بررسی مخاطرات محیطی گذشته با استناد به ویژگی ‌های پالئوپدولوژیکی نهشته ‌ها در دشت تبریز

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 2، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، مهر 1398، صفحه 19-39   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v0i0.77830

نویسندگان

مریم بیاتی خطیبی^* ؛ بهروز ساری صراف

دانشگاه تبریز

چکیده

هرگونه تغییر در شرایط طبیعی موجب تغییر در فرایندهای فرسایشی و همچنین تغییر در نوع مخاطرات محیطی می‌شود و این تغییرات درنهایت موجب تغییر در ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی آبرفت‌ها و در دانه ‌بندی، رنگ و شکل‌ بندی لایه‌ ها می‌گردد. یکی از شاخصه‌ های تغییرات محیطی، تغییر در میزان سولفات در سازندها است. تغییرات میزان سولفات و کلرید در سازندها نشانه مخاطرات محیطی در محدوده مورد مطالعه است زمانی که میزان آن از آستانه ‌های مشخص فراتر می‌رود، به معنی آن است که شرایط سخت محیطی و یا خشکی بر محیط حاکمیت یافته است. در این مقاله به‌منظور بررسی تغییرات محیطی در گذشته، سعی شد در محدوده ‌های مشخص که داده ‌ها مورد دسترس و لایه ‌ها قابل تفسیر و از نظر باستان ‌شناسی نیز از اهمیت زیادی برخوردار بودند، چینه ‌ها، لایه و همچنین ویژگی ‌های شیمیایی نمونه ‌های برداشت شده، مورد بررسی قرار گیرد و برای پیگیری تغییرات از داده ‌های مربوط به حفاری در محدوده شهر تبریز بهره ‌گیری گردید و با استفاده از داده ‌های پالئوپدولوژیک و روش‌هایsd  اطلاعات لازم کسب شد. نتایج حاصل از بررسی مقدار کلرید در بخش‌های مختلف محدوده مورد مطالعه نشان می­دهد که مقدار کلرید در بخش‌هایی از محدوده از 8000 ppm بیشتر شده است، نوسان در میزان کلرید بخصوص وقوع تغییرات محسوس در آن به معنی وقوع تغییرات شدید در شرایط محیطی به‌ویژه تشدید خشکی محیط است. نتایج حاصل از استناد به افزایش میزان کلرید در نمونه‌های برداشت شده از بخش‌های مختلف دشت تبریز نشان می‌دهد که این محدوده در دوره پلیستوسن با سرمایش محیط مواجه شده است. بررسی ترکیب دانه‌بندی در   نمونه ‌های تهیه شده در محدوده میدان ساعت نشان می‌دهد که، تجمع دانه‌بندی ریز در عمق‌های پایین‌تر به 100 درصد می‌رسد. دوباره در لایه‌های تقریباً نزدیک به سطح، به درصد ریزدانه ‌ها افزوده می‌شود. البته حضور ماسه ‌های بادی در اعماق 15 متری تا 35 متری قابل‌ملاحظه است که حضور ماسه ‌های بادی و ترکیب ریزدانه ‌ای سازندها از حاکمیت شرایط خشک در محیط حکایت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

مخاطرات محیطی؛ پالئوپدولوژیک؛ تغییرات اقلیمی گذشته؛ دشت تبریز

مراجع

افشار، ایرج؛ 1369. نگاهی به آذربایجان شرقی، جلد اول ودوم، چاپ رایزن.

بیاتی خطیبی، مریم؛ 1383. نقش ویژگی‌های شیمیایی خاک‌ها در فرسایش پذیری آنها. نشریه مدرس علوم انسانی، شماره 62، ص 52-70.

Depreux.Bruno Depreux, Amelie Quiquerez, Carole Begeot, Christian Camerlynck,Anne-Veronique Walter-Simonnet, Pascale Ruffaldi, Remi Martineau., 2019. Small headwater stream evolution in response to Lateglacial and Early Holocene climatic changes and geomorphological features in the Saint-Gond marshes (Paris Basin, France), Geomorphology 345:106830.

