اثر مقادیر مختلف نیتروژن بر اجزای عملکرد، عملکرد و بهره‌وری نیتروژن دو رقم عدس دیم

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 12، دوره 10، شماره 1، خرداد 1398، صفحه 155-170   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v10i1.59699

نویسندگان

محمد بنایان¹؛ فاطمه یعقوبی^{* 1}؛ زهرا رشیدی¹؛ سیاوش برده جی^{2، 1}

¹گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشکده مهندسی کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای آن و همچنین مطالعه کارآیی جذب، مصرف و بهره‌وری نیتروژن دو رقم عدس دیم، آزمایشی به‌صورت کرت­های خردشده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 95-1394 اجرا گردید. فاکتور اصلی این آزمایش سطوح مختلف کود نیتروژن از منبع اوره (0، 40 و 80‌کیلوگرم در هکتار) و فاکتور فرعی شامل دو رقم عدس دیم (بیرجند و رباط) بود. نتایج نشان داد که بیشترین تعداد دانه در غلاف و وزن۱۰۰‌دانه به‌ترتیب در شرایط عدم کاربرد کود نیتروژن و رقم بیرجند و تیمار ۴۰‌کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم رباط حاصل شد. تیمار 40‌کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم بیرجند حداکثر تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه (۲۳/۳۳۸‌کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (۶۸/۳۲۹۱‌کیلوگرم در هکتار)، میزان نیتروژن زیست‌توده و کارآیی جذب نیتروژن را به خود اختصاص داد. بالاترین بهره‌وری نیتروژن بر اساس عملکرد دانه (۳۹/3‌کیلوگرم دانه برکیلوگرم نیتروژن خاک) و زیست­توده (۴۸/۳۳‌کیلوگرم ماده خشک بر‌کیلوگرم خاک) در شرایط عدم استفاده از کود نیتروژن و رقم بیرجند به‌دست آمد که اختلاف معنی­داری با تیمار 40‌کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار و رقم بیرجند نداشت. با توجه به نتایج حاصله به‌‌منظور صرفه‌جویی در میزان مصرف کود و جلوگیری از تبعات منفی ناشی از زیادی مصرف آن، مصرف ۴۰‌کیلوگرم کود اوره در هکتار و استفاده از رقم بیرجند با رعایت تاریخ کاشت بهینه (با توجه به دیررس‌بودن آن) برای کشت عدس به‌صورت دیم در منطقه مورد مطالعه، مطلوب به‌نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها

