شناختِ یکی از متن‌ های پنهانِ دیوان حافظ (اثرپذیری حافظ از دستورالوزارۀ اصفهانی)

جستارهای نوین ادبی

مقاله 5، دوره 51، شماره 4 - شماره پیاپی 204، اسفند 1397، صفحه 93-115   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v51i4.74973

نویسندگان

کورش قنبری¹؛ میر جلال الدین کزازی^{* 2}؛ غلامرضا سالمیان³

¹دانشگاه رازی کرمانشاه

²دانشگاه علامه طباطبایی

³دانشگاه رازی -کرمانشاه

چکیده

شعر حافظ از نظر جایگاه مکانی و زمانی در اوج هرم شعر فارسی جای دارد و او درواقع جامع مفاهیم و مضامین پیشینیان است و این نکته به ‌روشنی گسترۀ مطالعاتی او را نشان‌ می‌دهد. بررسی منابع مطالعاتی حافظ و بیان اثرپذیری او از دیگران در بحث آشنایی ‌زدایی در صورت ‌گرایی روسی و در حوزۀ نقد ادبی می ‌‌گنجد؛ خاّصه در بحثی که امروز در نقد ادبی متن پنهان خوانده ‌می‌شود، در این مقاله که در حیطۀ نقد ادبی جای‌می‌گیرد، کوشیده ‌ایم اثری را معرّفی‌کنیم که حافظ از آن اثر پذیرفته و تاکنون از نظر اهل تحقیق دورمانده است. مسئلۀ این تحقیق آشکار کردن بخشی پنهان از گنجینۀ مطالعاتی حافظ و پژوهش در چگونگی اثرپذیری او از این کتاب و مفاهیم آن است. هدف این مقاله معرّفی متنی ناشناخته در زمان ما و معتبر در دوران خواجه و نیز نشان دادن نمودی دیگر از علاقۀ حافظ به آثار نثر مصنوع بوده است. این اثر «دستورالوزاره تألیف محمود اصفهانی» است که به کوشش استاد زنده‌یاد رضا انزابی ‌نژاد به چاپ رسیده است. بر اساس دست‌آورد های این پژوهش بهره‌گیری خواجۀ شیراز از این اثر ارزشمند و گمنامِ گنجینۀ باشکوهِ زبان پارسی، به ‌روشنی نمایان شده است.

کلیدواژه‌ها

کلید‌واژه‌ها: حافظ شیرازی؛ دستورالوزاره؛ کتاب‌خوانی حافظ؛ دیوان حافظ

سایر فایل های مرتبط با مقاله

74973-متن مقاله به فرمت PDF-356419-1-10-20200229.pdf

مراجع

اتّحادی، حسین. (1393). «تأثرپذیری حافظ از اثیر اخسیکتی». فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی و سبک‌شناسی. دورۀ 5. شمارۀ 15. صص11-32.

اصفهانی، ابوالفضل کمال‌الدّین. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی.تهران: دهخدا.

اصفهانی، محمّد جمال‌الدّین. (بی تاریخ). دیوان. به اهتمام ادیب نیشابوری.چاپ اول. تهران: آفتاب.

اصفهانی، محمود بن محمّد. (1364). دستورالوزاره. به تصحیح رضا انزابی‌نژاد. چاپ اوّل. تهران: امیر‌کبیر.

انوری، علی بن محمّد. (1376). دیوان. به تصحیح محمد تقی مدرس رضوی.چاپ پنجم. تهران: علمی‌فرهنگی.

آشوری، داریوش. (1377). هستی‌شناسی حافظ. چاپ اوّل. تهران: نشر مرکز.

آلن،گراهام. (1380). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدانجو. چاپ چهارم. تهران: نشر مرکز.

بخارایی، ناصر. (1353). دیوان. به تصحیح مهدی درخشان. چاپ اول تهران: بنیاد نوریانی.

برزگر، احسان؛ محمود طاووسی و مهدی ماحوزی. (1394). «حماسه‌آفرینی حافظ و تأثیرپذیری وی از شاهنامۀ فردوسی». پژوهشنامۀ ادب حماسی. دورۀ 11. شمارۀ 20. صص 25-56.

بقلی شیرازی، روزبهان. (1383). عبهرالعاشقین. به کوشش هانری کربن و محمّد معین. چاپ چهارم. تهران: کتابفروشی منوچهری.

پور‌نامداریان، تقی. (1382). گمشدۀ لب دریا. چاپ اوّل. تهران: سخن.

ثروتیان، بهروز. (1369). آیینۀ غیب نظامی گنجه‌ای در مثنویمخزن‌الاسرار. چاپ اوّل. کرج: دانشگاه آزاد اسلامی.

چناری، امیر. (1374). «تأثیرپذیری حافظ از غزل‌های مولوی». فصلنامۀ شعر. شمارۀ 19. صص 10-15.

حافظ، خواجه شمس‌الدّین محمّد. (1367).دیوان. به تصحیح محمّد قزوینی و دکتر قاسم غنی.چاپ پنجم. تهران: زوار.

حق‌شناس، محمّدعلی. (1387). «مولاناوحافظ دوهمدل یادوهمزبان؟». نقد ادبی. سال 1. شمارۀ 2. صص 11-38.

