«خردگویه» زیرگونه ای در ادبیات تعلیمی

جستارهای نوین ادبی

مقاله 3، دوره 52، شماره 2 - شماره پیاپی 205، مرداد 1398، صفحه 57-77   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22067/jls.v0i0.81602

نویسندگان

مرضیه اسماعیل زاده مبارکه؛ محسن محمدی فشارکی^*

دانشگاه اصفهان

چکیده

«خردگویه»، زیرگونه­ ای در ادبیات تعلیمی است که نخستین بار کنفسیوس آن را برای آموزشِ خردجویانی که نزد او می­آمدند و پرسش­هایی را مطرح می­کردند، به کار برده است. این­گونه سخنان وقتی در متون ادبی نقل و روایت می­شود ذکاوت و ارجحیت گوینده را نسبت به دیگران نشان می­دهد و وجود چنین افرادی در فرهنگ­ های مختلف نمایانگر حوزه­ای از تفکر و عقلانیت است که برای سایر مردم، موهبتی آسمانی تلقی می­شود. ترجمۀ عنوانِ چینی کتاب کنفسیوس، LunYu در زبان انگلیسی به Analects به‌درستی نمایانگر ساختار و محتوای کتاب کنفسیوس نبوده و برگردانِ آن در زبان فارسی به «مکالمات» نیز سبب شده که این گونۀ ادبی، با گفت­وگو (دیالوگ) که مبتنی بر ارتباطی دوسویه است، یکی شمرده شود. خردگویه دارای مؤلفه ‌هایی است که آن را از پندنامه و زیرگونه­ های دیگری مانند خطابه و امالی متمایز می­کند. در مقالۀ حاضر مبحث ترجمۀ واژۀ LunYu و ویژگی­های ساختاری و محتوایی خردگویه همراه با نمونه ­هایی از منطق‌الطیر عطار و فیه ما فیه مولانا بررسی و همچنین وجوه تمایز خردگویه با پندنامه، خطابه و امالی شرح و تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ پندنامه؛ خردگویه؛ کنفوسیوس

مراجع

ابن مسکویه. (1426). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق. قم: طلیعه النور. طبعه الاولی.

ارسطو. (1378). اخلاق نیکوماخوس. ترجمۀ محمد حسن لطفی. تهران: طرح نو. چ اول.

آقابزرگ تهرانی، محمدحسن. (بی‌تا). الذریعه إلی تصانیف الشیعه. ج 2. لبنان. بیروت: دارالاضواء.

افلاطون. (1380). دوره کامل آثار افلاطون. ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی. ج اول. تهران: خوارزمی. چاپ سوم.

حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله. (بی تا). کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون. ج 1. لبنان. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

حسن‌پور آلاشتی، حسین و مرضیه حقیقی. (1394). «بررسی مقایسه‌ای گفتگو در گلستان سعدی و قابوس‌نامه عنصرالمعالی با تکیه بر منطق گفتگویی میخاییل باختین». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. س هفتم. ش بیست و ششم. صص 29- 60.

زرقانی، سید مهدی و سید جواد زرقانی. (1396). «رویکرد ژانری در مطالعات تاریخ ادبی». نامۀ فرهنگستان. س 16. ش 2. صص 36 – 56.

زرقانی، سید مهدی و محمودرضا قربان‌صباغ. (1397). نظریۀ ژانر (نوع ادبی) رویکرد تحلیلی-تاریخی. تهران: هرمس. چ دوم.

سعدی. (1381). بوستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی. چاپ هفتم.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). مصحح. اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. تألیف محمد بن منور میهنی. تهران: آگاه. ج 1. چاپ اول.

کسنوفون. (1373). خاطرات سقراطی. ترجمۀ محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی. چ اول.

عطار، محمدبن ابراهیم. (1383). منطق‌الطیر. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن. چ اول.

عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1383). قابوس‌نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی. چ سیزدهم.

