منتخبات شاهنامه از فردوسی تا فروغی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 48، شماره 1 - شماره پیاپی 188، اردیبهشت 1394، صفحه 165-182   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v48i1.48727

نویسندگان

محمد جعفر یاحقی؛ زهرا روح الامینی^*

فردوسی مشهد

چکیده

شاهنامة‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ فردوسی از همان آغا‍‍ز طیّ ادوار مختلف مورد استقبال و توجّه بی نظیر‌ گروه های گوناگون قرار گرفته، به گونه ای که در طول تاریخ ادبیّات ایران از هیچ اثری به اندازة شاهنامه ، گزیده نویسی و برای آن نظیره‌گویی نشده است. این گزیده ها را می‌توان در نسخه‌های مستقل و با عنوان «برگزیده» ، «خلاصه» و «منتخبات» شاهنامة فردوسی و یا در قالب جُنگ‌ها و سفینه‌ها، ابیات منقول در آثار منظوم و منثور آمیخته به نظم مورد بررسی قرار داد. در این مقاله، ضمن احصا و دسته بندی گزیده های شاهنامه، سیر تطّور تاریخی گزیده-نویسی و منتخبات ابیات شاهنامه مورد توجّه قرار گرفته و معلوم شده است که تا عصر اخیر بخش عمده ای از منتخبات شاهنامه، در خارج از مرزهای ایران فراهم آمده و غالباً گلچین ابیات شاهنامه در ایران، در برخی جنگ ها و آثار منظوم و منثور در دوره های مختلف تاریخی آمده است. رواج گزیده‌نویسی در عصر حاضر، حاصل خدمات ارزندة فروغی در زمینة شاهنامه پژوهی و تعیین سال 1313 به عنوان سال هزارة فردوسی است. این امر فعالیّت های گسترده ای را در بزرگداشت فردوسی و معرّفی شاهنامه در سطح جهان به دنبال داشت و انتشار چندین شاهنامة کامل و تهیة منتخباتی را در ایران سبب گردید.

کلیدواژه‌ها

شاهنامة فردوسی؛ گزیده نویسی؛ منتخبات؛ فروغی

مراجع

آیدنلو، سجّاد. (1383). «فزون ز جاه ملوک است جاه فردوسی». سخن آشنا (یادنامة استاد فروزانفر). شیراز: داستان سرا. 225-243.

آیدنلو، سجّاد. . (1386). نارسیده ترنج. چاپ اوّل. اصفهان: نقش مانا.

ارّجانی شوشتری. (1004). شاهنامة منثور. تهران: کتابخانة ملّی ایران.

افشار، ایرج. (1383). کتاب شناسی فردوسی. چاپ سوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

افشار، ایرج. (2535). شاهنامه از خطّی تا چاپی. تهران: نقش جهان.

امیدسالار، محمود. (1381). جستارهای شاهنامه شناسی و مباحث دیگر ادبی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.

تقی الدین محمد اوحدی دقاقی بلیانی. (1388). تذکرة عرفات العاشقین و عرصات العارفین. 7 جلد. مقدمه، تصحیح و تحقیق سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.

توکّل بیک. (1378). تاریخ دلگشا. تصحیح احیا محمّد آقازاده. چاپ اوّل. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

توکّل بیک. . (1384). تاریخ دلگشای شمشیرخانی. تصحیح طاهره پروین اکرم. اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.

جمناداس بگوانداس. (1914 ـ 1912). منتخب شاهنامه. تهران: کتابخانة ملّی ایران.

خالقی مطلق، جلال. (1386). «اهمیّت و خطر مآخذ جنبی در تصحیح شاهنامه». سخن های دیرینه (مجموعه‌ مقالات دربارة فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. چاپ دوم. تهران: نشر افکار. 285-312.

خالقی مطلق، جلال. (1372). «اختیارات شاهنامه». هستی. سال اوّل. شمارة سوم. پاییز. 102-118.

دبیرسیاقی، سیّد محمّد. (1387). «منتخبات شهنامة فردوسی». پاژ. سال اوّل. شماره 4. 213-218.

ریاحی، محمّدامین. (1382). سرچشمه‌های فردوسی شناسی. چاپ سوم. تهران: مؤسسّة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

شهبازی، علیرضا. (1387). «جشن هزارة فردوسی». ترجمة سلمان ساکت. پاژ. سال اوّل. شماره 4. زمستان.

صفا، ذبیح الله. (1333). حماسه سرایی در ایران. تهران: پیروز.

عابدی، حسن. (1370). «شاهنامه و هند». فردوسی و شاهنامه. مجموعة سی و شش گفتار. به کوشش علی دهباشی. تهران: مدّبر. 337-346.

علی بن احمد. (1379). اختیارات شاهنامه. تصحیح مصطفی جیحونی و محمّد فشارکی. چاپ اوّل. مشهد: مرکز خراسان شناسی.

عوفی، محمّد. (1335). لباب الالباب. به کوشش سعید نفیسی. تهران: ابن سینا.

فردوسی، ابوالقاسم. (1382). شاهنامه. ترجمة عربی فتح بن علی محمد بنداری. تصحیح محمّد عبدالوهّاب عزام. ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

فروغی، محمّدعلی. (1362). خلاصة شاهنامه. چاپ دوم. تهران: سعدی.

فروغی، محمّدعلی ؛ یغمایی، حبیب. (1354). منتخب شاهنامة فردوسی برای دبیرستان ها. تهران: شرکت آبو.

قاسمی، شریف حسین. (1995م.). فهرست نسخ خطّی و چاپی. شاهنامة فردوسی در هند. بمبئی: خانة فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.

کلانتری، حسن. (1380) . بررسی اشعار شاهنامة فردوسی در آثار منثور تا قرن هشتم. پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشکدة علوم انسانی تربیت معلّم تهران.

محجوب، محمّد جعفر. (1387). آفرین فردوسی. چاپ سوم. تهران: مروارید.

منتخب شاهنامه و اشعار منوچهری. نویسندۀ ناشناس. مشهد: کتابخانة آستان قدس رضوی. شماره 496.

مینوی، مجتبی. (1354). فردوسی و شعر او. چاپ دوم. تهران: کتابفروشی دهخدا.

مینوی، مجتبی..(1350). «محمّدعلی فروغی». مجلّة راهنمای کتاب. جلد 14. 674-685.

وقار، میرزا احمد. (1281). تاریخ سلاطین عجم. تهران: کتابخانة ملّی ایران.

یاحقّی، محمّدجعفر. (1388). «فروغی و فردوسی». از پاژ تا دروازة رزان. چاپ اوّل. تهران: سخن. 199-218.

یاحقّی، محمّدجعفر. (1387). «مویی به ریسمان؛ تصحیح چند بیت از شاهنامه». فصلنامة پاژ. سال اوّل. شمارة 4. 59-70.

یاحقّی، محمّدجعفر. (1390). «شاهنامة بنداری». فردوسی و شاهنامه سرایی. فرهنگستان زبان و ادب فارسی. نوشتة جلال خالقی مطلق و دیگران. زیر نظر اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. صص937-944.