شیوة طنزپردازی فرهاد حسن زاده بر مبنای نظریة ایوان فوناژی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 50، شماره 4 - شماره پیاپی 199، بهمن 1396، صفحه 113-134   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.64356

نویسندگان

علیرضا سزاوار¹؛ مه دخت پورخالقی چترودی^{* 2}؛ مریم جلالی³؛ اعظم استاجی²

¹فردوسی مشهد

²دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

طنز، یکی از مهم­ترین انواع ادبی است و از راه­های متنوّعی حاصل ­می­شود. یکی از نظریه­پردازان مشهور طنز، ایوان فوناژی، زبان­شناس و روان­شناس برجستة مجارستانی است که مفاهیم مختلف طنز و کارکردهای آن را تبیین و بررسی کرده است. ازآنجاکه نظریة فوناژی در مورد طنز، دارای مصادیق متنوّع و جامع است و نگاهی هم به بررسی طنز بر مبنای آرای روان­شناسی و زبان­شناسی دارد، معیاری مناسب برای بررسی طنز در آثار مختلف ادبی است. فوناژی در نگاهی جزئی­تر و دقیق­تر، میان طنزپردازی در ژانرهای مختلف ادبی و حتّی حوزه­های متفاوت ادبیات مانند ادبیات غنایی یا ادبیات کودک، تمایزاتی قائل است. فوناژی در یک تقسیم­بندی کلّی، طنزپردازی در ادبیات داستانی کودکان را به دو نوع اصلی «انحراف از معیار» و «بازی­های زبانی» تقسیم می­کند و برای هریک از آن‌ها، مؤلّفه­ها و مصادیقی قائل است. در این جستار، داستان­های فرهاد حسن­زاده در حوزة ادبیات کودک و نوجوان با توجّه به آراء فوناژی و تقسیم­بندی او در باب روش­های طنزپردازی در ادبیات داستانی کودک نقد و بررسی شده است. در این بررسی به این نتیجه رسیده‌ایم که حسن‌زاده، از مصادیق مختلف انحراف از معیار به‌ویژه اتّصال کوتاه و تخریب حدس به‌عنوان وجه­ غالب طنزپردازی استفاده کرده است.

کلیدواژه‌ها

فوناژی؛ فرهاد حسن زاده؛ طنز؛ ادبیات کودک

مراجع

پاینده، حسین. (1393). داستان کوتاه در ایران (جلد سوم: داستان‌های پسامدرن). تهران: نیلوفر.

حسن‌زاده، فرهاد. (1377). آهنگی برای چهارشنبه‌ها. تهران: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان.

حسن‌زاده، فرهاد. (1378). هندوانه به شرط عشق. تهران: چرخ‌وفلک.

حسن‌زاده، فرهاد. (1382). همان لنگه‌کفش بنفش. تهران: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان.

حسن‌زاده، فرهاد. (1389). دیو دیگ‌به‌سر. تهران: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان. چاپ دوم.

حسن‌زاده، فرهاد. (1391ب). در روزگاری که هنوز پنجشنبه و جمعه اختراع نشده بود. تهران: چرخ‌وفلک.

حسن‌زاده، فرهاد. (1391الف). لبخندهای کشمشی یک خانوادة خوشبخت. تهران: چرخ‌وفلک.

خدابین، مریم؛ میرحسینی، زهره. (1395). «طنز و شیوه‌های طنزپردازی در داستان‌های کودک و نوجوان فرهاد حسن‌زاده». فصلنامه مطالعات ادبیّات کودک. سال اوّل. شماره 2. صص 73-53.

صفایی، علی؛ ادهمی، حسین. (1393). «نمود تکنیک‌های طنز در ساختار پیرنگ داستان‌های حسن‌زاده». فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی. سال هفتم. شماره 32. صص 166-119.

کانلی، فرانسیس. (1383). «گروتسک». دائره‌المعارف زیبایی‌شناسی. ترجمة مشیّت علایی و دیگران. چاپ اول. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری. صص 285.

کریچلی، سیمون. (1384). در باب طنز. ترجمه سهیل سمی. تهران: ققنوس.

محمدی، محمدهادی؛ قایینی، زهره. (1384). تاریخ ادبیات کودکان ایران. جلد 6. تهران: چیستا. چاپ دوم.

نشریه اینترنتی nojavanha.com(نوجوان‌ها). (1395). مصاحبه با استاد فرهاد حسن‌زاده.

نورتون، دونا. (1382). شناخت ادبیات کودکان. گونه‌ها و کاربردها از روزن چشم کودک. دوجلدی. تهران: ستاره سبز.

fonagy, Ivan and kawaguchi, yuji. (2002). Prosody and syntax, Amsterdam: john Benjamin.

Fonagy, Ivan. (1989). Psychology and human, Amsterdam: university of Amsterdam.

Fonagy, Ivan. (1996). the approaches of satire in the literature, Paris University: the linguistics journal, no 19, pp 106-121.

Fonagy, Ivan. (1998). satire as a language, Amsterdam: john Benjamin publishing company.

Fonagy, Ivan. (2001). Language within language, Amsterdam: john Benjamin publishing company.

Scholes, Walter. (2009). a glossary of linguistic approaches, London: Routledge. -

Smith, Aron. (2009). Fonagy and satire, oxford: the association of literature studies journal, no 69, pp 56-71.