نقش مدیریت ریسک زلزله در کاهش آسیب‌پذیری نواحی روستایی با تأکید بر دیدگاه ساکنان محلی (مطالعۀ موردی: بخش ایزدخواست شهرستان زرین‌دشت)

جغرافیاوتوسعه ناحیه ای

مقاله 2، دوره 17، شماره 2 - شماره پیاپی 33، اسفند 1398، صفحه 45-65   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geography.v17i2.69152

نویسندگان

آسیه حسنی نژاد¹؛ احمد تقدیسی^{* 1}؛ سیدهدایت‌اله نوری¹؛ سعیدرضا اکبریان رونیزی²

¹دانشگاه اصفهان

²دانشگاه شیراز

چکیده

اهداف: پژوهش حاضر با هدف کاهش آسیب‌پذیری جوامع روستایی در برابر پیامدهای ناشی از زلزله با تأکید بر مدیریت ریسک و براساس دیدگاه ساکنان محلی انجام شده است.
روش: نوع تحقیق کاربردی است و روش استفاده‌شده توصیفی- تحلیلی است. برای گرد­آوری داده­ها از روش ­های کتابخانه ای و میدانی (پرسش‌نامه و مصاحبه) استفاده شده است. جامعة آماری این پژوهش خانوارهای ساکن در روستاهای بخش ایزدخواست واقع در شهرستان زرین دشت (استان فارس) تشکیل می‌دهد که از این میان 350 سرپرست خانوار از طریق فرمول کوکران به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های t تک‌نمونه‌ای، فریدمن و رگرسیون چندمتغیره و برای رتبه‌بندی روستاها در چارچوب مدیریت ریسک مدل پرومتی استفاده شده است.
یافته‌ها/نتایج: یافته­ های پژوهش نشان داد که میزان آسیب­پ ذیری در برابر زلزله در هر چهار بعد اقتصادی، اجتماعی، نهادی و کالبدی-محیطی کمتر از حد متوسط است. براساس آزمون فریدمن، بیشترین میانگین رتبه‌ای به ابعاد کالبدی-محیطی و کمترین آن به ابعاد نهادی اختصاص یافته است و نتایج حاصل از آزمون رگرسیون نیز نشان داد که نماگر مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله بیشترین تأثیر را بر کاهش آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی داشت.
نتیجه‌گیری: مدیریت ریسک،می­ تواند علاوه ­بر آگاه­ کردن مردم با اثرهای ناشی از وقوع زلزله، برای پیشگیری از وقوع این نوع بحران­ها و به ­حداقل­ رساندن خسارات مالی و جانی در محدودة موردمطالعه وارد عمل شود. براساس نتایج یادشده، برای کاهش آسیب در برابر ریسک زلزله باید به روستاهایی که در مسیر گسل­ها قرار دارند، توجه ویژه­ای شود.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: آسیب پذیری؛ زلزله؛ مدیریت ریسک؛ ایزدخواست

مراجع

1. آقایاری هیر، م.، و ذاکری میاب، ک. (1395). ارزیابی ریسک زلزله مبتنی‌بر مخاطره و آسیب‌پذیری در نواحی روستایی (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان مرند). نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی، 20(57)، 1-20.

2. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی شهرستان زرین‌دشت. (1396). گزارش کامل از وضعیت تخریب مساکن روستایی در اثر زلزله.

3. پورطاهری، م.، و پریشان، م.، رکن‌الدین افتخاری، ع.، و عسگری، ع. (1390). سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های مبنایی مدیریت ریسک زلزله. پژوهش‌های روستایی، 2(1)، 115-150.

4. عینالی، ج.، و فراهانی، ح.، و جعفری، ن. (1393). ارزیابی نقش سرمایة اجتماعی در کاهش اثرات سانحة زلزله در دهستان سجاسرود-شهرستان خدابنده. نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 14(32)، 115-93.

5. رومیانی، ا.، و عینالی، ج.، و صالحی میشانی، ح. ( 1393). نقش مدیریت در توسعة جوامع روستایی برای مقابله با مخاطرات زلزله (مطالعة موردی: دهستان زاغة شهرستان خرم‌آباد). فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 8، 93-106.

6. مرکز لرزه‌نگاری مؤسسة ژئوفیزیک دانشگاه تهران. (1390). گزارش مقدماتی رویداد زمین‌لرزة شهرستان زرین‌دشت استان فارس. بازیابی از www.gsi.ir

7. فراهانی، ح.، و عاشری، ر. (1392). نقش مدیریت روستایی در توسعة جوامع روستایی جهت مقابله با مخاطرات طبیعی (مطالعة موردی: دهستان گوزلدره-شهرستان ابهر).

8. یاری، ا.، و پریشان، م. (1396). بررسی نقش آموزش در مذیریت ریسک مخاطرات طبیعی (زلزله) (مورد: مناطق روستایی شهرستان قزوین). نشریة تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4(1)، 49-62.

9. Bhandari, R. B., Okada, N., Yokomatsu, M., & Ikeo, H. (2010). Building a disaster resilient community through ritual based social capital: A brief analysis of findings from the case study of Kishiwada. Annuals of Disas. Prev. Res. Inst., Kyoto Univ., No. 53B. Retrieved from https://b2n.ir/624344

10. Department of Disaster (USA). (1999). Planning progress for community risk management. New Jersey, NJ: Prentice Hall.

11. Dixit, A. M., Yatabe, R., Dahal, R. K., & Bhandary, N. P. (2013). Initiatives for earthquake disaster risk management in the Kathmandu Valley. Natural hazards, 69(1), 631-654.

12. Dyke, G., Gill, S., & Davies, R. (2011). Applications of earth observations to disaster risk management. Acta Astronautica, 68(1), 301-315.

13. Faizian, M., Schalcher, H. R., & Faber, M. H. (2005, June). Consequence assessment in earthquake risk management using damage indicators. In 9th International Conference on Structural Safety and Reliability (ICOSSAR 05), (pp. 19-23). Rome, Italy.

14. Hsu, W. K., Chiang, W. L., & Chen, C. W. (2013). Earthquake risk assessment and optimal risk management strategies for hi-tech fabs in Taiwan. Natural hazards, 65(3), 2063-2076.

15. Lutman, M. (2014, September 8-10). Aspects of earthquake risk management in Slovenia. Paper presented at the 4th International Conference on Building Resilience, Building Resilience. Salford Quays, Britain.

16. Parker, G. (1995). Dimensions of risk management: Definition and implications for financial services. In W. H. Beaver, & G. Parker (Eds.), Risk management: Problems and solutions (pp. 1-16). New York, NY: McGraw-Hill.

17. Sinha, R., Goyal, A., Shinde, R. M., & Meena, M. (2012). An earthquake risk management master plan for Mumbai: Risk assessment and its mitigation. In Proceedings of 15WCEE: World Conference on Earthquake Engineering, Lisbon. Portugal.

18. Taubenböck, H., Roth, A., & Dech, S. (2007). Vulnerability assessment using remote sensing: The earthquake prone megacity Istanbul, Turkey. Proceedings of ISRSE 2007, 1-5. San Jose, Costa Rica.

19. UN/ISDR. (2004). United Nations inter-agency secretariat of the international strategy for disaster reduction. Retrieved from https://b2n.ir/116952

20. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. (2010). Protecting development gains: Reducing disaster vulnerability and building resilience in Asia and the Pacific. Retrieved from https://b2n.ir/912633

21. Yodmani, S. (2001). Disaster risk management and vulnerability reduction: Protecting the poor. Paper Presented at the Asia and Pacific Forum on Poverty. Asian Development Bank, Philippines.