بررسی مؤلفه‌های پُرشدن دانه نخود (Cicer arietinum L.) با استفاده از مدل دوتکه‌ای در شرایط قطع آبیاری، کاربرد متانول و تلقیح بذر با کودهای زیستی

پژوهش‌های حبوبات ایران

مقاله 1، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24، دی 1400، صفحه 12-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/ijpr.v12i2.84971

نویسندگان

رئوف سید شریفی^{* 1}؛ رضا سید شریفی²

¹گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

به منظور بررسی مؤلفه­های پُرشدن دانة نخود با استفاده از مدل دوتکه­ای در شرایط قطع آبیاری، کاربرد متانول و تلقیح بذر با کودهای زیستی، آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه­ای در روستای پیرالقر اردبیل در سال زراعی 97-1396 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش عبارت بودند از: کاربرد متانول در سه سطح (محلول­پاشی با آب به­عنوان شاهد، کاربرد 20 و 30 درصد حجمی)، کودهای زیستی در چهار سطح (عدم مصرف به­عنوان شاهد، کاربرد مزوریزوبیوم سیسری، کاربرد توأم میکوریز و مزوریزوبیوم سیسری، کاربرد مزوریزوبیوم سیسری با سودوموناس و میکوریز) و آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل به­عنوان شاهد، محدودیت شدید آبی یا قطع آبیاری در مرحله گلدهی و محدودیت ملایم آبی یا قطع آبیاری در مرحله شروع غلاف­دهی). از مدل خطی دوتکه­ایی برای کمی‌کردن مؤلفه‌های مربوط به پُرشدن دانه استفاده شد. نتایج نشان داد بیشترین تعداد و وزن گره (به­ترتیب 6/11 و 21/13 میلی­گرم در بوته)، شاخص سبزینگی (28/50)، سرعت پُرشدن دانه (011/0 گرم در روز)، طول دوره و دوره مؤثر پُرشدن دانه (به­ترتیب 57/39 و 2/32 روز) و عملکرد دانه (1455 کیلوگرم در هکتار) در شرایط آبیاری کامل و سطوح بالای متانول و کاربرد مزوریزوبیوم سیسری با سودوموناس و میکوریز به دست آمد که از یک افزایش، به ترتیب 237 و 148درصدی تعداد و وزن گره، 17/84 درصدی شاخص سبزینگی، 48/34 درصدی سرعت پُرشدن دانه، 38/21 و 3/25درصدی به ترتیب طول دوره و دوره مؤثر پُرشدن دانه، 111درصدی عملکرد دانه در مقایسه با عدم کاربرد متانول و کودهای زیستی در شرایط قطع آبیاری در مرجله گلدهی برخوردار بود. بر اساس نتایج این بررسی به نظر می­رسد که تلقیح بذر با کودهای زیستی و محلول­پاشی با متانول در افزایش عملکرد، سرعت و طول دوره مؤثر پُرشدن دانه در شرایط محدودیت آبی تأثیرگذار است.