رقم بیرجند؛ رقم رباط؛ کارآیی جذب نیتروژن؛ کارآیی مصرف نیتروژن

مراجع

1. Ameri, A., Nassiri, M., and Rezvani, P. 2008. Effects of different nitrogen levels and plant density on flower, essential oils and extract production and nitrogen use efficiency of Marigold (Calendula officinalis). Iranian Journal of Field Crops Research 5: 315-325. (In Persian with English Summary).
2. Asadi, G.A., Moemen, A., Nurzadeh Namaghi, M., Khorramdel, S. 2013. Effects of organic and chemical fertilizer rates on nitrogen efficiency indices of isabgol (Plantago ovata). Journal of Agroecology 5(4): 373-382. (In Persian with English Summary).
3. Azad, A.S., and Gill, A.A. 1989. Effect of the application of phosphorus fertilizer on grain yield of lentil. Lens Newsletter 16(1): 28-30.
4. Bagheri, A., Goldani, M., and Hasanzadeh, M. 1997. Agronomy and Breeding of Lentil. Jahad Daneshgahi Mashhad Press. (In Persian).
5. Bagheri, A.R., and Parsa, M. 2009. Pulses. Jahad Daneshgahi Mashhad Press. (In Persian).
6. Bingham, I.J., Karley, A.J., White, P.J., Thomas, W.T.B., and Russell, J.R. 2012. Analysis of improvements in nitrogen use efficiency associated with 75 years of spring barley breeding. European Journal of Agronomy 42: 49-58.
7. Coque, M., and Gallais, A. 2007. Genetic variation among European maize varieties for nitrogen use efficiency under low and high nitrogen fertilization. Maydica 52: 383-
8. Draycoot, A.P., and Christenson, D.R. 2003. Nutrients for Sugar Beet Production: Soil-Plant R CABI Publishing, Wallingford.
9. Feiziasl, V., Fotovat, A., Astraei, A.R., Lakziyan, A., amd Mosavi, S.B. 2014. Effect of optimized nitrogen application in reducing drought stress effect on grain yield of some rainfall bread wheat genotypes. Seed and Plant Production Journal 30 (2): 169-198. (In Persian with English Summary).
10. Ghahghaei, F., Galavi, M., Ramroodi, M., and Bagheri, A. 2010. The comparison of yield and yield components of lentl genotypes at low irrigation in Sistan region. Iranian Journal of Field Crops Research 8(3): 431-437. (In Persian with English Summary).
11. Hashemidezfooli, A., Koochaki, A., and Banayanavval, M. 1998. Crop Plant I Jahad Daneshgahi Mashhad Press. (In Persian).
12. Hatami, H., Inehband, A., Azizi, M., and Dadkhah, A. 2009. Effect of N fertilizer on growth and yield of soybean at North Khorasan. Electronic Journal of Crop Productivity (EJCP) 2(2): 25-42. (In Persian with English Summary).
13. Hosseini, F.S., Nezami, A., Parsa, M., and Hajmohammadnia Ghalibaf, K. 2011. Effect of supplementary irrigation on yield and yield components of lentil (Lens culinaris) cultivars in Mashhad climate. Journal of Water and Soil 25(3): 625-633. (In Persian with English Summary).
14. Jafariani, M., Beheshti, A.R., and Taheri, G. 2010. Evaluation of nitrogen efficiency on grain sorghum (Sorghum bicolor Moench) genotypes. Journal of Agroecology 2(3): 502-511. (In Persian with English Summary).
15. Joudi, F., Tobeh, A., Ebadi, A., Mostafaee, H., and Jamaati-e-Somarin, Sh. 2011. Nitrogen effects on yield, yield components, agronomical and recovery nitrogen use efficiency in lentil genotypes. Electronic Journal of Crop Productivity (EJCP) 4(4): 39-50. (In Persian with English Summary).
16. Kashafi, S.M.H., Majnoun Hosseini, N., and Zeinali Khaneghah, H. 2011. Effect of plant density and starter nitrogen fertilizer on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum cv. Kourosh) at Karaj conditions. Pulses Research 1(2): 11-20. (In Persian with English Summary).
17. Koocheki, A., Nasiri Mahallati, M., Moradi, R., and Alizade, Y. 2015. Evaluation of yield and nitrogen use efficiency of maize and cotton intercropping under different nitrogen levels. Iranian Journal of Field Crops Research 13(1): 1-13. (In Persian with English Summary).
18. Kumar, P., Agrawal, J.P., and Chandra, S. 1993. Effect of inoculation, nitrogen and phosphorus on growth and yield of lentil. Lens-Newsletter (ICARDA). Lentil Experimental News Service 20: 57-59.
19. Manova, N.T.F., and Manara, W. 1988. Simple correlation and multiple regression studies in lentil. Legume Research 11(2): 34-36.
20. Miguele, Z., Frade, M.M., and Valenciano, J.B. 2005. Effect of sowing density on the yield and yield components of spring-sowing irrigated chickpea (Cicer arietinum ) growing in Spain. New Zeeland Journal of Crop and Horticulture Science 33: 367-371.
21. Ministry of Agriculture Jihad (MAJ). 2015. Statistical Yearbook of Agriculture, Volume I: Field Crops 2012- Available at Web site http://www.maj.ir/Portal/Home/Default.aspx?. (verified 4 January 2015).
