چارچوب سواد اطلاعاتی 2016 در ارزیابی سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی (مطالعه موردی دانشگاه شهید چمران اهواز)

پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی

مقاله 8، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1399، صفحه 185-204   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/riis.v0i0.81781

نویسندگان

شهناز خادمی زاده^* ؛ عبدالحسین فرج پهلو؛ معصومه بادنوروز

دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چکیده
مقدمه: با ظهور قرن بیست و یکم، مراکز آموزشی در حال گذر از فرایند آموزشی به فرایند یاددهی-یادگیری هستند که در این فرایند، هر شهروندی باید در هر شرایطی به طور آزادانه در معرض یادگیری، آموزش و پرورش خود قرار گیرد.  لذا توجه به آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی از عناصر کلیدی در پیشبرد یادگیری مادام العمر و نظام آموزشی نوین محسوب می‌شود. هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی نسبت به عوامل اثرگذار بر وضعیت سواد اطلاعاتی در دانشگاه شهید چمران اهواز است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی انجام می شود. جامعه پژوهش شامل تمام دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران اهواز است، که تا نیمسال دوم سال 98-1397 حداقل دو نیمسال از تحصیل خود گذرانده‌اند. به دلیل بزرگ بودن جامعه پژوهش، نمونه‌گیری انجام شد. بر اساس جدول تعیین حجم نمونه کرجسی- مورگان نمونه گیری انجام‌شد و اندازه نمونه، 380 نفر در نظر گرفته شد. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته سواد اطلاعاتی است که، روایی آن را اساتید گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز تأیید کرده و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ، معادل 82% برآورده شد که نمره مطلوبی برای سنجش پایایی است.
یافته‌ها: بر اساس داده های بدست آمده، از نظر جامعه پژوهش حاضر ویژگی‌های زمینه‌ای و آموخته های پیشین در سطوح زیاد و متوسط، اعضای هیأت علمی در سطح متوسط و امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات و کتابخانه‌های دانشگاه در سطوح متوسط و کم بر وضعیت سواد اطلاعاتی پاسخگویان تأثیرگذار بوده است. این چهار عامل بر اساس میانگین رتبه‌ای که کسب کرده‌اند به ترتیب، شامل ویژگی‌های زمینه‌ای، سپس اعضای هیأت علمی، پس از آن امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه و در انتها کتابخانه‌های دانشگاهی بر وضعیت سواد اطلاعاتی جامعه تحت مطالعه مؤثر بوده‌اند.
بحث و نتیجه‌گیری: با در نظر داشتن این‌که آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی و توجه به روش‌های فناورانه، اولین اولویت کتابخانه‌های دانشگاهی توسط انجمن کتابخانه‌های دانشکده‌ای و پژوهشی در سال 2018 تعیین گردید، و همچنین با دقت در چارچوب 2016 سواد اطلاعاتی در توجه به نقش دانشجو به‌عنوان یادگیرنده و کتابدار به‌عنوان واسطه یادگیری مهارت‌های لازم، کتابخانه‌های دانشگاهی باید خدمات خود را به گونه‌ای ارائه دهندکه دانشجویان به‌طور مستقل از اساتید و کتابداران مهارت‌های سواد اطلاعاتی خود را ارتقاء دهند و نیازهای اطلاعاتی خود را مرتفع سازند . پیشنهاد می شود بر اساس مواارد مطرح شده در  چارچوب 2016، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به سمت استفاده بیشتر از فضای مجازی مانند وب 2 و استفاده از امکاناتی چون وب‌سایت‌های کتابخانه‌ای و میز مرجع مجازی و گفتگوی پیوسته سوق داده می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

سواد اطلاعاتی؛ کتابخانه‌های دانشگاهی؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ چارچوب سواد 2016؛ دانشگاه شهید چمران اهواز

مراجع

احمدی، مهناز؛ شریف، عاطفه؛ و نوکاریزی، محسن (1395). چارچوب سواد اطلاعاتی 2016 در وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاه‌های برتر ایران و جهان و رویکرد دانشجویان به مصداق‌های آن. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 51‌(4)، 111-93.DOI: https://doi.org/ 10.22059/jlib.2017.61312

