بررسی مفهوم «درویش راستین» در متون فارسی میانۀ زردشتی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 48، شماره 3 - شماره پیاپی 190، آبان 1394، صفحه 141-158   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v48i3.53279

نویسندگان

فرزانه گشتاسب^* ؛ نادیا حاجی پور؛ لعیا حسین زاده بهتاش

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در متون فارسی میانه، واژه‌های «درویشی»، «شکوه» و «نیاز» بر فقر و تنگدستی دلالت می‌کند؛ از این میان «درویش» دارای دو مفهوم متفاوت است. در متون فارسی میانه به تفصیل به مفهوم درویشی پرداخته و تصویری روشن از آن ارائه شده است. بر اساس این متون، درویش از یک سو بر فرد تنگدست دلالت می‌کند که از وضعیت خود ناخرسند است و از سوی دیگر به فرد وارسته‌ای دلالت دارد که به دلیل خرسندی، تن و روانش در آرامش به سر می‌برد؛ این فرد در نوشته‌های فارسی میانه «درویش راستین» نام دارد. در این پژوهش تلاش بر آن است که مفهوم خاص درویش، یعنی درویش راستین، در متون فارسی میانه بررسی و به این سؤالات پاسخ داده شود: درویش راستین به چه کسی گفته می‌شود، تفاوت درویش راستین و فقیر در چیست و آیا راه و رسم درویشی راستین را در این نوشته‌ها می‌توان یافت؟

کلیدواژه‌ها

درویش؛ فقر؛ فارسی میانه؛ زردشتیان

مراجع

افشاری، مهران. (1391). «درویش، در ایران». دانشنامۀ جهان اسلام. جلد 17. صص 583-585.

بهار، مهرداد. (1369). بندهش. فرنبغ‌دادگی. تهران: توس.

جم، پدرام. (1393). «آزاد (āzād) و آزادان (āzādān)؛ منشأ و تحول آن از ایرانی باستان به ایرانی میانة غربی». تاریخ ایران. ش 5/ 72. صص 17-54.

دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامة دهخدا. تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. (چاپ اول از دورة جدید).

شروو، پ. اُ.؛ بریان، پیر؛ شکی، منصور. (1381). «طبقات اجتماعی در ایران باستان». ترجمۀ منیژه اذکایی. نامۀ پارسی. س 7. ش 3. صص 17-42.

غیاث‌الدین رامپوری، محمد بن جلال‌الدین. (1349). غیاث اللغات. بمبئی.

گشتاسب،‌ فرزانه؛ حاجی‌پور، نادیا. (1393). اندرز اوشنر دانا. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مکنزی، دیوید نیل. (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مزداپور، کتایون. (1378). «سرآغاز اخلاق درویشان در ایران». یاد یار مهربان (یادنامۀ دکتر بهرام فره‌وشی). به کوشش هما گرامی (فره‌وشی). تهران: فروهر. صص 234-255.

موسی‌پور، ابراهیم. (1391). «درویش، کلیات». دانشنامۀ جهان اسلام. جلد 17. صص 580-583.

میرفخرایی، مهشید. (1367). روایت پهلوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

___________. (1393). بررسی دینکرد ششم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

Asmussen, J. P. (1987). "Āz", Encyclopædia Iranica, Vol. III, pp. 168-169.

Barr, K. 1953. "Avestan drǝgu-, driγu-", Studia Orientalia Ioanni Pedersen septuagenario…dicata. pp. 21-40.

Lommel, H. (1968). "Awestisch Drigu, Vāstra ud Verwandtes”, Pratidānam. Indian, Iranian and Indo-European Studies Presented to F. B. J. Kuiper, in J. C. Heesterman, G. H. Schokker, and V. I. Subramoniam, eds, pp. 127-33.

Madan, D. M. (1911). The Complete Text of the Pahlavi Dinkard. 2 vol. Bombay.

Shaked, S. (1979). The Wisdom of the Sasanian Sages, (Dēnkart VI). (Persian Heritage Series, 34). Boulder. Colarado.

Shaki, M. (1990). "The Fillet of Nobility", Bulletin of the Asia Institute (Aspects of Iranian Culture: In Honor of Richard Nelson Frye), New Series, Vol. 4. pp. 277-279.

Shaki, M. (1992). "Class System, iii. In the Parthian and Sasanian Periods”, Encyclopædia Iranica, Vol. 5. pp. 652-658.

Shaki, M. (1994). "Darvīš, In the pre-Islamic period", Encyclopædia Iranica, Vol. VII, pp. 72-73.

Sundermann, W. (2003). “The Zoroastrian and the Manichaean demon Āz”, Paitimāna, Essays in Iranian, Indo-European, and Indian Studies in Honor of Hanns-peter Schmidt, Edited by Siamak Adhami. pp. 328-338.