تأثیر سناریوهای اقلیمی و مدیریتی بر بخش کشاورزی و تخلیه منابع آبی در ایران: کاربرد الگوی پویایی‌های سیستم‌

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 4، دوره 31، شماره 1 - شماره پیاپی 35، فروردین 1396، صفحه 73-94   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v31i1.59486

نویسندگان

اسماعیل پیش بهار^{* 1}؛ جلال رحیمی²

¹دانشگاه تبریز

²دانشگاه لرستان

چکیده

پیش‌بینی الگوی رفتاری تغییرات در سیستم‌های منابع آب، تحت تأثیر اعمال سیاست‌های بهره‌برداری می‌تواند بهره‌برداران این منابع را به منظور استفاده بهینه، با توجه به موقعیت‌های فصلی و اقلیمی و بر اساس اصل توسعه پایدار یاری نماید. در این تحقیق به بررسی وضعیت آب‌های موجود در ایران و بهره‌برداری از آنها پرداخته شد، برای این کار با استفاده از روش پویایی‌های سیستم، حلقه‌های علت و معلولی و الگوهای اقتصادسنجی، مدلی شامل چهار بخش هیدرولوژی، تقاضای آب،‌ تولید بخش کشاورزی و جمعیت توسعه داده شد که در آن اثر تولید بخش کشاورزی و بخش‌های غیر کشاورزی بر مصرف منابع آبی ایران برای دوره‌ی 1442-1392 نشان داده شد. در این تحقیق منابع آبی کشور به‌صورت منابع آب سطحی، آب‌های ذخیره‌شده، زیرزمینی و آب مجازی ناشی از واردات محصولات کشاورزی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از شبیه‌سازی نشان داد که روند تولید بخش کشاورزی، جمعیت، تقاضا برای محصولات کشاورزی و واردات در طی 50 سال آینده افزایشی و صادرات بخش کشاورزی کاهشی خواهد بود، جمعیت کشور نیز حجم بیشتر از صد میلیون نفر را تجربه خواهد کرد و این فعالیت‌ها موجب تخلیه شدید منابع آبی خواهد شد. همچنین نتایج حاصل سناریوها نشان دادند که سناریوی تغییرات اقلیمی روند تخلیه منابع آبی را شدت خواهد بخشید و تولید بخش کشاورزی نیز نسبت به وضعیت موجود بیشتر کاهش خواهد یافت و سناریوهای مدیریتی نیز نشان دادند که کاهش برداشت از آب‌های زیرزمینی و انتقال آب موجب کاهش کمبود در بخش کشاورزی و غیر کشاورزی خواهند شد و در بلند مدت منابع آبی را احیا خواهند کرد.

کلیدواژه‌ها

انتقال آب؛ بخش‌ کشاورزی؛ بیلان آب؛ تقاضای آب؛ تغییرات اقلیمی

مراجع

1- Alami M.T., Farzin S., Ahmadi M.H., Qabalayy B. 2014. Dams and underground water system dynamics modeling for water management (Case Study: Dam Golak), Civil Engineering Journal and environment, Volume 44, Issue 1. (in Persian with English abstract)

2- Ardakanian R., Karimi A., 2010. Construction and Application of long-term water allocation in evaluating the effects of water policy, civil engineer Sharif, age 2-27, No. 1, pp. 95-105. (in Persian)

3- Balali H., Viaggi D. 2015. Applying a System Dynamics Approach for Modeling Groundwater Dynamics to Depletion under Different Economical and Climate Change Scenarios,. Water 2015, 7, 5258-5271; doi:10.3390/w7105258.

4- Barro, R. J. 1998. Notes on growth accounting. NBER Working Paper (W6654).

5- Bazargan-Lari M.R., Kerachian R., Mansoori A. 2009. A Conflict-Resolution Model for the Conjunctive Use of Surface and Groundwater Resources that Considers Water-Quality Issues: A Case Study,. Environmental Management, 43:470–482, DOI 10.1007/s00267-008-9191-6.

6- Braude1 E., Hauser Sh., Sinuany-Stern Z., Oron G. 2015. Water Allocation Between the Agricultural and the Municipal Sectors Under Scarcity: A Financial Approach Analysis., Water Resour Manage, 29:3481–3501., DOI 10.1007/s11269-015-0986-y.

7- Central Bank of the Islamic Republic of Iran 2016, statistical time series data port, www.cbi.ir/. (visited 1 Januarey 2016).

8- Chen, C., Kalra, A., and Ahmad, S. 2015. Exploring Water Management Strategies in an Inland Arid Area Using Dynamic Simulation Model. World Environmental and Water Resources Congress 2015: pp. 1009-1018. doi: 10.1061/9780784479162.098.

9- Davies E.G.R., Simonovic S.P. 2011. Global water resources modeling with an integrated model of the social–economic–environmental system, Advances in Water Resources 34 (2011) 684–700.

10- FAO. 2016. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Agricultural production, Export and Import, http://www.fao.org/statistics/en/. (visited 8 Januarey 2016).

11- Felfelani F., Movahed A.J., Zarghami M. 2013. Simulating hedging rules for effective reservoir operation by using system dynamics: a case study of Dez Reservoir, Iran.

12- Forrester, J.W. 1973. World dynamics, 2nd Ed., Wright Allen Press, Cambridge, Massachusetts.

