سنجش وضعیت امنیت آبی در استان‌های ایران

مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی

مقاله 6، دوره 33، شماره 1 - شماره پیاپی 43، فروردین 1398، صفحه 75-94   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jead2.v0i0.77072

نویسندگان

حبیب الله سلامی^* ؛ عمران طاهری ریکنده

دانشگاه تهران

چکیده

آنچه به عنوان اصل راهبردی در مسیر توسعة پایدار مطرح است، ایجاد توازن میان سیاست‌های توسعه و وضعیت منابع پایه موجود کشور می‌باشد. از این‌رو برای مدیریت بهینة منابع آب و سازگار نمودن سیاست‌های استفاده از زمین‌های زراعی با وضعیت منابع موجود استان‌های کشور، دسترسی به اطلاعات مربوط به وضعیت امنیت آبی استان‌های مختلف بر حسب فاکتورهای فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی ضروری می‌باشد. پژوهش حاضر به دنبال سنجش وضعیت امنیت آبی کشور با استفاده از شاخص فقر آبی می‌باشد. برای این منظور با استفاده از اطلاعات و آمار اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در طول دوره 1387-1394 و به کارگیری شاخص فقر آبی به ارزیابی سطح امنیت آبی استان‌های ایران پرداخته شده است. بر اساس شاخص فقر آبی محاسبه شده برای استان‌های مختلف کشور، استان‌های سیستان و بلوچستان، قم، کرمان، هرمزگان و گلستان با ناامنی آبی شدید و استان‌های تهران و گیلان نیز با امنیت آبی ضعیف روبرو می‌باشند. همچنین پنج استان آذربایجان شرقی، زنجان، سمنان، کرمانشاه و لرستان در طبقة امنیت آبی بالا و پنج استان بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان و مرکزی در طبقة امنیت آبی کامل می‌باشند. از آنجا که ریشه فقر آبی موجود در استان‌های مختلف متفاوت می‌باشد، پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت امنیت آبی در کشور برنامه‌ریزان بخش آب، برای نجات هر یک از استان‌های کشور بر روی عواملی که در این مطالعه برای هر یک از استان‌ها مشخص شده است، تمرکز نمایند.

کلیدواژه‌ها

امنیت آبی؛ شاخص فقر آبی؛ ایران

مراجع

1- Adger W.N., Brooks N., Bentham G., Agnew M., and Eriksen S. 2004. New indicators of vulnerability and adaptive capacity (Vol. 122). Norwich: Tyndall Centre for Climate Change Research.

2- Alessa L., Kliskey A., Lammers R., Arp C., White D., Hinzman L., and Busey R. 2008. The arctic water resource vulnerability index: an integrated assessment tool for community resilience and vulnerability with respect to freshwater. Environmental Management 42(3): 523-541.

3- Álvarez B.L., De Leon G.S., Leal J.A.R., Ramirez J.M., El Colegio De San Luis A.C., and Del Parque F.C. 2015. Water poverty index in subtropical zones: the case of Huasteca Potosina, Mexico. Revista Internacional De Contaminacion Ambiental 31(2): 173-184.

4- Awojobi O.N. 2014. Water poverty index: an apparatus for integrated water management in Nigeria. International Journal of Innovation and Applied Studies 8(2): 591.

5- Brooks N., Adger W.N., and Kelly P.M. 2005. The determinants of vulnerability and adaptive capacity at the national level and the implications for adaptation. Global Environmental Change 15(2): 151-163.

6- Global Water Partnership (GWP). 2000. towards Water Security: A Framework for Action. GWP, Stockholm. Available at: http://www.gwp.org/globalassets/global/toolbox/references/towards-water-security.-a-framework-for-action.-mobilising-political-will-to-act-gwp-2000.pdf.

7- Global Water Partnership. Technical Advisory Committee (TAC). 2000. Integrated Water Resources Management. Available at: http://www.gwp.org/globalassets/global/toolbox/publications/background-papers/04-integrated-water-resources-management-2000-english.pdf.

