واکاوی تاریخی قاعده عدم جواز اشتراط خیار در ایقاعات با رویکرد به آراء انتقادی صاحب عروه

فقه و اصول (Fiqh va uṣūl)

مقاله 5، دوره 52، شماره 2 - شماره پیاپی 121، شهریور 1399، صفحه 99-122   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jfu.v52i2.46913

نویسندگان

سید علی جبار گلباغی ماسوله^{* 1}؛ عباسعلی سلطانی²؛ محمد تقی فخلعی³

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

²دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

³استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مشهور فقیهان شیعه، عدم اشتراط خیار را در ایقاعات، یکی از قواعد عمومی ایقاعات می‌شمارد. چگونگی شکل‌گیری این قاعده، در گذر زمان، سخن از فقیهانی که در این روند، سهیم می‌باشند، بیان دستاویزهای مشهور برای بنای چنین قاعده‌ای و نقدی که صاحب عروه، بر این دستاویزها روا می‌دارد و دلایلی که وی، در انکار قاعده مذکور و رواج دیدگاهی نو، ارائه می‌دهد، عمده مطالبی هستند که مقاله حاضر با نگاهی تاریخی، در قالب پژوهشی فقیه محور، به آن‌ها اهتمام می‌ورزد، تا از این رهگذر، در این بخش از قواعد عمومی ایقاعات، به واقعیاتی از تاریخ فقه شیعه آگاهی بخشد.

کلیدواژه‌ها

خیار؛ خیار شرط؛ اشتراط خیار در ایقاع

مراجع

إبن إدریس حلی، محمد بن منصور، السرائر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.

ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.

إبن براج، عبد العزیز بن براج، المهذّب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406 ق.

إبن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.

اراکی، محمد علی، الخیارات، قم، مؤسسه در راه حق، 1414 ق.

اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.

اصفهانی، محمد حسین، حاشیة المکاسب، قم، ذوی القربی، 1431 ق.

انصاری، مرتضی بن محمد أمین، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ق.

ایروانی، علی، حاشیة المکاسب، قم، ذوی القربی، 1431 ق.

بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.

حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1409 ق.

خمینی، روح اللّه، البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.

خوئی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، انتشارات داوری، 1377.

خوئی، محمد تقی، الشروط، بیروت، دار المورخ العربی، 1414 ق.

روحانی، صادق، فقه الصادق، قم، دار الکتاب، 1412 ق.

روحانی، صادق ، منهاج الفقاهة، قم، انوار الهدی، 1429 ق.

سبحانی، جعفر، المختار فی أحکام الخیار، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1414 ق.

سبزواری، عبد الأعلی، مهذّب الأحکام، قم، المنار، 1413 ق.

سبزواری، محمد باقر بن محمد مؤمن، کفایة الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423 ق.

شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.

شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام، قم، مؤسسه معارف اسلامی، 1413 ق.

شهیدی تبریزی، فتاح، هدایة الطالب، قم، سماء قلم، 1430 ق.

صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، حاشیة المکاسب، قم، طلیعه نور، 1429 ق.

طباطبائی حائری، محمد، المناهل، قم، آل البیت (ع)، بی‌تا.

طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، تهران، المکتبة المرتضویة، 1387 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، النهایة، دار الکتاب العربی، بیروت، 1400 ق.

طوسی، محمد بن حسن ، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.

عاملی، جواد بن محمد، مفتاح الکرامة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.

عراقی، علی بن محمد، حاشیة المکاسب، قم، انتشارات غفور، 1421 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، تحریر الأحکام، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1420 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1414 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف ، قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.

فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1415 ق.

کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، أنوار الفقاهة‌ـ البیع، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، 1422 ق.

کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، قم، مؤسسه آل البیت (ع)، 1414 ق.

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.

لاری، عبدالحسین، التعلیقة علی المکاسب، قم، مؤسسه معارف اسلامی، 1418 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404 ق.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی ، ملاذ الأخیار، قم، کتابخانه مرعشی، 1406 ق.

مجلسی، محمد تقی بن مقصود علی، روضة المتقین، قم، مؤسسه کوشانپور، 1406 ق.

محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الإسلام، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.

مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.

نائینی، محمد حسین، منیة الطالب، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.