توسعه نواحی سکونتگاهی منطقه نورآباد به سمت مناطق سیل‌خیز و افزایش مخاطرات سیلاب در حال و آینده (موردمطالعه: محدوده شهری نورآباد، استان لرستان)

جغرافیا و مخاطرات محیطی

مقاله 12، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 34، شهریور 1399، صفحه 225-241   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/geo.v9i2.87671

نویسندگان

محمد رستمی فتح آبادی¹؛ ابراهیم مقیمی^{* 2}؛ منصور جعفربیگلو³

¹دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

²استاد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سیلاب‌ها به عنوان یکی از مخاطرات محیطی محسوب می‌شوند که می‌توانند با خسارات زیادی همراه باشند. یکی از عوامل وقوع سیلاب‌ها تغییرات کاربری اراضی و روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت حریم رودخانه‌ها و نواحی مستعد وقوع سیلاب است. یکی از مناطقی که طی سال‌های اخیر با مخاطره سیلاب مواجه شده، شهر نورآباد واقع در استان لرستان است. بر این اساس در این پژوهش مناطق مستعد وقوع سیلاب و همچنین روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت مناطق سیل‌خیز در این شهر مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا به منظور شناسایی مناطق مستعد وقوع سیلاب از مدل تلفیقی WLC و AHP استفاده شد. سپس به منظور ارزیابی روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت مناطق مستعد وقوع سیلاب، نقشه‌های کاربری اراضی محدوده شهری نورآباد مربوط به سال‌های ۱۹۹۰، ‌۲۰۰۰، ‌۲۰۱۰ و ۲۰۱۹ تهیه و درنهایت با استفاده از مدل LCM، به آنالیز تغییرات و روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت مناطق سیل‌خیز پرداخته شد. نتایج تحقیق مشخص نمود در طی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹، سکونتگاه‌های زیادی در مناطق مجاور رودخانه بادآورد و گچینه که در معرض وقوع سیلاب هستند، استقرار یافته‌اند. در این تحقیق به منظور ارزیابی روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت مناطق مستعد وقوع سیلاب،‌ روند توسعه نواحی سکونتگاهی به سمت کلاس پتانسیل خیلی زیاد در وقوع سیلاب در نظر گرفته شده است. نتایج ارزیابی‌ها بیانگر این است که در سال ۱۹۹۰، ۴۲/۲ کیلومترمربع از نواحی سکونتگاهی در معرض وقوع سیلاب قرار داشته است که این میزان در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۱۰ و ۲۰۱۹ به ترتیب به ۳۳/۳،‌ ۶۷/۴ و ۲۸/۵ کیلومترمربع افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

سیلاب؛ تغییرات کاربری اراضی؛ نورآباد

سایر فایل های مرتبط با مقاله

12-Rostami-Final.pdf

مراجع

امانپور، سعید؛ بهمنی، حجت؛ کاملی فر، محمدجواد؛ ۱۳۹۴. تحلیلی بر تغییرات کاربری اراضی در کلان‌شهرها با استفاده از آنالیز تصاویر ماهواره‌ای در ENVI (مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز). مجله سپهر، دوره بیست و ششم، شماره ۱۰۲، صص ۱۵۰-۱۳۹.

آبروش، زهره؛ 1395. پهنه بندی خطر سیل در منطقه پردیسان قم با رویکرد مکان گزینی پایگاه‌های امداد و نجات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا

تقی زاده دیوا، سیدعلی؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول؛ خیرخواه زرکش، میرمسعود؛ 1392. مکان‌یابی چندمعیاری محل دفن مواد زائد ساختمانی با استفاده از رویکرد ترکیبی تحلیل سلسله مراتبی و فازی (مطالعه موردی: شهرگرگان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره 10، صص ۱۳۷-۱۲۱.

ثروتی، محمدرضا؛ آزاد، فریبا؛ منصوری، رضا؛ ۱۳۹۳. مخاطرات محیطی، مجله سپهر، دوره بیست و سوم، شماره ۹۰، صص ۱۰۵-۹۴.

جمالی، میثم؛‌ مقیمی، ابراهیم؛‌ جعفرپور، زین‌العابدین؛‌ کردوانی، پرویز؛ ۱۳۹۴. تحلیل فضایی مخاطرات ژئومورفولوژیکی توسعه‌ی شهر در حریم رودخانه‌ی خشک کلان‌شهر شیراز. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره ۳، صص ۶۱-۵۱.

رسولی، علی‌اکبر؛ محمودزاده، حسن؛ یزدچی، سعید؛ زرین‌بال، محمد؛ 1391. ارزیابی روش‌های تحلیل سلسله مراتبی و ترکیب خطی وزنی در مکان‌یابی محل دفن مواد زائد شهری (مطالعه موردی: شهر مرند). مجله جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای، شماره 4، صص 52-41.