22. Mohammadzadeh, A., Majnun Hoseini, N., Moghaddam, H., and Akbari, M. 2012. Effect of different of drought stress and yield components of two genotype of common bean. Iranian Journal of Crop Science 43(1): 29-38. (In Persian with English Summary).
23. Mohseni Mohammadjanloo, A., Tobeh, A., Gholipouri, A., and Mostafai, H. 2012. The effects of potassium application on uptake and allocation of nitrogen and seed protein on two lentil (Lens culinaris) cultivars in rain-fed condition. Iranian Journal of Pulses Research 2(1): 31-40. (In Persian with English Summary).
24. Monteith, L. 1977. Climate and the efficiency of crop production in Britain. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B 281: 277- 294.
25. Moll, R.H., Kamprath, E.J., and Jackson, W.A. 1982. Analysis and interpretation of factors which contribute to efficiency of nitrogen utilization. Agronomy Journal 74: 562-
26. Murari, K., Pandey, S.L., and Kumar, V. 1988. Simple correlation and multiple regression studies in lentil. Legume Research 11: 101-102.
27. Nakhzari Moghadam, A., and Ramroudi, M. 2003. Effects of planting date and nitrogen rate on yield and yield components of lentil (Lens culinaris). Journal of Agriculture Science and Natural Resources 9(4): 33-42. (In Persian with English Summary).
28. Noshad, H., Abdollahian Noghabi, M., and Babaee, B. 2012. Effect of nitrigen and phosphorous application on the efficiency of nitrogen uptake and consumption in sugar beet (Beta vulgaris). Iranian Journal of Field Crop Science 43(3): 529-539. (In Persian with English Summary).
29. Noulas, C.T., Stamp, P.T., Soldati, A., and Liedgens, M. 2004. Nitrogen use efficiency of spring wheat genotypes under field and lysimeter conditions. Agronomy and Crop Science 190: 111-198.
30. Pathak, R.R., Ahmad, A., Lochab, S., and Raghuram, N. 2008. Molecular physiology of plant nitrogen use efficiency and biotechnological options for its enhancement. Current Science 94: 1394-1403.
31. Rochester, I.J., Peoples, M.B., and Constable, G.A. 2001. Estimation of the N fertilizer requirement of cotton grown after legume crops. Field Crops Research 70: 43-53.
32. Rostami, M. Evaluation of Use Efficiency and Nitrogen Dynamics in Corn C PhD Dissertation, Faculty of Agricultural, Ferdowsi University of Mashhad, Iran. (In Persian with English Summary).
33. Sabaghpour, S.H., Seyyedi, F., Mahmoudi, A.A., Safi Khani, M., Pezeshkpour, P., Rostami, B., Kamel, M., Farayadi, Y., Alahyari, N., Mehdipour Siabidi, M., Kanouni, H., Mahmoudi, F., Pouralibaba, H., Karami, I., and Jahangiri, A. 2013. Kimiya, a new high yielding lentil cultivar for moderate cold and semi warm climate of Iran. Seed and Plant Improvment Journal 29-1(2): 397-399. (In Persian with English Summary).
34. Saeidipour, S. 2010. The effect of nitrogen split on assimilation and partitioning dry matter and nitrogen in chickpea under Ahvaz conditions. Plant Production Science (Journal of Agricultural Research) 2(3): 13-23. (in Persian with English abstract)
35. Sinebo, W., Gretzmacher, R., and Edelbauer, A. 2002. Environment of selection for grain yield in low fertilizer input barley. Field Crops Research 74: 151-162.
36. Sowers, K.E., Pan, W.L., Miller, B.C., and Smith, J.L. 1994. Nitrogen use efficiency of split nitrogen applications in soft white winter wheat. Agronomy Jouarnal 86: 942-948.
37. Timsina, J., Singh, U., Badaruddin, M., Meisner C., and Amin, M.R. 2001. Cultivar, nitrogen, and water effects on productivity, and nitrogen-use efficiency and balance for rice-wheat sequences of Bangladesh. Field Crops Research 72: 43-161.
38. Tiwari, R.J., and Vyas, M.D. 1994. Effect of soil moisture content on the field emergence and yield of lentil. Lens Newsletter 21(1): 20-21.
39. Togay, Y., Togay, N., Dogan, Y., and Ciftici, V. 2005. Effects of nitrogen levels and forms on the yield and yield components of lentil (Lens culinaris). Asian Journal of Plant Science 4: 64-66.
40. Tousi, P., Pirzad, A., Atabaki, A. 2014. Effect of nitrogen levels on NUE and oil content in two cultivars of rapeseed. Research in Crop Ecosystems 1(2): 63-72. (In Persian with English Summary).
41. Uribelarrea, M., Moose, S.P., and Below, F.E. 2007. Divergent selection for grain protein affects nitrogen use in maize hybrids. Field Crops Research 100: 82-
42. Younis, N., Hanif, M., Sadiq, S., Abbas, G., Javad, A.M., and Ahsanul, H.M. 2008. Estimates of genetic parameters and path analysis in lentil (Lense culinaris Medik). Pakistan Journal of Agricultural Science 45: 44-48.
43. Zhang, D., Li, W., Xin, C., Tang, W., Eneji, A.E., and Dong, H. 2012. Lint yield and nitrogen use efficiency of field-grown cotton vary with soil salinity and nitrogen application rate. Field Crops Research 138: 63-70.