8- Jemmali H., and Matoussi M.S. 2013. A multidimensional analysis of water poverty at local scale: application of improved water poverty index for Tunisia. Water Policy 15(1): 98-115.

9- Jonsson A.C., and Wilk J. 2014. Opening up the water poverty index—Co-producing knowledge on the capacity for community water management using the water prosperity index. Society & Natural Resources 27(3): 265-280.

10- Korc M.E., and Ford P.B. 2013. Application of the water poverty index in border colonias of west Texas. Water Policy 15(1): 79-97.

11- Lautze J., and Manthrithilake H. 2012. Water security: Old concepts, new package, what value? In Natural Resources Forum, 36(2): 76-87.

12- Lawrence P.R., Meigh J., and Sullivan C. 2002. The water poverty index: an international comparison. Keele, Staffordshire, UK: Department of Economics, Keele University. Available at: http://www-docs.tu-cottbus.de/hydrologie/public/scripte/lawrence_etal2002.pdf.

13- Li X., Li G., and Zhang Y. 2014. Identifying major factors affecting groundwater change in the North China Plain with grey relational analysis.Water 6(6): 1581-1600.

14- Li X., Wan J., and Jia J.L. 2011. Application of the water poverty index at the districts of yellow river basin. In Advanced Materials Research 250: 3469-3474.

15- Lohani B.N., & Ait-Kadi, M. (2013). Asian Water Development Outlook 2013: Measuring Water Security in Asia and the Pacific. Available at: https://www.think-asia.org/bitstream/handle/11540/742/asian-water-development-outlook-2013.pdf?sequence=1

16- Manandhar S., Pandey V.P., and Kazama F. 2012. Application of water poverty index (WPI) in Nepalese context: a case study of Kali Gandaki River Basin (KGRB). Water Resources Management 26(1): 89-107.

17- Norman E.S., Dunn G., Bakker K., Allen D.M., and De Albuquerque R.C. 2013. Water security assessment: integrating governance and freshwater indicators. Water Resources Management 27(2): 535-551.

18- Pan Y.H., Gu C.J., Ma J.Z., Zhang T.S., and Zhang H. 2014. Water Poverty Index in the Inland River Basins of Hexi Corridor, Gansu Province. In Advanced Materials Research 864: 2371-2375.

19- Pandey V.P., Babel M.S., Shrestha S., and Kazama F. 2011a a framework to assess adaptive capacity of the water resources system in Nepalese river basins. Ecol Indic 11(2): 480–488.

20- Qiang F., Kachanoski G., Dong L., and Zilong W. 2008. Evaluation of regional water security using water poverty index. International Journal of Agricultural and Biological Engineering 1(2): 8-14.

21- Rosegrant M.W., Cai X., and Cline S.A. 2002. World water and food to 2025: dealing with scarcity. Intl Food Policy Res Inst.

22- Sullivan C. 2001. The potential for calculating a meaningful water poverty index. Water International 26(4): 471-480.

23- Sullivan C. 2002. Calculating a water poverty index. World development, 30(7): 1195-1210.

24- Sullivan C.A., Meigh J.R., and Giacomello A.M. 2003. The water poverty index: development and application at the community scale. In Natural Resources Forum 27(3): 189-199.

25- Sullivan C., Meigh J., and Lawrence P. 2006. Application of the Water Poverty Index at Different Scales: A Cautionary Tale: In memory of Jeremy Meigh who gave his life's work to the improvement of peoples lives. Water International 31(3): 412-426.

26- United Nations. 2009. Water in a Changing World, United Nations World Water Development Report 3. World Water Assessment Programme.

27- Van Beek E., and Arriens W.L. 2014. Water Security: Putting the Concept into Practice. Global Water Partnership.

28- Van Ty T., Sunada K., Ichikawa Y., and Oishi S. 2010. Evaluation of the state of water resources using modified water poverty index: a case study in the Srepok river basin, Vietnam–Cambodia. International Journal of River Basin Management 8(3-4): 305-317.

29- Zhang R., Duan Z., Tan M., and Chen X. 2012. The assessment of water stress with the Water Poverty Index in the Shiyang River Basin in China. Environmental Earth Sciences 67(7): 2155-2160.