کند شدن لبه تیز رئالیسم با استفاده از «رئالیسم سمبولیک» در رمان «سووشون»

جستارهای نوین ادبی

مقاله 1، دوره 51، شماره 3 - شماره پیاپی 202، آذر 1397، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.75736

نویسندگان

طاهره کوچکیان^* ؛ مصطفی گرجی

دانشگاه پیام نور

چکیده

«سووشون»(1348) شاهکار سیمین دانشور در ادبیات داستانی دهه چهل ایران است. دانشور در این اثر، مرزهای ادبیات رئالیستیِ تعهدگرایانه با رویکرد اجتماعی، انتقادی و سوسیالیستی را با تأکید بر دو مقوله معنا و خواننده به سمت ادبیاتی نوگرایانه گسترش می‌دهد. نویسنده در متن، معنا را در یک شبکه چند وجهی قرار می‌دهد و در بازی دلالت‌ های معنایی، خواننده را در درک و دریافت معنا به چالش می‌کشد. با توجه به این امر سووشون با چند سطح از خوانندگان روبرو است: خوانندۀ عام که در سطرهای واقع‌گرایانه متن می‌ماند و خوانندۀ خاص که با توجه به نشانه‌های درون‌متنی به لایه‌های دیگری از معنا دست می‌یابد. این کارکرد معناگرایانه در متن، ما را به یکی از شاخصه‌ ها و صنعت برجسته سبکی و ادبی در «سووشون» راه می‌ نمایاند: «رئالیسم سمبولیک» که می‌توان این شاخصه را شیوه بیانی و رویکرد رئالیستی این رمان نیز به شمار آورد. رئالیسم سمبولیک به‌عنوان شیوه ‌ای در بیان دو یا چند معنای هم ‌زمان در آثار واقع‌ گرایانه، به‌صورت جدی اواسط قرن نوزدهم در هنر، ادبیات و معماری در غرب مطرح شد. این پژوهش به دنبال آن است رمان سووشون را در ارتباط با «رئالیسم سمبولیک» بررسی نماید. پژوهش‌ های انجام گرفته در این حوزه تاکنون بیشتر بر بحث «نماد» در این اثر تأکید داشته ‌اند؛ این پژوهش ضمن تمایز ظریف این دو شگرد، شیوه دانشور را در چارچوب مکتب رئالیسم، برای فراروی از رئالیسم خشک و یک ‌سونگر ابتدایی با توجه به نمادپردازی، تحلیل نموده و با روشی تحلیلی ـ مروری به نقد عملی این اثر می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

رئالیسم؛ رئالیسم سمبولیک؛ سووشون؛ سیمین دانشور؛ مکتب ادبی؛ فنون ادبی

مراجع

اسحاقیان، جواد. (1393). داستان شناخت ایران (نقد و بررسی آثار سیمین دانشور). چاپ اول. تهران: انشارات نگاه.

ایگلتون، تری. (1380). پیش درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.

پاینده، حسین. (1390). گفتمان نقد. چاپ دوم. تهران: انتشارات روزگار.

پرین، لورانس. (1378). ادبیات داستانی (ساختار، صدا و معنی). ترجمه حسن سلیمانی و فهیمه اساعیل زاده. چاپ دوم: نشر رهنما.

چدویک، چالز. (1385). سمبولیسم. (مترجم مهدی سحابی). چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.

دانشور، سیمین. (1381). گفتگو با مجله زنان. سال یازدهم. فروردین.

دانشور، سیمین. (1380). سووشون. چاپ پانزدهم. شهریور: انتشارات خوارزمی.

دانشور، سیمین. (1380). ساربان سرگردان. چاپ اول: انتشارات خوارزمی.

رنجبر، ابراهیم. (1391). «جنبه‌های نمادین رمان سووشون». فنون ادبی علمی- پژوهشی. دانشگاه اصفهان. سال چهارم. شماره 1. (پیاپی 6). ص 93-106.

قبادی، حسینعلی. (1383). تحلیل درون‌مایه های «سووشون» از نظر مکتب‌های ادبی و گفتمان اجتماعی. دو فصلنامه پژوهش زبان وادبیات فارسی. دوره جدید. شماره سوم. پاییز و زمستان 1383. صص 41// 54.

قبادی، حسینعلی؛ نوری خاتونبانی. (1386). «نمادپردازی در رمان‌های سیمین دانشور». پژوهش‌های ادب عرفانی، شماره 3.

میرصادقی، جمال؛ میمینت، میرصادقی. (1377). فرهنگ تفضیلی اصطلاحات داستانی. تهران: کتاب ممتاز.

یغمایی، پیرایه. (1390). گیسوی چنگ ببرید به مرگ میناب.... آرشیو مقالات فارسی. nasour.net.

گفتگوی هوشنگ گلشیری با سیمین دانشور. ماهنامه اینترنتی مهرهرمز. شماره 2. مهرماه 1386 به نقل از نشریه مفید. شماره‌های 13 و 14. خرداد و تیر 1366 .

Bright Michael. (1985). review Sings for the Times: Symbolic Realism in the Mid-Victorian World, Nineteenth-century Fiction, Published by: university of California press, vol.39, no.4, (mar, 1985) pp.463-465 http:// www.jstor.org/ stable/ 3044716

Brooks, Chris. (mar,1985). Signs for the Times: Symbolic Realism in the Mid- Victorian world, London (pp 463-465)

Hossain, Amir; Iseni, Arburim. (2014). Symbolic Realism in Ibsen’s A Doll’s House: an overview, Anglisticum Journal (Ijllis), Volume:3, issue:8

http://highred.mheducation.com To western humanites

JSTOR: Nineteen- century Fiction,vol. 39. no4. (mar,1985). Pp.463-465 (http:// www. jstor. org)

Keller, Mathias. (2005). Symbolic realism in Susan Glaspell’s 'Trifles', Seminar Paper, Friedrich-schiller-university jena, 2005/8/15,

Symbolic realism in pre - Raphaelitism :(http:// mural. uv. es/ sancuman/ pre-raphaelitism and symbolic realism)

symbolic realism, http://highered.mheducation.com to western hum