کلیدواژه‌ها

ریزوبیوم لگومینوزاروم؛ سودوموناس؛ عملکرد؛ محدودیت آبی؛ میکوریز

مراجع

1. Abido, WAE. 2012. Sugar beet productivity as affected by foliar spraying with methanol and born. Journal of Agricultural Science 4(7): 282-292.
2. Ahmed, R., Solaiman, M., Halder, N.K., Siddiky, M.A., and Islam, M.S. 2007. Effect of inoculation methods of Rhizobium on yield attributes, yield and protein content in seed of pea. Soil Science 1(3): 30-35.
3. Albayrak, S., Sevimay, C.S., and Tongel, O. 2006. Effect of inoculation with rhizobium on seed yield and yield components of common vetch (Vicia sativa L.). Turkish Journal of Agriculture Forestry 30: 31-37.
4. Amiri Deh Ahmadi, S.R., Parsa, M., Nezami, A., and Ganjeali, A. 2011. The effects of drought stress at different phenological stages on growth indices of chickpea (Cicer arietinum L.) in greenhouse conditions. Iranian Journal of Pulses Research 1(2): 69-84. )In Persian with English Summary(.
5. Armand, N., Amiri, H., and Ismaili, A. 2016. The effects of foliar application of methanol on morphological characteristics of bean (Phaseolus vulgaris L.) under drought stress condition. Iranian Journal of Field Crops Research 13(4): 854-863. )In Persian with English Summary(.
6. Begum, A.A, Leibovitch, S., Migner, P., and Zhang, F. 2001. Inoculation of pea (Pisum sativum L.) by Rhizobium leguminosarum bv. viceae pre incubated with naringenin and hesperetin or application of naringenin and hesperetin directly into soil increased pea nodulation under short season conditions. Plant and Soil 237: 71-80.
7. Benson, A.A., and Nonomera, A.M. 1992. The path of carbon in photosynthesis: methanol inhibition of glycolic acid accumulation. Photosynthetica Research 34: 196-201.
8. Dashti, N., Zhang, F., Rynes, H., and Smith, D.L. 1998. Plant growth promoting rhizobacteria accelerate nodulation and increase nitrogen fixation activity by field grown soybean (Glycine max L.) under short season conditions. Plant and Soil 200: 205-213.
9. Dawood, M.G., El-Lethy, S.R., and Sadak, M.S. 2013. Role of methanol and yeast in improving growth, yield, nutritive value and antioxidants of soybean. World Applied Sciences Journal 26(1): 6-14.
10. Dileep Kumar, S.B., Berggren, I., and Martensson, A.M. 2001. Potential for improving pea production by coinoculation with Fluorescent Pseudomonas and Rhizobium. Plant and Soil 229(1): 25-34.
11. Dorkhov, Y.L., Shindypina, A.V., Sheshukova, E.V., and Komarova, T.V. 2015. Metabolic methanol: molecular pathway and physiological roles. Physiological Reviews 95: 603-644.
12. Egamberdiyeva, D. 2007. The effect of plant growth promoting bacteria on growth and nutrient uptake of maize in two different soils. Applied Soil and Ecology 36: 184-190.
13. Ellis, R.H., and Pieta-Filho, C. 1992. The development of seed quality spring and winter cultivars of barley and wheat. Seed Science Research 2: 19-25.
14. Ghassemi-Golezani, K., Chadordooz-zeddi, A., Nasrollahzadeh, S., and Moghaddam, M. 2010. Effects of hydropriming duration on seedling vigour and grain yield of pinto bean (Phaseous vulgaris L.) cultivars. Notulae Botanicae Hori Agrobotanici Cluj-Napoca 38: 109-113.
15. Goksoy, A.T., Demir, A.O., Turan, Z.M., and Daustu, N. 2004. Responses of sunflower to full and limited irrigation at different growth stages. Field Crop Research 87: 167-178.
16. Gout, E., Aubert, S., Bligny, R., Rebeille, F., Nonomura, A.R., Benson, A., and Douce, R. 2000. Metabolism of methanol in plant cells. Carbon-13 nuclear magnetic resonance studies. Plant Physiology 123: 287-296.
17. Hadi, H., Seyed Sharifi, R., and Namvar, A. 2015. Phytoprotectants and Abiotic Stress. Urmia University. 452 pp. (In Persian).
18. Hafeez, F.Y., Shah, H., and Malik, K.A. 2000. Field evalution of lentil cultivars inoculated with Rhizobium legominuzarom bv.viciate strains for nitrogen fixation using nitrogen-15-isotope dillut. Biology and Fertility of Soils 31: 65-69.
19. Heins. R. 1980. Inhibition of ethylene synthesis and senescence in carnation by ethanol. American Society and Horticultural Science 105(1): 141-144.
20. Khalilzadeh, R., Seyed Sharifi, R., and Jalilian, J. 2018. Growth, physiological status and yield of salt-stressed wheat (Triticum aestivum L.) plants as affected by application of bio fertilizer and cycocel. Arid Land Research and Management 32: 1-21.
21. Lawlor, D.W., and Cornic, G. 2002. Photosynthetic carbon assimilation and associated metabolism in relation to water deficits in higher plants. Plant, Cell and Environment 25: 275-294.
