ارزیابی سیاست قیمت گذاری آب بر پایداری و حفظ آبخوان: مطالعه آبخوان مهیار شمالی در حوضه زاینده رود

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 1، دوره 31، شماره 2 - شماره پیاپی 36، تیر 1396، صفحه 105-120   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v31i2.58090

نویسندگان

ابوالقاسم باقری^{* 1}؛ علیرضا نیکویی²؛ فرهاد خداداد کاشی¹؛ محسن شوکت فدایی¹

¹دانشگاه پیام نور

²استادیار پژوهش تحقیقات اقتصاد کشاورزی، دفتر امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

چکیده

برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی در دشت مهیار شمالی واقع در حوضه آبخیز زاینده رود، سطح آب در آبخوان این دشت را به شکل قابل توجهی کاهش داده و منابع آب زیرزمینی به عنوان مهمترین منبع تأمین کننده آب مورد نیاز بخش کشاورزی این منطقه را با بیلان منفی مواجه کرده است. بر این مبنا، مدیریت آبخوان از منظر حفظ و پایداری منابع آبی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به ویژه برای این منطقه که اقتصاد آن مبتنی بر تولید محصولات کشاورزی باشد. هدف این مطالعه تحلیل و ارزیابی تأثیر سیاست قیمت گذاری آب به عنوان یکی از سیاست های مربوط به حفظ منابع آب زیرزمینی بر متغیرهای اقتصادی و هیدرولوژیکی آبخوان دشت مهیار شمالی می باشد. برای این منظور، یک مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت (PMP) به شکل پویا گسترش یافت اثرات مربوط به اعمال سناریوهای مختلف قیمتی بر پارامترهای مورد نظر در طول یک دوره 20 ساله توسط این مدل شبیه سازی شد. نتایج نشان داد در محدوده آبخوان مورد مطالعه و در مقایسه با شرایط فعلی حاکم در منطقه، لحاظ سیاست قیمت گذاری منابع آب زیرزمینی با تغییر الگوی کشت در جهت محدود تر شدن درصد کشت محصولات با آبیاری غرقابی و گسترده تر شدن درصد کشت محصولات با آبیاری تحت فشار و در نتیجه تعدیل روند بهره برداری بی رویه از منابع کمیاب آب، متغیرهای هیدرولوژیکی اعم از بیلان آب زیرزمینی، ضخامت لایه اشباع آبخوان و سطح ایستایی آبخوان می تواند در سطح قابل ملاحظه ای بهبود یابند. با این حال، به دلیل تأثیر منفی افزایش قیمت آب بر منافع اقتصادی در بخش کشاورزی منطقه، ضروری است سیاست قیمت گذاری آب به گونه ای اعمال گردد که علاوه بر بهبود پایداری کشاورزی و حفظ منابع حیاتی آب، منافع اقتصادی و اجتماعی بخش نیز دچار نوسان زیادی نگردد.

کلیدواژه‌ها

برنامه ریزی پویا،؛ برنامه ریزی ریاضی مثبت؛ شبیه سازی؛ آبهای زیرزمینی؛ قیمت گذاری آب

مراجع

Balali H., Ahmadian M., and Khalilian S. 2010. Analysis of water pricing infraction on groundwater balance in agricultural sector, Journal of Agricultural Economics and Development, 2(24): 185- 194. (in Persian).

2- Balali H., Viaggi D. 2015. Applying a System Dynamics Approach for Modeling Groundwater Dynamics to Depletion under Different Economical and Climate Change Scenarios, Water, 7, 5258-5271.

3- Binam. 2012. Annual report of groundwater resource in northern mahyar. Esfahan Regional Water Authority. (in Persian).

4- Brooke A., Kendrick D., and Meeraus A. 1988. GAMS: A Users's Guide. The Scientific Press.

5- Clark M., Peterson J., and Golden B. 2009. Effects of high commodity prices on western kansas crop patterns and the ogallala aquifer. KFMA Newsletter.

6- Cortignani R., and Severini S. 2009. Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming, Agricultural Water Management, 96: 1785–1791.

7- Dinar A. 1998. Water policy reforms: informational needs and implementation obstacles, Water Policy, 1: 367-382.

8- Heidecke C., and Heckelei T. 2010. Impacts of changing water inflow distributions on irrigation and farm income along the Drˆaa River in Morocco, Agricultural Economics, 41: 135–149.

9- Howitt R.E., Medellin-Azuara J., Duncan M. and Lund J.A. 2012. Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management, Environmental Modelling & Software, 38: 244-258.

10- Johnson J.W. 2003. Regional Policy Alternatives in Response to Depletion of the gallala Aquifer. Unpublished Doctoral Dissertation, Texas Tech niversity,Lubbock, Texas.

11- Karbasi A. R., and Ariabod A. 2012. Analyzing the effects of changes in price and aAmount of irrigation on cropping pattern in khorasan razavi, using PMP pattern. Scholars Research Library, Annals of Biological Research, 3 (8):4132-4138.

12- Maneta M. P.; Torres M.; Wallender W., Vosit S., Howitt R.; Rodrigues L., Bassoi L. and Panday, S. 2009. A spatially distributed hydro economic model to assess the effects of drought on land use, farm profit and agricultural employment, Water Resources Research, 45(11): W11412.

13- Minciardi R., Robba M., and Roberta S. 2007. Decision models for sustainable groundwater planning and control, Journal of Control Engineering Practice, 15: 1013-1029.

14- Najafi Alamdarlou H., Ahmadian M., and Khalilian S. 2013. Economic assessment of groundwater pricing policy in varamin plain, Journal of Agricultural Economics Research, 5(3): 137-154. (In Persian).

15- Nikouei A. 2012. Integrated economic -hydrologic modeling of water allocation and use in Zayandeh- Rud River Basin with emphasis on evaluation of environmental and drought policies, Shiraz University, Shiraz, Iran, 271 pp. (In Persian).

16- Nikouei A., Zibaei M., and Ward F.A. 2012. Incentives to Adopt Irrigation Water Saving Measures for Wetlands Preservation: An Integrated Basin Scale Analysis, Journal of Hydrology, 464: 216–232 .

17- Nikouei A., and Ward F.A. 2013. Pricing irrigation water for drought adaptation in Iran, Journal of Hydrology, 503: 29-46.

18- Shahraki J., Hoseini M., and Khozaei S. 2016. The analysis of water subsidy reform effects on iran agricultural sector, Journal of Agricultural Economics Research, 8(2): 77-94. (in Persian).

19- Shirzadi S., and Sabouhi M. 2014. The survey of aquifer stability and balance status into sustainable management(case study: neishbur basin), Journal of Agricultural Economics Research, 6(4): 107-128. (In Persian).

20- Tsur Y., and Dinar A. 1997. On the relative efficiency of alternative methods for pricing irrigation water and their implementation, World Bank Economic Review, 11: 243-262.

21- Terrell B. 1998. Economic impacts of the depletion of the ogallala aquifer: An application to the Texas high plains. Texas Tech University, Lubbock, Texas.

22- Tsur Y., Roe T., Doukkali R., and Dinar A. 2004 . Pricing Irrigation Water: Principles and Cases from Developing Countries, RFF Press: Washington.

23- Wheeler E. A. 2008. Water conservation program alternatives for the southern ogallala aquifer. Texas Tech University, Lubbock, Texas.