احمدی، مهناز؛ شریف، عاطفه؛ و نوکاریزی، محسن (1395). از استاندارهای سواد اطلاعاتی تا چارچوب سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی 2016. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 6(2)، 119-97 DOI: https://doi.org/10.22067/riis.v6i2.56228

پریرخ، مهری؛ ارسطو‌پور، شعله؛ و نادری، رامین (1390). اثربخشی کارگاه‌های آموزشی سواد اطلاعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی: پژوهشی با رویکرد زمینه‌گرا. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1(2)، 201-224. DOI: https://doi.org/10.22067/riis.v1i2.8663

حبیبی، حمدالله و خدایاری شوطی، سعید (1394). ارتباط سواد اطلاعاتی و دسترسی به امکانات با نگرش به یادگیری الکترونیکی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. آموزش در علوم پزشکی، 15(1)، 8-1. بازیابی شده در 1 شهریور 1398 از http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3558-fa.html

زاهدی نوقابی، مهدی؛ فتاحی، رحمت‌الله؛ صالحی فدردی، جواد؛ و توکاریزی، محسن (1396). بررسی سبک یادگیری، سواد اطلاعاتی و سواد رایانه‌ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و واکاوی رابطه میان آن‌ها. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 7(2)، 231-205. DOI: https://doi.org/10.22067/riis.v7i2.63317

نصیری‌پور، نسرین؛ نوکاریزی، محسن و تجعفری، معصومه (1395). مهارت‌های سواد اطلاعاتی و عوامل مرتبط با آن در میان کتابداران دانشگاه‌های علوم پزشکی مشهد و فردوسی مشهد. دوماهنامه مدیریت اطلاعات سلامت، 13(2)، 101-96. بازیابی شده در ۳۱ فروردین 1399 از http://him.mui.ac.ir/index.php/him/article/view/2552/3519

یاری، شیوا (1388). بررسی عوامل اثرگذار بر وضعیت سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های بیرجند و فردوسی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بیرجند، بیرجند.

American Library Association. (2000). Information literacy competency standards for higher education. Chicago: ACRL. Available at: http://www.nclis.gov/libinter/infolitconf&meet/candy-paper.html

Association of College and Research Libraries (2016). Framework for Information Literacy for Higher Education, Final Version. Unpublished Manuscript. Reterived in January 11, 2016. Available at: http://www.ala.org/acrl/standards/ilframework.

Candy, P. C. (2002). "Information Literacy and Lifelong Learning," White Paper prepared for UNESCO, the U.S. National Commission on Libraries and Information Science, and the National Forum on Information Literacy, for use at the Information Literacy Meeting of Experts, Prague, and The Czech Republic.

Henkel, M. (2015). Educators of the information society: Information literacy instruction in public and academic libraries of Canada. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 52(1), 1-10. DOI: https://doi.org/10.1002/pra2.2015.145052010036

Kipnis, D.G., & Frisby, A. J. (2006). Information Literacy and library attitudes of occupational therapy students. Medical Reference Services Quarterly, 25(4). Retrieved September 15, 2008, Available at: http:/mrsq.haworthpress.com. DOI: 10.1300/J115v25n04_02

Repanovici, A., & Koukourakis, M. (2017). Assessment of information literacy courses for PhD students. Qualitative and Quantitative Methods in Libraries, 1(3), 221-237. DOI: https://doi.org/10.4018/IJHCITP.2017040106

Trembacha, S., & Dengb, L. (2018). Understanding millennial learning in academic libraries: Learning styles, emerging technologies, and the efficacy of information literacy instruction. College and undergraduate libraries. DOI:https://doi.org/10.1080/10691316.2018.1484835.

Whitmire, E. (2001). Factors influencing undergraduates self-reported satisfaction with their information literacy skills. Portal: Libraries and the Academy, 1(4), 409-420. Available at:http://muse.jhu.edu/login?uri=/journals/portal-libraries-and-the-academy/v001/1.4whitmire html. DOI: https://doi.org/10.1016/S0099-1333(01)00223-3

Yang, S., & Chou, M. (2014). Promoting and teaching information literacy on the internet: surveying the web sites of 264 academic libraries in North America. Journal of Web Librarianship, 8(3), 88-104. DOI: https://doi.org/10.1016/j.acalib.2019.03.008