Dera,Guillaume,Agathe Toumoulin, Kenneth De Baets., 2016. Diversity and morphological evolution of Jurassic belemnites from South Germany,Palaeogeography, Palaeoclimatology,Palaeoecology 457: 80–97.

Dörschner,Nina, Tony Reimann, Dirk Wenske, Christopher Lüthgens, Sumiko Tsukamoto,Manfred Frechen, Margot Böse., 2012.Reconstruction of the Holocene coastal development at Fulong Beach in north-eastern Taiwan using optically stimulated luminescence (OSL) dating,Quaternary International 263: 3-13.

Garcia,Antonio F.,Shannon A. Mahan., 2014.The notion of climate-driven strath-terrace production assessed via dissimilar stream-process response to late Quaternary climate,Geomorphology 214:223–244.

Gary E. Stinchcomb, Steven G. Driese, Lee C. Nordt, Peter M. Allen., 2012.A mid to late Holocene history of floodplain and terrace reworking along the middle Delaware River valley, USA,Geomorphology 169: 123–141.

Georg Stauch, Bernhard Diekmann Opitz,Stephan, Bernd Wünnemann, Bernhard Aichner, Elisabeth Dietze, Kai Hartmann,Ulrike Herzschuh, Janneke IJmker, Frank Lehmkuhl, Shijie Li, Steffen Mischke, Anna Plotzki., 2012. Late Glacial and Holocene development of Lake Donggi Cona, north-eastern Tibetan Plateau, inferred from sedimentological analysis,Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 337: 159–176.

Guerrero,Jesús, Francisco Gutierrez, Pedro Lucha., 2008.Impact of halite dissolution subsidence on Quaternary fluvial terrace development:Case study of the Huerva River, Ebro Basin, NE Spain,Geomorphology, 100:164–179.

Herail,Gerard, Sarah Hall, Dan Farber, Laurence Audin, Maria Pia Rodriguez, Sebastien Carretier, Reynaldo Charrier, Marianne Saillard, Vincent Regard., 2013. Geochronology of pediments and marine terraces in north-central Chile and their implications for Quaternary uplift in the Western Andes,Geomorphology 180: 33–46.

Histon,Kathleen., 2012. Paleoenvironmental and temporal significance of variably colored Paleozoic orthoconic nautiloid cephalopod accumulations,Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 367: 193–208.

Iglesias,Virginia, VeraMarkgraf,CathyWhitlock.2016.17,000 years of vegetation, fire and climate change in the eastern foothills of the Andes Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 457:195–208.

Kolstrup, Else., 2007.OSL dating in palaeoenvironmental reconstructions.A discussion from a user.s perspective,Estonian Journal of Earth Sciences 56,: 157.166.

Küster, Mathias, Alexander Fülling, Knut Kaiser, Jens Ulrich., 2014. Aeolian sands and buried soils in the Mecklenburg Lake District,NE Germany: Holocene land-use history and pedo-geomorphic response,Geomorphology 211: 64–76.

Michal Lichter, Dov Zviely, Micha Klein., 2010.Morphological patterns of southeastern Mediterranean river mouths:The topographic setting of the beach as a forcing factor,Geomorphology 123: 1–12.

Premathilake,Rathnasiri., 2006.Relationship of environmental changes in central Sri Lanka to possible prehistoric land-use and climate changes,Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 240: 468–496.

Schulte,Lothar, Ramon Julià, Francesc Burjachs, Alexandra Hilgers., 2008. Middle Pleistocene to Holocene geochronology of the River Aguas terrace sequence (Iberian Peninsula): Fluvial response to Mediterranean environmental change,Geomorphology 98: 13–33.

Tooth,S., H. Rodnight, T.S. McCarthy, G.A.T. Duller, A.T. Grundling., 2009.Late Quaternary dynamics of a South African floodplain wetland and the implications for assessing recent human impacts,Geomorphology 106:278–291.