پاسخ‌های دفاعی پنبه به گونه‌های قارچ تریکودرما و اثر آن در کنترل بیماری مرگ گیاهچه ناشی از Rhizoctonia solani

پژوهش های حفاظت گیاهان ایران

مقاله 1، دوره 27، شماره 1 - شماره پیاپی 19، فروردین 1392، صفحه 1-10   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jpp.v27i1.22147

نویسندگان

فاطمه آزاد دیسفانی^{* 1}؛ حمید روحانی²؛ ماهرخ فلاحتی رستگار؛ عصمت مهدیخانی مقدم²

¹دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات پنبه کشور، گرگان

²دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

بیماری مرگ گیاهچه یکی از بیماریهای مهم پنبه در مناطق مختلف کشور می باشد که همه ساله خسارت زیادی به مزارع پنبه کاری وارد می نماید. بدلیل خاکزاد بودن عوامل مرگ گیاهچه، استفاده از روش‌های شیمیایی مثل پوشش دادن بذر با سموم شیمیایی و یا سم پاشی مزارع نتیجه رضایت بخشی ببار نمی‌آورد، بهمین جهت در سالهای اخیر توجه زیادی به مبارزه بیولوژیک بخصوص استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست و بخصوص قارچ تریکودرما شده است. مهم ترین مکانیسم بیوکنترلی تریکودرما تحریک سیستم دفاعی گیاه است. بدین منظور از این قارچ جهت القاء مقاومت گیاه پنبه بر علیه بیماری مرگ گیاهچه استفاده گردید. در این بررسی ابتدا با استفاده از روش کشت متقابل (Dual culture)، توانایی آنتاگونیستی جدایه‌های تریکودرما علیه قارچ عامل بیماریRhizoctonia solani بررسی گردید. 9 جدایه برتر، جهت آزمایشات بیوکنترلی در شرایط گلخانه انتخاب گردید. در مطالعات گلخانه ای مشخص گردید جدایه‌های Trichoderma virens A224 و T.harzianum A291 دارای بیشترین اثر بیوکنترلی می باشند. این دوجدایه در بررسی‌های آنزیمی در شرایط ژرمیناتور مورد استفاده قرار گرفت. بررسی‌های آنزیمی در قالب طرح کاملاً تصادفی و بصورت فاکتوریل در 4 تکرار انجام شد. بررسی تغییرات فعالیت آنزیم پراکسیداز، بتا -1و3 گلوکاناز و میزان فنل کل عصاره ریشه چه پنبه با استفاده از روش‌های کالریمتری و دستگاه اسپکتروفتومتر صورت گرفت. ارزیابی فعالیت پراکسیداز و بتا- 1و3 گلوکاناز نشان داد که هر دو جدایه قارچ تریکودرما و رایزوکتونیا به تنهایی هر کدام باعث افزایش فعالیت این آنزیم‌ها و در نتیجه القاء مقاومت در گیاهچه پنبه می‌باشند. اما میزان فعالیت این آنزیم از نظر آماری در تیمار هر دو قارچ به صورت توأم از میزان بالاتری برخوردار است. میزان آنزیم پراکسید در روز دوازدهم نمونه برداری و میزان آنزیم بتا- 1و3 گلوکاناز در روز دهم نمونه برداری به حداکثر میزان خود رسید. در بررسی ترکیبات فنلی کل، حداکثر میزان این ترکیبات در عصاره ریشه چه گیاهان تیمار شده با جدایه‌های تریکودرما به همراه قارچ رایزوکتونیا مشاهده گردد. نتایج این آزمایش نشان می دهد قارچ تریکودرما در القاء مقاومت گیاه پنبه نسبتاً مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها

تریکودرما؛ پاسخ دفاعی؛ مبارزه بیولوژیک؛ مرگ گیاهچه پنبه؛ Rhizoctonia solani