شناسایی منابع تأمین کننده گردوغبار غرب خوزستان با استفاده از الگوریتم‌ های بهبود یافته دمای روشنایی گردوغبار

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 6، دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 31، مهر 1398، صفحه 97-110   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v8i3.82765

نویسندگان

نعمت مال امیری¹؛ علیرضا راشکی^{* 1}؛ سیدرضا حسین زاده¹؛ مهناز جهادی طرق²

¹دانشگاه فردوسی مشهد

²پیام نور

چکیده

گردوغبار را می­توان یک پدیده طبیعی در نظر گرفت که در کشور ایران و به‌ویژه در استان خوزستان بروز آن در چند دهه اخیر دارای توالی بیشتری بوده است. بدین منظور در این پژوهش، شناسایی منابع تأمین کننده گردوغبارهای غرب خوزستان هدف ‌گذاری گردید. بر این اساس از تصاویر ماهواره‌ای مودیس سنجده ترا برای استخراج شاخص بهبود یافته دمای روشنایی گردوغبار (BADI) در سه گردوغبار متوالی در زمستان 1396 و بهار 1397 (2018) بهره برده شد. نتایج شاخص بکار رفته روشن ساخت که مناطق مختلفی در داخل و خارج کشور تأمین کننده ذرات گردوغبار در غرب استان خوزستان می‌باشند. بر این اساس در اولین گردوغبار به تاریخ 20/1/2018 مشاهده شد که چشمه اصلی گردوغبار در نواحی خشک و بیابانی غربی استان در محدوده غرب شهرستان شوش و بستر خشک شده تالاب هورالعظیم در استان خوزستان می‌ باشد. در گردوغبار متوالی بعدی (20/2/2018) فرسایش در بستر تالاب هورالعظیم و مناطق بیابانی در شمال سوسنگرد را می‌توان منبع اصلی ذرات گردوغبار قلمداد کرد. همچنین می‌توان مشاهده کرد که نواحی پراکنده در کشور عراق محدوده شهر بصره نیز در این گردوغبار مؤثر می‌باشند. در گردوغبار سوم در تاریخ 23/4/2018 بر اساس شاخص BADI دارای چندین هسته تراکمی می‌باشد و از نواحی بیابانی در کشور عربستان شروع و تا کشور کویت و نواحی جنوب غربی ایران و شرق عراق امتداد می‌یابد. همچنین در این پژوهش در محدوده‌ های فضایی استخراج شده، نقاط برداشت ذرات گردوغبار به صورت دقیق‌تر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ ای Meteosat8 و سنتینل 3 تعیین شد که بارزترین منابع داخلی در منطقه جفیر و تالاب هورالعظیم و نواحی خشک و بیابانی شهرستان شوش در قسمت غربی استان خوزستان می‌باشند. همچنین در مورد منابع خارجی بیابان‌ های کشور عربستان در مناطق غرب ریاض و شرق مدینه (الذکری، الرقایع و البجادیه) و مناطقی بین کربلا و نف در کشور عراق در شکل‌گیری توده گردوغبار نقش مؤثری دارند.

کلیدواژه‌ها

گردوغبار؛ الگوریتم‌ های بهبود یافته دمای روشنایی گردوغبار؛ تصاویر ماهواره‌ای؛ خوزستان

مراجع

باعقیده، محمد؛ احمدی، حمزه؛ 1393. تحلیل مخاطره گردوغبار و روند تغییرات آن در غرب و جنوب غرب غرب ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی امداد و نجات. سال ششم. شماره 2. صص 1-16

خوش‌اخلاق، فرامرز؛ نجفی، محمد سعید. زمانزاده، سیدمحمد. شیرازی، محمدحسن. صمدی، مهدی؛ 1392. بررسی ترکیبات بار گردوغبار در غرب و جنوب غرب ایران. مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 6. صص 36-17

ذوالفقاری، حسن؛ عابدزاده، حیدر؛ 1387. تحلیل منشأ گردوغبارهای بوشهر و خوزستان با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای. فصلنامه جنگل و مرتع. شماره 78. صص 48-51

عزیزی، قاسم؛ میری، مرتضی. نبوی، سید امید؛ 1391) ردیابی پدیده گردوغبار در نیمه غربی ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. سال دوم. شماره هفتم. صص 103-118

عطایی، هوشمند؛ احمدی، فریبرز؛ 1389. گردوغبار به عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی جهان اسلام، مطالعه موردی استان خوزستان. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. دانشگاه پیام نور اصفهان

