معنازایی در عدول از پیش متن؛ خوانش بینامتنی داستان هابیل و قابیل و رمان های هابیل سانچت (میگل د. اونامونو) و سمفونی مردگان (عباس معروفی)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 49، شماره 1 - شماره پیاپی 192، اردیبهشت 1395، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v49i1.31796

نویسندگان

امیر نجفی^* ؛ سیدحبیب الله لزگی؛ محمد جعفر یوسفیان

تربیت مدرس

چکیده

بینامتنیت نظریه ای ادبی است که بر پایۀ نظریۀ گفت‏وگومندی باختین، نخستین بار توسط ژولیا کریستوا ارائه شد. بر طبق این نظریه، هر متن در گفت‏وگو با متن های دیگر تولید و خوانش می شود. خوانش بینامتنی، خوانشی است که متن را به جای جهان واقعی به جهان متنی تأویل می کند. پیش متن هابیل و قابیل که در کتب مقدس ادیان الهی آمده ، الهام بخش بسیاری از متون ادبی بوده است. امّا همان طور که کریستوا تصریح می کند، منبع شناسی غایتِ نظریۀ بینامتنیت نیست. کشف روابط بینامتنی و بینانشانه ای است که منجر به نفوذِ خوانشگر به لایۀ دوم متن یا همان لایۀ نشانه ای می شود. با تحلیل بینامتنی می توان معانیِ مختلفِ مستتر در متن را دریافت. بینامتنیت متضمن گفت‏وگوی بین متن-هاست. این گفت‏وگو موجب تغییر و معنازایی در هر دو طرف گفت‏وگو می گردد. ما در این پژوهش، دو متن هابیل سانچت نوشتۀ میگل د. اونامونو و سمفونی مردگان نوشتۀ عباس معروفی را خوانش کرده و با توجه به میزان دگرگونی و عدول این دو متن از پیش متن اصلی- داستان هابیل و قابیل در کتب مقدس- معنازایی را در طرفین مکالمه بررسی می کنیم. در این راه، «شاخص گفت‏وگومندی» را برای سنجش میزان تأثیر و تأثرات متون معرفی می کنیم. ماحصل این پژوهش در سطح بینامتنیت خوانشی، استفاده از شاخص گفت‏وگومندی در طبقه بندی متون و در سطح بینامتنیت تولیدی، راهکاری عملی برای تولید متون جدید در گفت‏وگو با متون پیشین است.

کلیدواژه‌ها

بینامتنیت، پیش متن؛ معنازایی؛ گفت‏وگومندی؛ شاخص گفت‏و گومندی

مراجع

قرآن کریم.

آلن، گراهام. (1389). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. تهران: مرکز.

احمدی، بابک. (1391). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.

اونامونو، میگل د. (1369). هابیل و چند داستان دیگر. ترجمۀ بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: امیرکبیر.

تئودوروف، تزوتان. (1377). منطق گفت‏وگویی. ترجمۀ داریوش کریمی. تهران: مرکز.

معروفی، عباس. (1380). سمفونی مردگان. تهران: ققنوس.

مک‌آفی، نوئل. (1384). ژولیا کریستوا. ترجمۀ مهرداد پارسا. تهران: مرکز.

نامور مطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیت. تهران: سخن.

Riffaterre, Michael. (1978). Semiotics of Poetry, Bloomington IN: Indiana University Press,

Culler, Jonathan. (1975). Structuralist Poetics: structuralism, linguistics and the study of literature. London: Routledge and Kegan Paul.

Jenny, Laurent. (1982). ‘The strategy of forms’ in French Literary Theory Today: a reader. T. Todorov (Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.

Kristeva, Julia. (1998). ‘Towards a semiology of Paragrams’ French and Lack (eds.). Routledge Press.