رفاهی، حسینقلی؛ 1388. فرسایش آبی و کنترل آن، چاپ ششم، انتشارات تهران

شکوهی، علیرضا؛ حسینی، نازگل؛ بختیاری، افشین؛ ۱۳۹۷. پیش‌بینی سیل با استفاده از شاخص بارش استاندارد (SPI) در مقیاس روزانه. نشریه مهندسی عمران و محیط‌زیست، جلد چهل و هشتم، شماره ۲، صص ۳۷-۲۵.

عابدینی، موسی؛ بهشتی جاوید، ابراهیم؛ ۱۳۹۵. پهنه بندی خطر وقوع سیلاب حوضه آبخیز لیقوان چای با استفاده از مدل فرآیند تحلیل شبکه و سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره ۵۵،‌ صص ۳۱۲-۲۹۳.

علیزاده، امین؛ 1386، اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد، چاپ بیستم.

غلامی، محمد؛ احمدی، مهدی؛ ۱۳۹۸. ریز پهنه بندی خطر وقوع سیلاب در شهر لامرد با استفاده از AHP، GIS و منطق فازی. مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره هشتم، شماره ۲۰، صص ۱۱۴-۱۰۱.

محمودزاده، حسن؛ باکویی، مائده؛ ۱۳۹۷. پهنه بندی سیلاب یا استفاده از تحلیل فازی (مطالعه موردی: شهر ساری). مجله مخاطرات محیط طبیعی، دوره هفتم، شماره ۱۸، صص ۶۸-۵۱.

مددی، عقیل؛ پیروزی، الناز؛‌ آقایاری، لیلا؛ ۱۳۹۷. پهنه بندی خطر سیلاب با استفاده از تلفیق روش‌های SCS-CN و WLC (مطالعه‌ موردی: حوضه‌ خیاو چای مشکین‌شهر). مجله هیدروژئومورفولوژی، دوره پنجم، شماره ۱۷، صص ۱۰۲-۸۵

مقیمی، ابراهیم؛ ۱۳۹۴. دانش مخاطرات (برای زندگی با کیفیت بهتر)، انتشارات دانشگاه تهران، ۲۶۰ صفحه.

مقیمی، ابراهیم؛ رستمی فتح‌آبادی، محمد؛ ۱۳۹۸. تعیین مناطق مستعد وقوع سیلاب با استفاده از مدل FAHP (مطالعه موردی: حوضه رودخانه بادآور، نورآباد)، کنفرانس ملی "سیلاب 98-97، اگر تکرار شود، اهواز.

مقیمی، ابراهیم؛ صفاری، امیر؛ ۱۳۸۹. ارزیابی ژئومورفولوژیکی توسعه شهری در قلمروی حوضه‌های زهکشی سطحی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره چهاردهم،‌ شماره ۱، صص ۳۱-۱

 

Azouagh, A., El Bardai, R., Hilal, I., Messari, J., 2018. Integration of GIS and HEC-RAS in Floods Modeling of Martil River (Northern Morocco), European Scientific Journal, 14 (12).

Dandapat, K., Panda, G., 2018. A geographic information system-based approach of flood hazards modelling, Paschim Medinipur district, West Bengal, India. Juornal of Jamba, 10 (1): 518.

Eastman, J. R. 2006. IDRISI Andes. Guide to GIS and Image Processing. Clark Labs, Clark University, Worcester, MA.

Garde, R. J., 2006. River Morphology,Published by New Age International (P) Ltd,Publishers, New Delhi.

Khattak, M. S., Anwar, F., Usman Saeed, T., Sharif, M., Sheraz, K., Ahmed, A., 2016. Floodplain Mapping Using HEC-RAS and ArcGIS: A Case Study of Kabul River, Research Article – Civil engineering, 40: 1375-1390.

Khoi, D. D., Murayama, Y., 2010. Forecasting Areas Vulnerable to Forest Conversion in the Tam Dao National Park Region, Vietnam. Remote Sensing 2 (5): 1249–1272.

Mugagga, F., Kakembo, V., Buyinza, M., 2012. Land use changes on the slopes of Mount Elgon and the implications for the occurrence of landslides. Catena 90: 39–46.

Parhi, P. K., 2018. Flood Management in Mahanadi Basin using HEC-RAS and Gumbel’s Extreme Value Distribution, Journal of The Institution of Engineers (India), 99 (4): 751–755.

Rinat, Y., Marra, F., Zoccatelli, D., Morin, E., 2018. Controls of flash flood peak discharge in Mediterranean basins and the special role of runoff-contributing areas, Journal of Hydrology, 565: 846-860.

Serre, D., Barroca, B., Balsells, M., Becue, V., 2016. Contributing to urban resilience to floods with neighbourhood design: the case of Am Sandtorkai/Dalmannkai in Hamburg, Journal of Flood Risk Management, 11: 69-83.

Silva, F. V., Bonuma, N. B., Uda, P. K., 2014. Flood Mapping In Urban Area Using Hec-Ras Model Supported By GIS, International Conference on Flood Management, 9pp.

Yeganeh. N., Sabri. S., 2014. Flood Vulnerability Assessment in Iskandar Malaysia Using Multi-criteria Evaluation and Fuzzy Logic. Journal of Applied Sciences. Engineering and Technology 8 (16): 1794-1806.