-مال امیری، نعمت؛ حسین زاده، سید رضا، خسروشاه آبادی، رؤیا؛ 1395. ارزیابی تغییرات مورفولوژیک تالاب‌ها در مناطق نیمه‌خشک با استفاده از سنجش از دور مطالعه موردی: تالاب هورالعظیم. چهارمین همایش ملی ژئومورفولوژی ایران. تهران

مال امیری، نعمت؛ حسین زاده، سید رضا، خسروشاه آبادی، رؤیا؛ 1396. ارزیابی نظریه عدم تغییرات مکانی ریگزارها با استفاده از سنجش از دور. مجله مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. دوره هفتم. شماره 27. صص 35-23

Ackerman S A. 1989. Using the radiative temperature difference at 3.7 and 11 μm to tract dust outbreaks. Remote Sensing of Environment 27(2): 129-133.

Baddock MC, Bullard JE, Bryant RG., 2009. Dust source identification using MODIS: a comparison of techniques applied to the Lake Eyre Basin, Australia. Rem. Sens. Environ. 113, 1511–1528

Blackwelder E. 1931. The lowering of playas by deflation. American Journal of Science,221:140-144

Broomandi P, Dabir B, Bonakdarpour B, Rashidi Y., 2017. Identification of dust storm origin in South –West of Iran. Journal of Environmental Health Science & Engineering. 15, 1-14. Doi: 10.1186/s40201-017-0280-4

De Jong S, Addink E, van Beek L, Duijsings D., 2011. Physical characterization, spectral response and remotely sensed mapping of Mediterranean soil surface crusts. Catena,86,24–35.

Gill T E.1996. Eolian sediments generated by anthropogenic disturbances of playas: human impacts on the geomorphic system and geomorphic impacts on the human system. Geomorphology 17, 207–228

Goudie A S, Middleton N J., 2001. Saharan dust storms: nature and consequences. Earth-Sci. Rev. 56, 179–204

Hahnenberger M, Perry KD., 2015. Chemical comparison of dust and soil from the Sevier Dry Lake, UT, USA. Atmospheric Environment. 113,90-97. Dio: 10.1016/ j.atmosenv. 2015. 04.054

Pay K., 1978. Aeolian Dust and Dust Deposits. Harcourt Brace Jovanovich

Qu JJ, Hao XJ, Kafatos M, Wang L. 2006. Asian dust storm monitoring combining terra and aqua MODIS SRB measurements. Geosci. Remote Sens. Lett. 3, 484–486

Rashki A, Kaskaoutis D G, Goudie AS, Kahn RA., 2013a. Dryness of ephemeral lakes and consequences for dust activity: the case of the Hamoun drainage basin, southeastern Iran. Sci. Total Environ. 463–464, 552–564

Rashki A, Kaskaoutis DG, Rautenbach C J, Eriksson P G, Qiang M, Gupta P., 2012. Dust storms and their horizontal dust loading in the Sistan Region, Iran. Aeol. Res. 5, 51–62

Reynolds RL, Yount J C, Reheis M, Goldstein H, Chavez Jr P, Fulton R, Whitney J, Fuller C, Forester RM., 2007. Dust emission from wet and dry playas in the Mojave Desert, USA. Earth Surf. Process. Landforms 32, 1811- 1827

Rezazadeh M, Irannejad P, Shao Y., 2013. Climatology of the Middle East dust events. Aeol. Res. 10, 103–109

Sweeney MR, McDonald EV, Etyemezian V., 2011. Quantifying dust emissions from desert landforms, eastern Mojave Desert, USA. Geomorphology 135, 21-34. Doi: 10.1016/j.geomorph.2011.07.022

Tollerud H, Fantle M S., 2014. The temporal variability of centimeter-scale surface roughness in a playa dust source: Synthetic aperture radar investigation of playa surface dynamics.

Washington R, Todd MC, Engelstaedter S, Mbainayel S, Mitchell F., 2006. Dust and the low-level circulation over the Bode’le’ Depression, Chad: observations from BoDEx 2005. J. Geophys. Res. 111, D03201. Doi: 10.1029/2005JD006502

Zarasvandi A, Carranza EJM, Moore F, Rastmanesh F. 2011. Spatio-temporal occurrences and mineralogical–geochemical characteristics of airborne dusts in Khuzestan Province (southwestern Iran). Journal of Geochemical Exploration 111. Pp 138–151. Doi: 10.1016/j.gexplo.2011.04.004

Zarasvandi A., 2009. Environmental impacts of dust storms in the Khuzestan province. Environmental Protection Agency (EPA) of Khuzestan province, Internal Report.375p.