22. Maiti, R.K., Moreno-limon, S., and Wesche-ebeling, P. 2002. Responses of some crops to various abiotic stress factors and its physiological and biochemical basis of resistances. Agricultural Reviews 21: 155-167.
23. Malik, M.A., Cheema, M.A., and Khan, H.Z. 2006. Growth and yield response of soybean (Glycine max L.) to seed inoculation and varying phosphorus levels. Journal of Agricultural Research 44(1): 47-53.
24. Ministry of Jihad-e-Agriculture. 2018. Agricultural Statistics for Agronomy, 2015-16. Department of Statistics and Information. 146 pp. (In Persian).
25. Mirakhori, M., Paknejad, F., Moradi, F., Ardakani, M.R., Zahedi, H., and Nazeri, P. 2009. Effect of drought stress and Methanol on yield and yield components of soybean Max (L17). American Journal of Biochemistry and Biotechnology 5(4): 162-169.
26. Nemecek-Marshall, M., MacDonald, R.C., Franzen, J.J., Wojciechowski, C.L., and Fall, R. 1995. Methanol emission from leaves: enzymatic detection of gas-phase methanol and relation of methanol fluxes to stomatal conductance and leaf development. Plant Physiology 108: 1359-1368.
27. Nonomura, A.M., and Benson, A.A. 1992. The path to carbon in photosynthesis: introved crop yields with methanol. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America the Academy 89: 9794-9798.
28. Qiao, G., Wen, X.P., Yu, L.F., and Jil, X.B. 2011. The enhancement of drought tolerance for pigeon pea inoculated by arbuscular mycorrhizae fungi. Plant Soil Environment 57: 541-546.
29. Rahman, S.M., and Uddin, A.S.M. 2000. Ecological adaptation of chickpea to water stress. Legume Research 23: 1-8.
30. Ramberg, H.A., Bradly, J.S.S., Olseon, I.S.C., Nishio, J.N., Markwell, J., and Osterman, J.C. 2002. The role of menthal in promithing plant groeth: an update. Journal of Plant Biochemistry and Biotechnology 1: 113-126.
31. Roesti, D., Gaur, R., Johrim, B.N., Imfeld, G., Sharma, S., Kawaljeet, K., and Aragno, M. 2006. Plant growth stage, fertilizer management and bioinoculation of Arbuscular mycorrhizal fungi and plant growth promoting rhizobacteria affect the Rhizobacterial community structure in rain-fed wheat fields. Soil of Biology and Biochemistry 38: 1111-1120.
32. Ronanini, D., Savin, R., and Hal, A.J. 2004. Dynamic of fruit growth and oil quality of sunflower (Helianthus annuus L.) exposed to brief interval of high temperature during grain filling. Field Crop Research 83: 79-90.
33. Rudresh, D.L., Shivaprakash, M.K., and Prasad, R.D. 2005. Effect of combined application of Rhizobium, phosphate solubilizing bacterium and Trichoderma spp. on growth, nutrient uptake and yield of chickpea (Cicer aritenium L.). Applied Soil Ecological 28: 139-146.
34. Sabaghpour, S.H., Sherifi, A., and Aradatmand Asli, D. 2019. The effect of biological and chemical nitrogen fertilizer on yield and yield components of improved chickpea varieties under rainfed conditions. Iranian Journal of Pulses Research 10(2): 49-61.)In Persian with English Summary(.
35. Sam Dalire, M., Seyed Sharifi, R., and Esmaelpour, B. 2010. Pulses Agronomy. Islamic Azad University press. 282 pp. (In Persian).
36. Seyed Sharifi, R. 2016. Application of biofertilizers and zinc increases yield, nodulation and unsaturated fatty acids of soybean (Glycine max L). Journal of Zemdirbyste-Agriculture 103(3): 251-258.
37. Sohrabi, Y., Heidari, G., Weisany, W., Ghasemi-Golezani, K., and Mohammadi, K. 2012. Some physiological responses of chickpea cultivars to arbuscular mycorrhiza under drought stress. Russian Journal of Plant Physiology 59: 708-716.
38. Stancheva, I., Geneva, M., Zehirov, G., Tsvestkova, G., Hristozkova, M., and Georgiev, G. 2010. Nodule formation and nitrogen fixing activity. Genetic Appled and Plant Physiology. Special Issue: 61-66.
39. Togay, N., Togay, Y., Cimrin, K.M., and Turan, M. 2008. Effect of rhizobium inoculation, sulfur and phosphorus application on yield, yield components and nutrient uptake in chickpea (Cicer aretinum L.). African Journal of Biotechnology 7: 776-782.
40. Tsuno, Y., Yamaguchi, T., and Nakano, J. 1994. Potential dry matter production and grain filling process of rice plant from the viewpoint of source-sink relationships and the role of root respiration in its relationship. Bull. Faculty of Agricultural. Tottori University. 47: 1-10.
41. Vessey, J.K., and Buss, T.J. 2002. Bacillus cereus UW85 inoculation effects on growth, nodulation, and N accumulation in grain legumes. Controlled-environment studies. Canadian Journal of Plant Science 82: 282-290.