حیدری، علی؛ محمّدرضا حسنی جلیلیان و مهدی گراوند. (1395). «برسی و مقایسۀ مصرع‌های تضمینی حافظ از دیگر شاعران». پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت. سال 5. شمارۀ 2. صص 31-60.

خرمشاهی، بهاءالدّین. (1397). دانش‌نامۀ حافظ و حافظ‌پژوهی. چاپ اوّل. تهران: نخلستان پارسی.

خرمشاهی، بهاء‌الدّین. (1372). حافظ‌نامه. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.

خیام، ابوالفتح عمر. (1371).رباعیات خیام. به تصحیح محمّدعلی فروغی و قاسم غنی. چاپ اوّل. تهران: اساطیر.

راوندی، محمّدبن علی سلیمان. (1386). راحهً‌الصدور‌و‌آیهً‌السُرور. به تصحیح محمّد اقبال. چاپ اوّل. تهران: زوار.

رستگار فسایی، منصور. (1394). شرح تحقیقی دیوان خواجه شمس‌الدّین محمد حافظ شیرازی. چاپ اوّل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

زرین‌کوب، عبدالحسین. (1364). از کوچۀ رندان. چاپ چهارم. تهران: امیر‌کبیر.

زرین‌کوب، عبدالحسین. (1361). نقد ادبی. چاپ سوّم. تهران: امیر‌کبیر.

سعدی، مصلح بن عبدالله. (1385). دیوان. به تصحیح غلامحسین یوسفی. چاپ اوّل. تهران: سخن.

سعیدی، سهراب؛ علی پوردریایی و محمّد اسفندیاری مهنی. (1395). «نگاهی به تأثیرپذیری حافظ از شاعران متأخّر». مجموعه مقالات کنگرۀ بین‌المللی زبان و ادبیّات. تربیت حیدریه: دانشگاه تربت حیدریه.

شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. چاپ اول. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1397). این کیمیای هستی. چاپ دوم سه جلدی. تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا. (1368).موسیقی شعر. چاپ دوّم. تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمّد‌رضا. (1391). رستاخیز کلمات. چاپ اوّل. تهران: سخن.

صفا، ذبیح‌الله. (1363). تاریخ ادبیّات‌ در‌ ایران. ج دوّم. چاپ ششم. تهران: فردوسی.

ظهیری سمرقندی، محمّد بن علی. (1948). سندباد نامه.به کوشش احمد آتش. استانبول: وزارت فرهنگ.

علوی، پرتو. (1363). بانگ جرس. چاپ دوّم. تهران: خوارزمی.

غزنوی،سید حسن. (1362). دیوان. به کوشش محمّد تقی مدرس رضوی.چاپ دوم.تهران: اساطیر.

غنی، قاسم. (1375). بحث در آثار و افکار واحوال حافظ تاریخ عصر حافظ. ج اول. چاپ هفتم. تهران: زوار.

فرای، نورتروپ. (1391). تحلیل نقد. مترجم: صالح حسینی. چاپ دوم. تهران: نیلوفر

فرخی سیستانی،علی بن جولوغ. (1393) دیوان. به کوشش محمّد دبیر سیاقی. چاپ نهم. تهران: زوار.

قربان‌اف، صالح. (1381). «اثرپذیری حافظ ازناصربخارایی». کیهان فرهنگی. شمارۀ 189. ص 164.

قزوینی، محمّد. (1324). «تحقیق در اشعار حافظ، بعضی تضمین‌های حافظ...». یادگار. شمارۀ 9. صص 65-78.

قنبری،کورش. (1390). «نگاهی به آثار مسکوب». به کوشش علی دهباشی. اقلیم حضور. مجموعه مقالات. .چاپ اوّل. تهران: نشر افکار. صص 349-359.

کرمانی، عمادالدّین. (1348).دیوان.تصحیح رکن‌الدّین همایون فرخ.تهران: ابن سینا.

کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1389الف). رخسار صبح خاقانی شروانی. چاپ ششم. تهران: مرکز.

کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1389ب). چراغی در باد. چاپ اوّل. تهران: قطره.

کزّازی، میرجلال‌الدّین. (1389ج). دیر مغان. چاپ دوّم. تهران: قطره.

محمّدی، هاشم. (1387). «تأثیرشاعران سده‌های سوم وچهارم هجری برحافظ». زبان و ادبیّات فارسی. سال 4. شمارۀ 11. صص 137-150.

ملطیوی، محّمد بن غازی. (1393).روضة‌العقول. به تصحیح فتح الله مجتبایی و غلامعلی آریا. چاپ اول. تهران خوارزمی.

نزاری قهستانی. (1391). سفرنامه. به کوشش چنگیزغلامعلی بایبوردی. چاپ اول. تهران: هیرمند.

نظری،علی. (91-1390). «اثرپذیری پنهان غزل 189 دیوان حافظ ازداستان حضرت سلیمان». فصلنامۀپژوهش‌های ادبی. سال 8 و 9.شماره‌های 34 و35. صص 193-215.

وراوینی، سعدالدّین. (1363). مرزبان نامه. شرح خلیل خطیب رهبر. چاپ اوّل. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.