13- Gies Lauren M.S. 2013. Drought Policy Development and Assessment in East Africa Using Hydrologic and System Dynamics Modeling. A Thesis Submitted to the Faculty of Purdue University.

14- Golmohammadi,F.2008. Agricultural Extension System for Sustainable Development in Iran: Situations and Problems. Accepted for oral presentation in:agricultural extetion 2008, Centre for Extension, Entrepreneurship Advancement(APEEC), University Putra Malaysia.

15- Hoekstra, A. Y., Chapagain A. K. 2007 "Water footprints of nations: Water use by people as a function of their consumption pattern", Water Resour Manage, Vol 21, P35-48.

16- Khan Sh.,Yufeng L., Ahmad A., 2007. System Dynamics Modeling for Water Savings and Conjunctive Water Management,. ASIMMOD2007, Chiang Mai, Thailand.

17- Khan, M. and Knight, M.D.1988. Important Compression and Export Performance in Developing Countries. Review of Economics and Statistics, Vol. 70, No. 2, pp. 315-321.

18- Luo, Y., Cui, Y., Shahbaz Khan., Zhang, Z and X. Zhu. 2005. Sustainable irrigation water management in the lower yellow river basin : A system dynamics approach. Intenational Commission On Irrigation And Drainage, 52: 1- 6.

19- Mahmodi J., Minaee M.H. 2010. Using System Dynamics to Model Rod Bar Supply Chain in Iranian Market., International Journal of Industrial Engineering & Production Research (2010) pppp.. 129-135.

20- Naseri H.R., Ahmadi S., SalaviTabar R. 2011. Exploitation of water resources modeling dam downstream Shahrchay (Urmia) system dynamic model, Journal of Geological Survey of Iran, Issue 16, pp. 97-108. (in Persian)

21- Ozolins, G., Kalnins R., Sile R. 2007. Agricultural production and income dynamics in Latvia. In Proceedings of the 25th International Conference of the System Dynamics Society, July 29 – August 2, 2007, Boston, Massachusetts, USA, ISBN 978-0-9745329-8-1.

22- SalaviTabarR., Zarghami M., Abrishamchi A. 2006. System dynamics model in urban water management in Tehran., Water and sanitation, No. 59. (in Persian with English abstract)

23- ShafiJud M., Abrishamchi A., SalaviTabar R. 2012. The assessment of water resource development projects in the basin multi-reservoir of darrehrod using performance indicators., Water and sewage (3). (in Persian)

24- Shirangi E., Kerachian R., Bajestan M.S. 2008. A simplified model for reservoir operation considering the water quality issues: Application of the Young conflict resolution theory., Environ Monit Assess, 146:77–89., DOI 10.1007/s10661-007-0061-0.

25- Simonovic, S. P. 2003. "Canada Water, A Tool for Modelling Canadian Water Resources",Presentation at the Canadian Commission for UNESCO (CCU), Annual General Meeting, 1-2 Ottawa, 1-2.

26- Statistical Center of Iran, 2016. statistical time series data port, www.amar.org.ir/. (visited 1 Januarey 2016).

27- Statistics on Agriculture, 2016. Office of Statistics and Information Technology, Ministry of Agriculture, www.maj.ir. (visited 15 Januarey 2016).

28- Sterman, JD. 2000. Business Dynamics Systems Thinking and Modeling for a Complex World., McGraw-Hill. Boston.

29- Tua Y., Zhou X., Gange J., Liechty M., Xu J., Levb B. 2015. Administrative and market-based allocation mechanism for regionalwater resources planning., Resources, Conservation and Recycling 95 (2015) 156–173

30- Vira, V., Narnicka K. 2003. Semi-subsistence farming in Latvia: Its production function and what will be the impact of proposed EU support? In SSE Riga Working Papers.

31- Ward, F.A.; Booker, J.F., Michelsen A.M. 2006. Integrated economics, hydrologic, and institutional analysis of policy responses to mitigate drought impacts in rio grande basin", ASCE Journal of Water Resources Planning and Management, 132(6).

32- Water Resources Management Centre and the Islamic Republic of Iran ,2016. statistical time series data port, www.wrm.ir/. (visited 10 Januarey 2016).

33- Water Resources Management Centre and the Islamic Republic of Iran ,2016. Annual report of precipitation, surface currents and water volume in reservoirs, www.wrm.ir/. (visited 10 Januarey 2016).

34- World Bank, 2016, World DataBank, http://databank.worldbank.org/data/home.aspx. (visited 4 Januarey 2016).

35- Xia X., Leng Poha K. 2013. Using system dynamics for sustainable water resources management in Singapore, DOI: 10.1016/j.procs.2013.01.017.

36- Xiang N., Yan J., Sha J., Xu F. 2014. Dynamic Modeling and Simulation of Water Environment Management with a Focus on Water Recycling, 6, 17-31; doi:10.3390/w6010017.

37- Zhang Z.W.X., Zhao Y., Song W.B. 2014. Development tendency analysis and evaluation of the waterecological carrying capacity in the Siping area of Jilin Province inChina based on system dynamics and analytic hierarchy process, Ecological Modelling 275 (2014) 9– 21.

38- Zhu j., Wang X., Zhang L., Cheng H.,Yanga Zh. 2014. System dynamics modeling of the influence of the TN/TPconcentrations in socioeconomic water on NDVI in shallow lakes, Ecological Engineering.