تحلیل سفر روحانی ویراف در ارداویراف‌نامه بر اساس الگوی کمبل

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 50، شماره 1 - شماره پیاپی 196، اردیبهشت 1396، صفحه 55-76   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v50i1.63228

نویسندگان

خلیل بیگ‌زاده^* ؛ احسان زندی طلب

دانشگاه رازی

چکیده

معراج‌نامه‌ها از گونه‌های کهن در ادب دینی هستند و نمونه‌های کمابیش مشابهی در فرهنگ‌های جهان دارند. ارداویراف‌نامه مفصل‌ترین معراج‌نامۀ مزدایی است که داستان سفر روحانی ویراف به جهان دیگر و بازگشت پیروزمندانة وی را گزارش کرده‌ است. به باور جوزف کمبل، سفر قهرمان در متون روایی همة ملت‌های جهان از ساختار واحد و مشابهی برخوردار است که بر آمده از ناخودآگاه جمعی است. اهمیّت این پژوهش تلاش برای تجلّی مؤلفه‌های فرهنگ پیشین ایرانی در چنین آثاری با تکیه بر نظریه‌های پذیرفتة جهانی است که با هدف تبیین مراحل سفر قهرمان (ویراف) در ارداویراف‌نامه بر اساس الگوی کمبل با رویکردی توصیفی- تحلیلی انجام شده و دستاورد پژوهش حاکی است که سفر ویراف با مراحل سه‌گانة (عزیمت، تشرّف و بازگشت) سفر قهرمان در الگوی کمبل تا حدودی هم‌خوانی دارد و در مواردی از زیرگونه‌های هفده‌گانه فاقد معادل است که دلیل آن نوع نگرش به سیمای قهرمان در ساحت هدف‌های دینی و اسطوره‌ای و نیز تفاوت بنیادین موضوع معراج با سفر قهرمان است

کلیدواژه‌ها

کهن‌الگو؛ جوزف کمپبل؛ سفر قهرمان؛ ارداویراف‌نامه

مراجع

ارداویراف‌نامه. (1382). متن ویراستة فیلیپ ژینیو. ترجمة ژاله آموزگار. چاپ دوم. تهران: معین.

اوستا. (1386). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. چاپ یازدهم. تهران: مروارید.

اوشیدری. جهانگیر. (1386). دانشنامة مزدیسنا. چاپ چهارم. تهران: مرکز.

ایزوتسو، توشیهیکو. (1381). خلق مدام در عرفان ایرانی و آیین بودایی ذن. ترجمة شیوا کاویانی. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.

آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد. (1386). اسطورۀ زندگی زردشت. چاپ هفتم. تهران: چشمه.

آموزگار، ژاله. (1391). تاریخ اساطیری ایران. چاپ چهاردهم. تهران: سمت.

بهار، محمدتقی. (1389). سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. چاپ دهم. تهران: امیرکبیر.

تفضلی، احمد. (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. چاپ پنجم. تهران: سخن.

ج. مادیورو، رنالدو؛ ب. ویلرایت، جوزف. (1382). «کهن‌الگو و انگارة کهن‌الگویی» ارغنون. ترجمۀ بهزاد برکت. چاپ چهارم. شمارۀ 22. صص 281-287.

‌دانته. (1381). کمدی الهی.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ترجمة شجاع‌الدین شفا. چاپ دوازدهم. تهران: امیرکبیر.

روتوِن، ک. ک. (1385). اسطوره. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. چاپ سوم. تهران: مرکز.

سپهسالار، فریدون احمد. (1391). رساله در مناقب خداوندگار. تصحیح و توضیح محمدعلی موحد و صمد موحد. چاپ اول. تهران: کارنامه.

سروش‌یشن. (1382). ترجمة محمدتقی راشد محصل. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر. (1392). راهنمای نظریة ادبی معاصر. ترجمة عباس مخبر. چاپ پنجم. تهران: طرح نو.

سلطانی، منظر؛ قربانی جویباری، کلثوم. (1392). «تحلیل مقایسه‌ای ارداویراف‌نامه، سیرالعباد و کمدی الهی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ 28. صص 39-66.