غلام، محمد. (1383). «شگردهای داستان‌پردازی در بوستان». نشریه ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال چهل و شش. شماره 189. صص 17 – 38.

فرهنگ بزرگ سخن. (1386). به کوشش حسن انوری. تهران: سخن. چ چهارم.

فرو، جان. (1398). ژانر. ترجمۀ لیلا میرصفیان. تهران: علمی و فرهنگی. چ اول.

فوشه کور، شارل-هانری دو. (1377). اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا سدۀ هفتم هجری). ترجمۀ محمدعلی امیر معزی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چ اول.

فوشه کور، شارل-هانری دو و رضا مصطفوی سبزواری. (1379). «پندنامه». در دانشنامه جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل. ج5. تهران: بنیاد دائره المعارف فارسی.

کریل، هرلی گلنسر. (1390). تاریخ اندیشۀ چین (از کنفوسیوس تا مائو دسه-دونگ). ترجمۀ مرضیه سلیمانی. تهران: ماهی.

کنفوسیوس. (1387). تعالیم کنفوسیوس (گلچین ادبیات عرفانی). ترجمۀ فریده مهدوی دامغانی. تهران: تیر. چاپ سوم.

ناتل خانلری، پرویز. (1365). تاریخ زبان فارسی. ج3. تهران: نشر نو.

نظام الملک، حسن بن علی. (1378). سیرالملوک (سیاست نامه). تصحیح هیوبرت دارک. تهران: علمی و فرهنگی. چ چهارم.

نظامی، الیاس بن یوسف. (1393). خسرو و شیرین. تصحیح حسن وحید دستگردی. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره. چ پانزدهم.

یاسپرس، کارل. (1363). کنفوسیوس. ترجمۀ احمد سمیعی. تهران: خوارزمی.

Blackburn, Simon. (1996). The Oxford Dictionary Of Philosophy (Oxford Paperback Refrence). Oxford, UK: Oxford University Press.

Borchert, Donald. (2006), Encyclopedia of philosophy. VOL2, Michigan, US: Thomson Gale.

Chantraine, Pierre (1968) Dictionnaire etymologique de la langue grecque: histoire des mots, I , Paris, France: Klincksieck.

Encyclopedia of Educational Theory and Philosophy, (2014). Edit by Philips.D. (Denis) C, California, US: Sage Publications.

Flanagan, Frank M. (2011). Confucius, The Analects and Western Education. London, England: Continuum.

Jazdzewska, Katarzyna. (2014). “From Dialogos to Dialogue (The Use of the Term from Plato to the Second Century CE)”. Greek, Roman and Byzantine Studies. Vol54, No1, pp 17-36.

Meynard, Thierry. (2015). The Jesuit Reading of Confucius. Netherland, Boston: Brill Academic Publication.

Palmer, Joy.A, (2001), Fifty Major Thinkers On Education (From Confucius to Dewey). London, England: Routledge.

Rainey, Lee Dian. (2010). Confucius & Confucianism: The Essentials. Malden, US: Wiley Blackwell.

Rosemont, Henry. (2013). A reader’s Companion to The Confucian Analects. New York, U.S: Palgrave Macmillan.

Staff. Routledge. (2000). Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy. London, England: Taylor& Francis Group.

The New Webster Dictionary of the English Language. (1969). Vol1, New York, US: Grolier.

The Oxford English Dictionary. (1989). Prepared by J.A.Simpson and E.S.C Weiner. Vol1. Oxford, England: Oxford University Press.

Weingarten, Oliver. (2017). ‘The Unorthodox Master: The Serious and the Playful in Deepiction of Confucius’, in A Concise Companion to Confucius. Edited by Paul R.Goldin. Malden, US: Wiley Blackwell.

Yan Sheng, Zheng. (延生，曾): (1395), 汉语波斯语词典 (فرهنگ چینی به فارسی) ，商务出版社.