرایط شهر گرگان تهیه شد. برای رسیدن به این هدف، محاسبات مربوط به 16 شاخص مؤثر در زیست­ پذیری بر اساس فرایند تکنیک آنتروپی شانون و مدل ELECTR و با استفاده از نرم ­افزار صفحه­ گسترده Excel استخراج شده است.
یافته­ ها/نتایج: نتایج حاصل از به کارگیری مدل الکتر به منظور سنجش میزان زیست ­پذیری در نواحی هشت­گانۀ شهر گرگان بیانگر آن است که 20/404 هکتار از مساحت نواحی شهر گرگان شامل14/11 درصد در پهنۀ زیست­ پذیری خیلی کم، 41/1577 هکتار شامل 02/42 درصد زیست ­پذیری­ کم، 2/675 هکتار شامل 62/18 درصد زیست ­پذیری متوسط و  5/1022  هکتار شامل 20/28 درصد در پهنه ­بندی زیست ­پذیری زیاد قرار دارند.
نتیجه­ گیری: یافته ­های بدست آمده حاکی از آن است که با توجه به اینکه نواحی 3 ، 1و2 از کمترین میزان سطح زیست ­پذیری برخوردار است و در این نواحی شاخص­های زیست ­پذیری در حد پایین قرار دارد. بنابراین، ارائۀ بهتر شاخص­هایی از قبیل فضای سبز، خدمات بهداشتی، آموزشی و مذهبی می ­تواند باعث ارتقای سطح زیست­ پذیری شود.

کلیدواژه‌ها

زیست پذیری: پایداری: الکتر: شهرگرگان

مراجع

1. اذانی، م؛ نیلی احمدآباد، س. (1388). تأثیرگذاری شهرهای پیوسته در ساماندهی مادر شهر اصفهان (مطالعة موردی: خانة اصفهان و ملک شهر). مجلة علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی، 9 (27)، 54-23.

2. امت‌علی، ع. (1378). طراحی مرکز شهر جدید سهند. پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد طراحی شهری..دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران.

3. بندرآباد، ع؛ احمدی نژاد، ف. (1393). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست‌پذیر در منطقة 22 تهران. مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 5 (16)، 74-55.

4. جعفری، ح. (1392). بررسی زیست‌پذیری کلان‌شهر تهران در راستای توسعة پایدار. پایان‌نامة منتشر نشدة کارشناسی ارشد جغرافیا. دانشگاه خوارزمی. تهران، ایران.

5. خراسانی، م؛ رضوانی، م. (1392). شناخت و تحلیل تفاوت زیست‌پذیری روستاهای پیرامون شهری در شهرستان ورامین. فصل‌نامة اقتصاد فضا و توسعة روستایی، 2، 74-55.

6. ربانی، ر. (1383). جامعه‌شناسی شهری. اصفهان: دانشگاه اصفهان.

7. رخشانی‌نسی، ح؛ ربانی، ن. (1397) ارزیابی وضعیت شاخص‌های زیست‌پذیری شهری از دیگاه شهروندان (موردشناسی: مناطق پنج‌گانة شهر زاهدان). جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 8 (27)، 74-55.

8. زیاری،ک.حیدری، ا؛ غنیزاده‌قاسم‌آبادی، ه؛ آباذری، ن. (1397). ارزیابی و اولویت‌بندی مؤلفه‌های زیست‌پذیری در شهر بم. نشریة جغرافیای اجتماعی شهری، 5 (1)، شمارة پیاپی 12، 120-105.

9. ساسان‌پور، ف؛ علیزاده، س؛ اعرابی‌مقدم، ح. (1397). قابلیت‌سنجی زیست‌پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI. نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۸ (۴۸)، 258-241.

10. سعیدنیا، ا. (1378). مدیریت شهری. جلد دهم، تهران: سازمان شهرداری های کشور.

11. سلیمانی‌مهرنجانی، م؛ تولایی، س؛ رفیعیان، م؛ زنگانه، ا؛ خزاعی‌نژاد، ف. (1395). زیست‌پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4 (1)، 50-27.

12. شکوئی، ح. (1395). اکولوژی اجتماعی شهرها. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

13. عابدین‌درکوش، س. (1395). درآمدی به اقتصاد شهری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

14. عابدینی، ا؛ کریمی، ر. (1395). سنجش زیست‌پذیری در شهرها بر اساس روش F.ANP (مطالعة موردی: نواحی پانزده‌گانة شهر ارومیه). محیط‌شناسی، 42 (4)، 752-735.

15. عیسی‌لو، ع؛ بیات، م؛ بهرامی، ع. (1393). انگارة زیست‌پذیری رهیافی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی، مطالعة موردی:شهرستان قم، بخش کهک. فصل‌نامة مسکن و محیط روستا،146، 120-107.

16. ماجدی، ح؛ بندرآبادی، ع. (1393). برسی معیارهای جهانی و بومی شهرزیست‌پذیر. هویت شهر، 17، 76-65.

17. موسوی، م. ظ. (1391). درآمدی بر مشارکت اجتماعی. چاپ اول. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان

18. Cummins, S., Stafford, M., Macintyre, S., Marmot, M., & Ellaway, A. (2005). Neighbourhood environment and its association with self rated health: Evidence from Scotland and England. Journal of Epidemiology and Community Health, 59(3), 207-213.‏

19. Galea, S., Freudenberg, N., & Vlahov, D. (2005). Cities and population health. Social Science and Medicine, 60(5), 1017-1033.‏

20. Gee, G. C., & Takeuchi, D. T. (2004). Traffic stress, vehicular burden and well-being: a multilevel analysis. Social Science and Medicine, 59(2), 405-414.‏

21. Ghanbari, A., Yekta, P., & Roushan, A. (2001). Effective factors on quality of life in diabetic patients. Journal of Guilan University of Medical Sciences, 10(37), 82-89.‏

22. Gordon-Larsen, P., Nelson, M. C., Page, P., & Popkin, B. M. (2006). Inequality in the built environment underlies key health disparities in physical activity and obesity. Pediatrics, 117(2), 417-424.‏

23. Groenewegen, P. P., Van den Berg, A. E., De Vries, S., & Verheij, R. A. (2006). Vitamin G: Effects of green space on health, well-being, and social safety. BMC Public Health, 6(1), 149-158.‏

24. Kihl, M., Brennan, D., Gabhawala, N., List, J., & Mittal, P. (2005). Livable communities: An evaluation guide. Washington, DC: AARP Public Policy Institute.‏

25. Lynch, K. (1981). A theory of good city form. Cambridge, England: The MIT Press.

26. Nour, W. (2015). Towards sustainability in the livable city. International Transaction Journal of Engineering Management and Applied Sciences and Technologies, 6(4), 145-155.‏

27. Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., & Bilyamin, S. F. I. (2012). Walkable environment in increasing the liveability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 167-178.‏

28. Tu, K. J., & Lin, L. T. (2008). Evaluative structure of perceived residential environment quality in high-density and mixed-use urban settings: An exploratory study on Taipei City. Landscape and Urban Planning, 87(3), 157-171.‏

29. Wheeler, S.‌ (2001). Livable communities: Creating safe and livable neighborhoods, towns, and regions in California.‏ Retrieved from https:// escholarship. org/ uc/item/8xf2d6jg