سنفورد، جان ا. (1388). یار پنهان. ترجمة فیروزه نیوندی. چاپ چهارم. تهران: افکار.

سیگال، رابرت. (1390). اسطوره. ترجمة احمدرضا تقاء. چاپ اول. تهران: ماهی.

عطار نیشابوری، فریدالدین. (1381). منطق‌الطیر. به اهتمام سیدصادق گوهرین. چاپ هجدهم. تهران: علمی و فرهنگی.

فرای، نورتروپ. (1391). تحلیل نقد. ترجمة صالح حسینی. چاپ دوم. تهران: نیلوفر.

فرنبغ‌دادگی. (1390). بندهش. ترجمة مهرداد بهار. چاپ چهارم. تهران: توس.

فروزانفر، بدیع الزمان. (1385). مولانا جلال الدین محمد بلخی. چاپ اول. تهران: معین.

فروزانفر، بدیع الزمان. (1393). احادیث و قصص مثنوی. ترجمه و تنظیم حسین داوودی. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.

فروید، زیگموند. (1385). تمدن و ملالت‌های آن. ترجمة محمد مبشری. چاپ سوم. تهران: ماهی.

فروید، زیگموند. (1390). «ضمیر ناخودآگاه». ارغنون. ترجمۀ شهریار وقفی‌پور. چاپ سوم. شمارۀ 21. صص 133-152.

فروید، زیگموند. (2537/1357). آیندۀ یک پندار. ترجمة هاشم رضی. چاپ دوم. تهران: آسیا.

فریزر، جیمز جورج. (1386). شاخة زرین. ترجمة کاظم فیروزمند. چاپ چهارم. تهران: آگاه.

کمبل، جوزف. (1386). قهرمان هزار چهره. ترجمة شادی خسروپناه. چاپ دوم. مشهد: گل آفتاب.

کمبل، جوزف. (1395). زندگی در سایۀ اساطیر. ترجمة هادی شاهی. چاپ اول. تهران: دوستان.

کویاجی، جهانگیر کوروجی. (1388). بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران. ترجمۀ جلیل دوستخواه. چاپ سوم. تهران: آگه.

گریمال، پیر. (1391). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمة احمد بهمنش. پنجم. تهران: امیرکبیر.

گرین، ویلفرد؛ مورگان، لی؛ لیبر، ارل؛ ویلینگهم، جان. (1385). مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. چاپ چهارم. تهران: نیلوفر.

محمودی، خیرالله. (1384). «جایگاه عدد سه در فرهنگ و آیین‌های باستانی ایران». مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. دورة 22. شمارۀ اول. صص 149-162.

ور، گرهارد. (1391). کارل گوستاو یونگ. ترجمة پریسا رضایی با همکاری رضا نجفی. چاپ اول. تهران: پارسه.

ووگلر، کریستوفر. (1394). سفر نویسنده. ترجمة محمد گذرآبادی. چاپ سوم. تهران: مینوی خرد.

هینلز، جان. (1386). شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چاپ یازدهم. تهران: چشمه.

یونگ، کارل گوستاو. (1383). آیون. ترجمة پروین فرامرزی و فریدون فرامرزی. مشهد: به‌نشر.

یونگ، کارل گوستاو. (1384). انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. چاپ پنجم. تهران: جامی.

یونگ، کارل گوستاو. (1390 الف). سمینار یونگ دربارۀ زرتشت نیچه. ترجمة سپیده حبیب. چاپ چهارم. تهران: قطره.

یونگ، کارل گوستاو. (1390 ب). خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها. ترجمة پروین فرامرزی. چاپ ‌چهارم. مشهد: به‌نشر.

یونگ، کارل گوستاو. (1390ج). روان‌شناسی انتقال. ترجمة پروین فرامرزی و گلناز رعدی آذرخشی. چاپ اول. مشهد: به نشر.

یونگ، کارل گوستاو. (1392). انسان در جستجوی هویت خویشتن. ترجمة محمود به‌فروزی. چاپ چهارم. تهران: جامی.